Узбек Чӗлхи

Хӑш ҫӗршывсенче узбекла калаҫаҫҫӗ?

Узбек Чӗлхипе Узбекистанра, Афганистанра, Таджикистанра, Казахстанра, Туркменистанра, Кыргызстанра, Российӑра тата Китайра калаҫаҫҫӗ.

Узбек чӗлхин историйӗ мӗнле?

Узбек чӗлхи-тӗрӗк ҫемйин карлук турачӗсемпе ҫыхӑннӑ хӗвелтухӑҫ фюрк чӗлхи. Ун ҫинче ытларах Узбекистанра, Таджикистанра, Кыргызстанра, Казахстанра Тата Вӑтаҫӗр Азипе Раҫҫейӗн ытти пайӗсенче пурӑнакан 25 миллион ҫынна яхӑн калаҫаҫҫӗ.
Узбек чӗлхин хальхи форми 18 ӗмӗрте Бухар ханствине юсаса ҫӗнетнӗ вӑхӑтра аталанма пуҫланӑ, вӑл узбек чӗлхеллӗ регион пайӗ пулнӑ. Ҫак тапхӑрта узбек чӗлхи ҫумне перси витӗмӗн ҫӳллӗ шайӗ хушӑннӑ, вӑл паянхи кунчченех паллӑ йӗр пулса юлать.
19 ӗмӗрте Бухар эмирӗ Нурулла хан ирттернӗ реформӑсем эмиратра узбек диалекчӗсемпе усӑ курма пулӑшнӑ. Пуринчен ытла ҫакӑ персипе араб хутне хӑйне пӑхӑнса тӑракансем хушшинче пӗрлӗхлӗ империе йӗркелеме хавхалантарассипе ҫыхӑннӑ.
1924 ҫулта узбек чӗлхине Вӑтаҫӗр Азире официаллӑ чӗлхепе пӗлтернӗ, унӑн ҫырӑвӗн никӗсӗ вырӑнне кирилл алфавитне кӗртнӗ. Совет Союзӗ арканнӑ хыҫҫӑн 1991 ҫулта Узбекистан никама пӑхӑнманлӑх тупнӑ, узбекла хӑйӗн официаллӑ чӗлхипе калаҫнӑ. Независимость тупнӑранпа тата унӑн ҫырулӑх форми ҫинче нумай реформа ирттернӗ, 1992 ҫулта латиница никӗсӗ ҫине ҫыру кӗртнӗ тата узбек чӗлхин Академине йӗркеленӗ.

Узбек чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Алишер Нави (1441-1501): Навойсем узбек чӗлхине ҫыру тӗнчине кӗртессине ҫырса хураҫҫӗ. Унӑн поэзийӗпе стилӗ пулас поэтсемпе писательницӑсемшӗн тӗслӗх пулса тӑнӑ.
2. Абдурашид Ибрагимов (1922-2011): Ибрагимов узбекри паллӑ лингвист пулнӑ, вӑл узбек орфографийӗпе грамматикине хальхи орфографипе стандартизаци аталантарассинче пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
3. Зебунис Джамалова (1928-2015): Джамалова узбекла ҫыракан хӗрарӑмсенчен пӗри пулнӑ, унӑн ӗҫӗсем паян та витӗмлӗ юлаҫҫӗ.
4. Мухандислар Гуламов (1926-2002): Гуламов узбек чӗлхишӗн фонетика алфавитне туса хатӗрлессишӗн яваплӑ пулнӑ, ҫавӑнтанпа ӑна ытти нумай чӗлхепе йышӑннӑ.
5. Шароф Рашидов (1904-1983): Рашидова узбек чӗлхипе совет саманинче усӑ курмалли пропаганда тата ӑна шкулсенче вӗренӳ программине кӗртмелли пропаганда тесе ҫыраҫҫӗ. Ун ҫумне узбек литературипе культурӑпа усӑ курма хавхалантарни хушса ҫыраҫҫӗ.

Узбек чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Узбек чӗлхи – алтай ҫемйин пӗр пайӗ пулса тӑракан тӗрӗк чӗлхи, унта турккӑсемпе монгол чӗлхисем кӗреҫҫӗ. Ӑна латин алфавитӗпе ҫырнӑ, араб, перси тата вырӑс чӗлхисен хӑш-пӗр уйрӑмлӑхӗсем пур. Чӗлхере сакӑр уҫӑ сасӑ, ҫирӗм икӗ хупӑ сасӑ, виҫӗ ӑру (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам), тӑватӑ падеж (менельник, эрех, парӑмлӑ тата ача ҫуратакан падеж), тӑватӑ глагол вӑхӑчӗ (хальхи, иртни, пуласлӑх тата иртнӗ тапхӑр) тата икӗ анспект (пӗтӗмпех тата ҫитменлӗхсӗр). Сӑмах йӗрки ытларах ҫакӑн пек: Субъект-объект-глагол.

Узбек чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Узбек чӗлхине вӗренмелли квалификациллӗ преподавателе е репетитора тупӑр. Квалификациллӗ преподаватель е репетитор пуррипе эсир чӗлхене тӗрӗс те хӑвӑр хӑвӑртлӑхпа вӗренессе шантарать.
2. Вӑхӑта вӗренӳ ҫинчен пӗлтерӗр. Тӗпчесе вӗренекен материала практикӑпа пӑхса тухма кашни кунах кӑштах вӑхӑт уйӑрма тӑрӑшӑр.
3. Онлайн кӗме май паракан ресурссемпе усӑ курӑр. Узбек чӗлхине вӗренмелли уроксемпе упражненисем сӗнекен веб-сайтсемпе мобиль приложенийӗсем нумай.
4. Малтан калаҫма вӗренӗр. Кӑткӑс грамматика темисем ҫине куҫиччен калаҫу тӗп пуплевӗсене тӗпчесе вӗренмелле.
5. Узбек музыкине итлӗр те узбек фильмӗсемпе телепередачисене пӑхӑр. Узбек музыкине, видеоклипсемпе фильмсене итлени-чӗлхепе культура ӑшне путса лармалли питӗ лайӑх меслет.
6. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе хутшӑнӑр. Май пулсан, узбек чӗлхине тӑхӑнса ҫӳрекене тупма тӑрӑшӑр, вӑл сире ҫак чӗлхепе калаҫу тата ҫыру чӗлхипе усӑ курма пулӑшӗ.