Чех Тылын Туһунан

Чехтии тылынан ханнык дойдуларга этэллэрий?

Чехтии тылыгар сүрүннээн чех Республикатыгар дииллэр. Австрияҕа, Германияҕа, Венгрияҕа, Польшаҕа, Словакияҕа уонна Украинаҕа, чехтии тыллаах нэһилиэнньэ ахсаана эмиэ элбэх. Онно эмиэ Австралия, Канада, Хорватия, Франция, Италия, Румыния, Сербия уонна холбоһуктаах Штаттар курдук атын дойдуларга дьон ахсаана аҕыйаабыта этэр.

Чех тылын историята хайдаҕый?

Чехский язык-индоевропейскайдааҕы семье язык. Кини чехтии тылын кытта ыкса сибээстээх уонна официальнай тыл буолар. Бу тыл латины, немецкэй уонна Польша тыллара күүстээх сабыдыалларынан сылдьыбыта.
Бу тыл олоҕо былыр- былыргыттан саамай эрдэтээҥи туоһулууллара билиҥҥи Чехтия Республикатын сиригэр- уотугар аан бастаан докумуон оҥоһуллубутун 10- с үйэҕэ ааҕаллар. Ол кэмҥэ бу тыл таҥара курдук биллэр этэ, онно сүнньүнэн таҥара регионугар кэпсэппиттэрэ. 11-12- с үйэ устатыгар славянскай тылтан эволюционердаабыта да, билигин да тыл сорох көстүүлэрин оннунан хаалларара.
14- с үйэҕэ чех тыла суругунан туттуллан, орто Халыма курдук биллэр тыл версията үөскээбитэ. Ити кэмҥэ тыл латыштыы, немецкэй уонна Польша тыллара сабыдыалларыттан хас да уларыйыы тахсан, сыыйа аныгы чех тылыгар кубулуйда.
1882 с. Чехия лингвиһэ ченек Зибрт тылын стандартизациялааһыҥҥа тирэх буолбут чех грамматикатын бэчээттэппитэ. Кэлин бу тыл 1943 с. Чехия орфографиятын туһунан сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэн, Чехтия Республикатыгар уопсай сурук тылын олохтообута.
Ол кэмтэн ыла тыл салгыы сайда турбута, билигин Чехия Республикатыгар уонна Словакияҕа 9 мөлүйүөнтэн тахса киһи тыл этэр.

Чех тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Ян Гус (ок. 1369-1415): чехский религий реформатор, философ уонна технология преподавателэ, Ян Гус чех тылын сайдыытыгар дириҥ сабыдыаллаах. Кини үөрэҕэ уонна дьайыылаах үлэлэрэ Чехияҕа суруллубуттара уонна официальнай тыл статуһун бөҕөргөтөргө көмөлөспүттэрэ.
2. Вацлав Килбэркэй (1883-1949): Чехия лингвиһэ уонна профессора Карлов Прагаҕа университетын биллиилээх лингвист уонна профессора, Вацлав чех тылын уонна орфографиятын киллэрэн туран элбэх үлэ автора. Кини ону тэҥэ 1926 сыллаахха ылыллыбыт государственнай тыл нуорматын чехословациялааһыҥҥа улахан кылааты киллэрбитэ уонна билигин чех тылын официальнай стандартынан хаалар.
3. Божена Немцова (1820-1862): “Бабичка” (эбэм) романынан биллэр, Божена Немцова чехтии хамсааһыныгар национальнай сөргүтүү уонна чехтии тылынан элбэх суруйааччылартан биирдэстэрэ. Кини үлэлэрэ чехтии литературнай тыл үөскүүрүгэр көмөлөстүлэр уонна литератураҕа туһаналларын популяризациялыырга көмөлөстүлэр.
4. Йозеф Юнгман (1773-1847): Поэт уонна лингвист, Йозеф Юнгман аныгы чех тылын үөскэтиигэ сүҥкэн оруолу оонньоото. Чех тыла атын тыллартан элбэх тыл киириитин немец, итальянскай уонна француз курдук, чех тылын сайдыытыгар көмөтө уонна литературнай тыл быһыытынан суруллар.
5. Прокопьев Дивиш (1719-1765): Лингвист уонна полиглот, Прокопьев Чехия лингвистикатын биир төрдүнэн ааҕыллар. Кини тэҥниир лингвистика, грамматика уонна фонология туһунан элбэхтик суруйбута уонна кини чех тылын реформалааһыҥҥа көмөлөһөргө уонна официальнай сурукка улахан туһалаах буоларыгар көмөлөһөргө суруллар.

Чех тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Чех тыла арҕаа тыл буолар, ол аата кини атын славянскай тыллар эмиэ Польша, тыл уонна нуучча курдук тыллаах- өстөөх ыал буолалларын көрдөрөр. Кини атын тылларга тэҥнээтэххэ, хас да уратылаах.
Чех тыла-флективнай тыл, ол аата тыл кинилэр функцияларыттан көрөн бэйэтин форматын уларыталлар. Ону тэҥэ аглютинация баар, ол аата приставкалар уонна суффикстар саҥа тыллары үөскэтэргэ эбэтэр Ньургуһун суолталаах тыллары этэргэ эбиллэллэр. Чех тылыгар сэттэ падежтары (английскай тылтан уратыларга, онно барыта икки- үс буолуохтаах уонна объект) тутталлар. Сэттэ падежка аат туохтуур, солбуйар ааттар, даҕааһыннар уонна ахсаан аат тыл суолтатын көрдөрөр.
Тиһэҕэр, чех тыла-сурук- Бичик уонна тыл икки ардыларыгар биир суолталаах сыһыан. Ону чэпчэкитик үөрэтэргэ уонна этэргэ, тыл суолтатын өйдөөбөккө эрэ этэр кыаҕы биэрэр.

Чех тыла ордук сөптөөх ньыманан үөрэтэрий?

1. Чехтии грамматикатын уонна айымньыны үөрэтииттэн саҕалааҥ. Онлайн ресурсалар бааллар, кинилэр эһиэхэ тыл төрдүн баһылыырга көмөлөһүөхтэрэ.
2. Тыл саппааһыгар тиэйиҥ. Тутаах этиилэри үөрэтиҥ уонна сотору- сотору өйдөһүү акылаатын түһэрэргэ туттуллар тыллары үөрэтиҥ.
3. Саамай уустук темаҕа бэйэҕитин тургутуҥ. Кэпсэтэргитин уонна суруккутун чочуйуҥ, туохтуурдар формаларын, араас кэмнэрин ордук уустук этиилэри, формаларын туттуҥ.
4. Омук киинэлэрин истиҥ уонна көрүҥ. Тылы саҥарыы уонна өйдөтүү, саҥарыы курдук маассабай информация средстволарын, радиостанциялары, радиостанциялары уонна силигилии саҥарыы, ону истии, үөрүйэхтэри үөскэтии.
5. Чех тыллаах дойдуга бириэмэни ыытыҥ. Бу тылга уонна культураҕа тиэкис бастыҥ ньымата. Ити кыаллыбат буоллаҕына, тыл носителин кытта сирэй көрсөн, сирэй- харах тылларынан кыттыһан билсиҥ.