Хӑш ҫӗршывсенче шотландин гэль чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?
Шотландин гэль чӗлхипе пуринчен ытла Шотландире, уйрӑмах ҫӳллӗ тусемпе утравсем ҫинче калаҫаҫҫӗ. Унпа пӗрлех Канадӑри Ҫӗнӗ Шотландире те калаҫаҫҫӗ, унта вӑл провинцире сахалӑшӗн чӗлхине официаллӑ майпа йышӑнать.
Шотландин гэль чӗлхин историйӗ мӗнле?
Шотландин гэльла чӗлхи шотландире 5 ӗмӗртен пуҫласа сарӑлнӑ, вӗсем шутланӑ тӑрӑх, авалхи кельтсен чӗлхинчен тухнӑ. Вӑл Ирландире, Уэльсра тата Бретаньре (Францире) калаҫакан чӗлхесемпе ҫыхӑннӑ. Вӑтам ӗмӗрсенче ун ҫинче пӗтӗм ҫӗршывӗпех анлӑн калаҫнӑ, анчах Шотланди Королевствипе Англие пӗрлештернӗ хыҫҫӑн унӑн усӑ курасси 18 ӗмӗр пуҫламӑшӗнче кӗскелме пуҫланӑ. 19 ӗмӗр варринче ҫак чӗлхе ытларах шотландин ҫӳллӗ тусемпе утравӗсем ҫинче сарӑлнӑ.
19-мӗшпе 20-мӗш ӗмӗрсенче шотландин гэль чӗлхи ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑнипе нумай ҫӗрте ученӑйсемпе активистсен вӑйӗсене пула тӳссе ирттернӗ. Хальхи вӑхӑтра Шотландире гэль чӗлхипе ҫӳрекен 60 000 ытла шутланать, ҫав чӗлхене шкулсенче вӗрентеҫҫӗ. Вӑл та Европӑри союзӑн официаллӑ чӗлхи пулса тӑрать, Шотландире акӑлчан чӗлхипе пӗрлех официаллӑ статус пур.
Шотландин гэль чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?
1. Дональд Макдональд (1767-1840): “Гэль литературин Ашшӗ” Ятлӑ Паллӑ дональд Макдональд Писатель, поэт, куҫаруҫӑ тата редактор пулнӑ, ӑна Шотландире 19 ӗмӗрте Гэль литературине ҫӗнӗрен чӗртсе тӑратас ӗҫе пуҫарса яни тесе ҫырнӑ.
2. Александр Макдональд (1814-1865): Александр Макдональд шотландин чи аслӑ кельт сӑввисенчен хӑш-пӗр сӑввисене, Ҫав шутра “An Cnocan B Маларедn” тата “Cumha nam Beann”тесе ҫырнӑ Гэль историкӗпе поэчӗ пулнӑ. Ҫавӑн пекех вӑл шотландипе гэльсен пӗрремӗш словарьне туса хатӗрлеме пулӑшрӗ.
3. Калум Маклин (1902-1960): Гэльсен Паллӑ поэчӗ, Калум Маклин та гэль чӗлхине вӗрентме (ирландец гэльский), шотландире 20 ӗмӗрте чӗлхе ҫавӑрма пулӑшса, учебниксен серине ҫырнӑ.
4. Джордж Кэмпбелл (1845-1914): Кэмпбелл чаплӑ ученӑй пулнӑ, вӑл гэль культурипе чӗлхине упраса хӑварас ӗҫе хӑйӗн карьерине халалланӑ. Унӑн “Хӗвеланӑҫ сӑртлӑхӗнчи Паллӑ юмахсем” кӗнеки кельт литературин чи чаплӑ произведенийӗсенчен пӗри шутланать.
5. Джон Макиннес (1913-1989): Макиннес чӗлхе йӑли-йӗркисене, уйрӑмах шотландин гэль чӗлхипе фольклорпа музыкӑна, чи паллӑ пухуҫӑ тата тӗпчевҫӗ пулнӑ. 1962 ҫулта вӑл шотландин культура еткерӗн кӗтеслӗ чулӗ пулса тӑнӑ гэльсен юрри традицийӗн пысӑк обзорне пичетлесе кӑларнӑ.
Шотландин гэль чӗлхин структури мӗнле йӗркеленнӗ?
Шотландин гэль – индоевропи чӗлхи, кельт ҫемйипе ҫыхӑнса тӑраканскер тата икӗ диалекта пайланаканскер: ирландири гэльский, унпа ытларах Ирландире калаҫаҫҫӗ, шотландири гэль гэльский, унпа ытларах Шотландире калаҫаҫҫӗ. Чӗлхе йӑлана кӗнӗ кельт грамматикипе синтаксислӑ структура пулса тӑрать. Унӑн сӑмах системи пӗртен-пӗр, икӗ хутлӑ тата нумай йышлӑ формӑсен кӑткӑс пӗрлешӗвӗнче никӗсленсе тӑрать. Чӗрчунсен пӗртен-пӗр тата нумай йышлӑ формисем пур, вӗсем ӑрӑва пӑхӑнса тӑраҫҫӗ. Паллӑ ячӗсемпе местоименийӗсем ӑрӑвӗпе, шучӗпе тата падежпа килӗшеҫҫӗ. Глаголсен ултӑ вӑхӑт, виҫӗ тайӑлу тата вӗҫӗ-хӗррисӗр формӑсем пур.
Шотландин гэль чӗлхине мӗнле тӗрӗс вӗрентмелле?
1. Калаҫуран пуҫлӑр: эсир гэльские тӗпчеме пуҫличчен эсир тӗрӗс произведенипе паллашнине ӗненӗр. Ҫакӑ сире пулас уроксене ӑнланса илме пулӑшать, калаҫу та, ӑнлану та самаях тикӗс пулса пырать.
2. База словарӗн запасне вӗренӗр: эсир произведение вӗренсе ҫитсенех база словарӗн запасне май килнӗ таран ытларах вӗренме тӑрӑшӑр. Ку сире юлашки уроксем валли никӗс хывӗ, гэль чӗлхине ӑнланма тата унпа калаҫма самаях ҫӑмӑллатӗ.
3. Кӗнекесене е аудиоуркӑсене инвестици хывӑр: хӑш-пӗр кӗнекесене е аудиоуркӑсене инвестици хывни Кирлӗ. Ҫакӑ сире чӗлхене тӗрӗс вӗрентме тата информацие упраса хӑварма пулӑшать.
4. Хӑйпе калаҫакана тупӑр: май пулсан, шотландипе гэльс чӗлхипе калаҫакана кама та пулин тупӑр та темиҫе калаҫу ҫинчен калаҫса татӑлӑр. Ҫакӑ сире чӗлхепе усӑ курма тата хӑвӑрӑн пулма пултаракан йӑнӑша ҫӗнтерме пулӑшать.
5. Итлӗр гэль радионе: гэль радио Итлени – чӗлхе ҫинчен ытларах пӗлмелли тата калаҫура мӗнле янӑранине кӑтартмалли меслет.
6. Гэль чӗлхипе телепередачӑсем пӑхӑр: гэль чӗлхипе телепередачӑсемпе фильмсем Шырани те сире ҫак чӗлхепе тӗрлӗ контекстра мӗнле усӑ курнине ӑнланма пулӑшӗ.
7. Гэль хаҫачӗсемпе журналӗсене вулӑр: гэль чӗлхипе ҫырнӑ хаҫатсемпе журналсене Вулани те чӗлхепе культура ҫинчен ытларах пӗлме лайӑх май пулса тӑрать.
8. Технологипе усӑ курӑр: гэль чӗлхине вӗреннӗ чухне эсир технологисемпе усӑ курма пултаратӑр. Нумай веб-сайтсемпе приложенисем пур, вӗсем сире чӗлхене вӗрентме пулӑшӗҫ.
Bir yanıt yazın