Албан Чӗлхи

Хӑш ҫӗршывсенче албан чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Албан чӗлхипе 7 миллиона яхӑн ҫынна тӑван чӗлхепе, пуринчен ытла Албанипе Косовӑра, Ҫавӑн пекех Балкан ытти районӗсенче, Ҫурҫӗр Македони, Черногори, Греци тата Итали чаҫӗсене кӗртнӗ чухне калаҫҫӗ.

Албан чӗлхин историйӗ мӗнле?

Албан чӗлхи вӑрӑм та кӑткӑс истори. Ученӑйсем ҫапла шутлаҫҫӗ: ку-иллирири пек палӑрса тӑракан юханшыв айлӑмӗн авалхи чӗлхин йӑхӗ, Унта Рим эрӑчченхи Балкансенче калаҫнӑ. Албан чӗлхине вӑтам ӗмӗрти кая юлнӑ тапхӑрта пӗрремӗш хут ҫирӗплетнӗ, анчах унӑн тымарӗсем чылай шаларах каяҫҫӗ. Осман империйӗ вӑхӑтӗнче албанский ытларах калаҫу чӗлхипе калаҫнӑ, литературӑра унпа усӑ курни сӑвӑсемпе тата халӑх юррисемпе ҫырлахнӑ. 19 ӗмӗрте шкулсенче, хаҫатсенче тата тӗн кӗнекисенче усӑ куракан албан чӗлхин стандартлӑ форми туса хатӗрленӗ. Осман империйӗнчен никама пӑхӑнманлӑх тупнӑранпа 1912 ҫулта Албани албание хӑйӗн официаллӑ чӗлхипе йышӑннӑ.

Албан чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Скандербег Георг Кастиоти (1405 – 1468): албанири наци геройӗ тата осман тӗрӗслевӗнчен Албание хӑтарнӑ ҫарпуҫӗ. Вӑл та, чӗлхене тӗрӗслӗх парса, албан чӗлхипе нумай ӗҫ ҫырнӑ.
2. Пашка Васа (1764-1824): патриот тата писатель, албан чӗлхинчи чи паллӑ кӗнекесенчен пӗрне – “ӗне Уявӗ”тесе ҫырнӑскер.
3. Фрашери хӑй (1850-1904): паллӑ поэт тата писатель, хальхи албан литературине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑскер.
4. Луидж Гракуки (1879-1925): албанри паллӑ педагог, лингвист тата писатель, албан чӗлхине стандартизацилес тата унификацилес ӗҫе пысӑк витӗм кӳнӗ.
5. Пирӗн Фрашери (1846-1900): хальхи албан литературине аталантарас ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ поэт, драматург тата прозаик.

Албан чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Балканри чӗлхе группине кӗрекен индоевропӑри ҫемьен албан чӗлхи. Унӑн ҫывӑх тӑванӗсем балкан ареалӗн ытти чӗлхисем, грек тата македони чӗлхисем, пулаҫҫӗ. Албан чӗлхин йӗтри икӗ диалектран, гегипе тоскскинчен тӑрать, вӗсем субдиалектсенчен тата уйрӑм тӗрлӗ япаласенчен тӑраҫҫӗ. Чӗлхере темиҫе уҫӑмлӑ сасӑ пур, ҫав шутра албанскишӗн уйрӑм, имплозив текен сасӑ. Унта та глаголсене пӗрлештермелли тата паллӑ ячӗсемпе килӗштермелли кӑткӑс системӑпа усӑ кураҫҫӗ. Албан чӗлхи-ҫӳллӗ флексиллӗ, морфологиллӗ тата синтаксислӑ чӗлхе.

Албан чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Албан чӗлхин е учебникӗн база курсӗнчен пуҫлӑр та ӑна вӗренӗр. Ҫакӑ сире чӗлхе никӗсӗ тӗлӗшӗнчен ҫирӗп никӗс парӗ.
2. Яланах практикӑра пулӑр. Калаҫура, аудиторире, вулавра тата албан чӗлхипе ҫырнӑ ҫырура яланах практикӑра усӑ курӑр.
3. Чӗлхепе ҫыхӑнса ӗҫлӗр. Албан чӗлхипе аудиозапиҫӗсене итлӗр, албан телешоусемпе фильмӗсене пӑхӑр, ҫавӑн пекех албан чӗлхипе калаҫакансене тупӑр.
4. Онлайн-ресурссемпе усӑ курӑр. Чӗлхене вӗренекен онлайн-форума хутшӑнӑр, онлайн-учебниксемпе усӑ курӑр тата онлайн грамматика правилисене шырӑр.
5. Занятисене кайӑр. Май пулсан, албан чӗлхипе занятисем ҫӳресси ҫинчен шухӑшлӑр. Ку опытлӑ преподавательтен пулӑшу илме пултарать.