Тыл Туһунан Бар

Ханнык дойдуларга тыл этэллэрий?

Олор сүнньүнэн Еврейскэй Штаттар, Израиль, Россия, Беларусь, Украина, Польша уонна Венгрия общиналарыгар бааллар. Онно эмиэ Францияҕа, Аргентина, Австралияҕа, Соҕуруу Африкаҕа, Канадаҕа уонна да атын дойдулар ахсааннара аҕыйах.

Тыл историята хайдаҕый?

Идиш-бу орто германскай уонна аан дойду үрдүнэн еврейдэр-ашкеназтар диэн тыллаахтар. Кини еврейдэр сүрүн тылларынан билиҥҥи Германия уонна хотугу Франция территорияларыгар чэчирии турдаҕына, еврейдэр общиналара 9- с үйэҕэ үөрэхтэрин саҕалаабыт. Бу хас да тыл булкааһа Иван уонна арамейскай, ону таһынан славянскай, Роман уонна орто Халыма диалектарыгар киирэн сытар.
Идиш аан бастаан 12- с үйэҕэ Европа еврейдэрин ортолоругар киэҥник тарҕаммыт, сүрүннээн кэпсэтии тылын быһыытынан буолбакка, үгэс буолбут сурук- Бичик көрүҥүн быһыытынан туһанар буолбут. Ити Еврейскэй нэһилиэнньэни кытта үгүстүк араарыллыбыт уонна ол курдук, кэмтэн ыла араас диалектары сайыннарбыт. 15-16 үйэ устата Европа үрдүнэн киэҥник тэнийэн, Европа еврейдэрин ортолоругар бодоруһуу тыла буола сылдьыбыта.
Эуропа, Африка уонна Америка араас диалектара үөскээбиттэрэ олохтоох тылларга сабыдыала эмиэ күүстээх буолбута. Ис уратыларын да үрдүнэн, диалектар уопсай грамматикалаах, синтаксис уонна стандарт тыл саппааһа баар, сорох диалектарга ордук күүскэ сабыдыаллыыр, онтон атыттара – кэнники тыллар.
19- с үйэҕэ литература чэчирии сайдыбыта, бу тылынан элбэх кинигэ, сурунаал тахсара. Ол гынан баран, холбоһуктаах Штаттарга таба туттуу элбэх еврейдэри иккис аан дойду сэриитин кэнниттэн английскай тыл быһыытынан ылыныы улаатыыта кэпсэтии тыл быһыытынан барар. Билигин урукку курдук мөлүйүөнүнэн дьон аан дойду үрдүнэн идеяҕа, сүрүннээн Хотугу Америкаҕа уонна Израильга этэллэр, ол тыл хаһан эрэ курдук киэҥник туһаныллыбат.

Тыл сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Бэн-Иегуд элэзера (1858-1922): Бэн-Иегуда былыргы омук тылын сөргүтэргэ суруллар, ол уонна ивритка элбэх идискэй тыллары киллэрбит. Кини ону тэҥэ аныгы ивановтааҕы тылдьытын барытын оҥорбутуттан уонна бу тылынан ыстатыйалары уонна кинигэлэри суруйбута.
2. Шолом- Алейхем (1859-1916): Алексей илин Европаҕа еврейдэр олохторун туһунан суруйар идеяҕа биллэр суруйааччы этэ. Кини айымньылара, ол иһигэр “Молочник Творя”, популяризациялыырга уонна тарҕатарга көмөлөстүлэр.
3. Хаим Гряд (1910-1982): Грейдэр идеяҕа биллэр романист уонна поэт этэ. Кини айымньыта Еврейскэй олох уустарын туһунан кэпсэнэр айымньылара литератураны биир бастыҥ айымньыларынан киэҥник ааҕыллаллар.
4. Максим Вайнрайх (1894-1969): Лингвист, профессор, төрүттээччи уонна Еврейскэй чинчийии институтун дириэктэрэ, Вайнайх Вайнрайх идишаны үөрэтэн, популяризациялыырга анаммыта.
5. Ицик Маҥер (1900-1969): Маҥер 20- с үйэ саамай улуу суруйааччыларыттан биирдэстэрэ. Кини тыл модернизациятыгар уонна модернизациятыгар улахан сабыдыаллаабыта.

Тыл структурата хайдах тэриллэрий?

Структура немецкэй тыл структурата кэриэтэ барар. Кини субъект бэрээдэгинэн тутуллубут этиилэр, этиилэриттэн уонна этиилэриттэн турар-объект. Дьэ, кырдьык курдук, немецтэр союзтарын, удьуордарын, бас бэринэр союзтартан кырата суох артиклларга туттуллар. Бу туохтуурдары немецтии, сорох бириэмэҕэ немецтии тылынан маннык тыҥааһын суох. Өссө немецтэр тылларыгар суох хас да эбии элеменнэр уонна атын элеменнэр бааллар.

Тылы саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

Үөрэтэргэ бастыҥ ньыма – бу тылга төбөлөөх тиэйиллиэ. Бу идеяҕа кэпсэтии, кинигэлэри уонна хаһыаты ааҕыы, ону сэргэ идеяҕа киинэлэри, тэлэбиидэнньэни көрүү- истии буолар. Эһиги эмиэ олохтоох уопсастыбаннай кииҥҥэ, университекка эбэтэр онлайн курстарыгар суруйуоххутун сөп. Тыл носителямын кытта кэпсэтэргитигэр хайаан да көмөлөһүҥ, ол эһиэхэ тылга, грамматикаҕа сыстарга үөрүйэх. Дьэ, эһиги үөскүөн сөптөөх ханнык баҕарар ыйытыыларга хоруйдуурга көмөлөһөр эмиско- английскай тылдьыт уонна туохтуурдар таблицаларын илиигитинэн тутуҥ.