Яван Тыла Туһунан

Яван тыла ханнык дойдуларга этэллэрий?

Яван-Индонезияҕа баар яван омук төрөөбүт тыла. Онно эмиэ сорох чаастарга Суринама, Сингапур, Малайзия уонна саҥа Каледония дииллэр.

Яван тылын историята хайдаҕый?

Яван тыла-австриатскай тыл, онно 85 мөлүйүөн кэриҥэ киһи, сүрүннээн Индонезия арыытыгар баар. Бу австронезийскай тыл дьиэ кэргэнин ордук киэҥник туттуллар тылларыттан биирдэстэрэ, онно сүрүннээн Индонезия архипела этиллэр.
Яван тыла уһун уонна баай историялаах, кини баарын туһунан суруйуулар биһиги эрабыт 12- с үйэтигэр туттарыллаллар. Бу кэмтэн саҕалаан киниэхэ санскрит, тамильскай уонна баллийскай тыллары, онтон да атын австронезия тылларыгар күүстээх сабыдыаллаабыта ааҕыллар. Ити билигин тылбыт сабыдыала билигин да чуолкайдык көстөр, үгүс тыл бу эргэ тыллартан киирии тыллары иҥэрии.
Билиҥҥи кэмҥэ көстүү тылыгар сүрүннээн киин уонна Илиҥҥи көстүүгэ этэллэр, ону тэҥэ кини региоҥҥа бодоруһуу тыла буолар. Кини официальнай быһыыга- майгыга сонуннары уонна Правительство коммуникацияларын таһаарыыны киллэрэн, кэпсэтиигэ олохтоох дьон сүрүннээн төрөөбүт тылларын курдук туһаналлар. Яван тыла эмиэ сорох оскуолаларга, сүрүннээн киин уонна Илин көстүүгэ үөрэтиллэр.

Саха тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Үөрэбин картин (1879-1904): дьахтар уонна кинилэр бырааптарын быһыыны- майгыны, үгэс буолбут көстүүгэ уонна культураҕа элбэхтик сурулла сылдьар дьахтар. Феминистскай хамсааһын пионерынан ааҕыллар, кини айымньылара Саха литературатын төрүттэрин дьоһун сорҕото буолаллар.
2. 1785-1855): Голландия колониал режимин утары ситиһиилээхтик сэриилэһиини салайбыт яванскай принц уонна байыаннай начальник. Кини идеялара уонна үлэтин- хамнаһын Саха национальнай национализмын сайыннарыыга улахан кылааты киллэрбиттэрэ.
3. Р. А. Винокуров (1809-1851): урут Саха интеллектуала, суруйааччы уонна лингвист, бу сурук аныгы көстүүлээх тиһигин ырытан оҥорууга эппиэтинэстээх этэ. Кини ону сэргэ Саха культуратын уонна литературатын туһунан хас да кинигэни суруйбута.
4. Р. М. Н. Рингговарсито (1822-1889): яваннааҕы дипломат, суруйааччы уонна поэт, көстүү, история уонна култуура туһунан элбэҕи суруйбута. Кини аатырбыт “сиэрэй Ченин” диэн эпическэй поэматын суруйуутун суруйтараллар.
5. Мас Марк Картодикомо (1894-1966): Саха тылын, литературатын, сиэрин- туомун, үгэстэрин элбэхтик чинчийбит уонна суруйбут биллэр учуонай. Яван тылын тылдьытын оҥорууга, сурук- Бичик аныгы яванскай систематыгар суруллубут бастакы кинигэлэри суруйаллар.

Яван тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

ЯВ тыла австронезийскай тыл дьиэ кэргэнин чилиэнэ, Индонезия уонна да атын тылларынан соҕуруулуу- Илиҥҥи Азияҕа саҥарыллар австронезия тылын чилиэнэ буолар. Бу регион үгүс тылларын курдук туспа тыл буолар, ол эбэтэр аҕыйах флексиялаах, онон тылга префикстары, суффикстары уонна да атын уларыйыылары кытта сөп түбэспэттэр. Аат туохтуурдар ахсааннарынан, ахсаанынан уонна түһүүлэринэн бэлиэтэммэттэр, туохтуурдары тыҥааһын балайда судургу. Ону таһынан яван уонна Индонезия тылларын икки ардыларыгар ыкса сибээһи учуоттаан, үгүс сүрүн тыллар уонна этиилэр бу икки тылга уопсай тылы булаллар.

– Саамай сөптөөх ньыманан Саха тылын хайдах үөрэтэҕитий?

1. Көстүү тылын эбэтэр репетиторын үөрэтии авторитетнай программатын Булуҥ. Кыаллар буоллаҕына, тылы культурнай контекска үөрэтиигэ фокусацияланар туу Булуҥ, тыл культуратын уонна культуратын өйдүөххүтүн сөп.
2. Аныгы ньымалары видеоуок, аудиофайлы уонна интерактивнай эрчиллиилэри туһанар программаны хайаан да талыҥ.
3. Учебниктар, тылдьыттар уонна кэпсэтээччилэр курдук яван тыла хаачыстыбалаах матырыйаалларыгар инвестициялаа.
4. Көстүү тылын үөрэтиигэ партнеру Булуҥ, холобур, тыл тумусааччытын эбэтэр ким эрэ бу тылы үөрэтэр киһи дуу.
5. Бириэмэни, сыраны- сылбаны мэлдьи практикалыырга, көрүүгэ барыҥ.
6. Яван тылын атын үөрэнээччилэрин, носителларын кытта бодоруһуоххутун сөп.
7. Матыыптары, бэйэҕит иннигэр кыра сыалы- соругу туруорунан, бэйэҕит холкутук ситиһиэххитин сөп.
8. Кыаллар буоллаҕына, тылга, культураҕа таһаҕаһы ыытыҥ.