Ирланд Теле Тураһында

Ирланд телендә ниндәй илдәрҙә һөйләшәләр?

Ирланд телендә башлыса ирландияла һөйләшәләр. Шулай уҡ Был телдә Бөйөк Британияның, Аҡш-тың, Канаданың һәм бөтә донъя буйынса ирланд сығышлы кешеләр йәшәгән ҙур булмаған тораҡ пункттарында һөйләшәләр.

Ирланд теленең тарихы ниндәй?

Ирланд теле (Gaeilge) Кельт теле, Европала иң боронғо һәм киң таралған телдәрҙең береһе, яҙма тарихы 2500 йылдан ашыу тәшкил итә. Был Ирландия Республикаһының рәсми теле, Ирландияла 1,8 миллион самаһы кеше һөйләшә, АҠШ – та, Бөйөк британияла һәм Канадала – тағы 80 000, башҡа илдәрҙә-аҙ.
Ирланд яҙмаһының иң тәүге билдәле өлгөләре яҡынса беҙҙең эраның 4 быуатына ҡарай, ә боронғо ирланд теленең дәлиле 6 быуаттан бирле бар. Ирланд теленең иң иртә теркәлгән формаһы боронғо ирланд юридик текстарында, Беҙҙең эраның 7-се һәм 8-се быуаттарында төҙөлгән Брехон закондарында теркәлгән. Әммә 11 быуатҡа был тел урта ирланд теле менән ҡыҫырыҡлана башлай.
Хәҙерге ирланд теле урта ирланд теленән килеп сыҡҡан һәм ғәҙәттә ике диалектҡа бүленә: Мюнстер (Mhumhain) һәм коннахт (Connachta). 19 быуатҡа ирланд теле илдең күпселек райондарында аҙсылыҡ теле булып китә, әммә ирланд телен өйрәнеү менән шөғөлләнгән активистар 19 быуат аҙағында һәм 20 быуат башында гэль теленең тергеҙелеүе арҡаһында уның әһәмиәтен арттыра. Был осорҙа ирланд телендә әҙәбиәт сәскә ата һәм был телде өйрәнеүгә һәм унда һөйләшеүгә ҡыҙыҡһыныу арта.
Шул ваҡыттан алып телдә һөйләшеүселәр һаны ирланд телендә тапшырыуҙар алып барыусы радио – һәм телевидение станциялары булдырыу, башланғыс һәм урта мәктәптәрҙең уҡыу программаларына ирланд телен предмет итеп индереү, шулай уҡ һуңғы йылдарҙа ирланд теле һәм мәҙәниәте менән ҡыҙыҡһыныуҙың тергеҙелеүе арҡаһында даими үҫә.

Ирланд телен өйрәнеүгә ҙур өлөш индергән тәүге 5 кеше араһында кем бар?

1. Дуглас Хайд (18601949): ул 1893 йылда Гэль лигаһына нигеҙ һалыусыларҙың береһе була һәм ирланд телен популярлаштырыу өҫтөндә арымай-талмай эшләй, был темаға бер нисә китап яҙа.
2. Шон О Луинг (19101985): ул әҙәбиәт һәм ирланд теле тураһында күп яҙған шағир һәм ғалим, шулай уҡ телде һаҡлау һәм популярлаштырыу эшендә төп фигураларҙың береһе була.
3. Майре мхак ан Цаой (19202018): ул ирланд шағирәһе һәм яҙыусыһы була, ул үҙенең әҫәрҙәрен ирланд телендә яҙа. Уның иң билдәле шиғыры Ceo Draíochta (Серле томан) тип атала.
4. Падрайг мак пиарайс (18791916): Ул Ирландияның күренекле сәйәси көрәшселәренең береһе, шулай уҡ ирланд телен яҡлаусы була. Ул 1916 йылдың Пасха байрамында ирланд революцияһын рухландыра һәм ирланд халҡының үҙ телен кире ҡайтарыу һәләтенә ныҡлы ышана.
5. Брайан Окуив (1939 йылда тыуған): ул 1997-2011 йылдарҙа общиналар, ауыл райондары һәм Гэлтах эштәре буйынса министр вазифаһын биләгән ирланд сәйәсмәне. Ул Ирланд телен тергеҙеүгә Ҙур өлөш индерә, Гэлтахт Тураһында Закон һәм ирланд телен үҫтереүҙең 20 йыллыҡ стратегияһы кеүек башланғыстар тәҡдим итә.

Ирланд теленең структураһы нисек ҡоролған?

Ирланд теле (шулай уҡ гэль йәки ирланд-гэль һөйләше булараҡ билдәле) бер нисә диалект ҡулланған кельт теле. Ул ҡылым-субъект-объект тәртибе тирәләй структураланған һәм флектив морфологияһы юҡ. Тел башлыса ижекле, һәр һүҙҙең башланғыс ижегендә баҫым яһала. Ҡылым һәм исем формаларының киң спектры ябай һәм ҡатмарлы идеяларҙы белдереү өсөн ҡулланыла.

Ирланд телен иң дөрөҫ ысул менән нисек өйрәнергә?

1. Телде өйрәнегеҙ. Ирланд радиоһын тыңлағыҙ һәм тел һәм уның әйтелеше менән танышыу өсөн ирланд телешоуҙарын ҡарағыҙ.
2. Нигеҙҙәрҙе өйрәнегеҙ. Ирланд теленең ҡайһы бер киң таралған һүҙҙәрен, фразаларын һәм грамматик ҡағиҙәләрен өйрәнеүҙән башлағыҙ. Күпселек инеш дәрестәр йәки китаптар үҙ эсенә ала.
3. Телдә һөйләшеүселәр менән аралашығыҙ. Ирланд теле дәрестәренә йөрөгөҙ, был телдә һөйләшкән кешеләр менән танышығыҙ һәм улар менән һөйләшкәндә күнекмәләр яһағыҙ. Һеҙ шулай уҡ аласыз табырға онлайн-фекер алышыу таҡталары йәки чат, унда һеҙ ирланд телендә һөйләшеүселәр менән аралаша ала.
4. Китаптарҙы, гәзит-журналдарҙы уҡығыҙ һәм тыңлағыҙ. Ирланд телендә китап уҡыу һәм аудиокитаптар тыңлау һеҙгә был телдең нисек яңғырауын ишетергә ярҙам итә ала.
5. Үҙегеҙҙә ирланд мәҙәниәтенә һөйөү үҫтерегеҙ. Телде өйрәнеү еңелерәк булыр, әгәр һеҙ ҙә мәҙәниәткә сумдырылһағыҙ. Ирланд фильмдарын ҡарағыҙ, ирланд әҙәбиәтен уҡығыҙ һәм ирланд мәҙәниәте тураһында төшөнсә алыу өсөн ирланд музыкаһын өйрәнегеҙ.
6. Бер ҡасан да практиканы туҡтатмағыҙ. Ниһайәт, өйрәнгәндәрегеҙҙе онотмаҫ өсөн көн һайын күнекмәләр яһағыҙ. Ни тиклем күберәк шөғөлләнһәгеҙ, шул тиклем яҡшыраҡ булырһығыҙ!