Zýlý Tili Týraly

Zýlý tilinde qaı elder sóıleıdi?

Zýlý tili negizinen Ońtústik Afrıkada, sondaı-aq Zımbabvede, Lesotoda, Malavıde, Mozambıkte jáne Svazılendte sóıleıdi.

Zýlý tiliniń tarıhy qandaı?

Zýlý tili, sondaı-aq ısızýlý dep te atalady, nıgero-Kongo otbasynyń Ońtústik bantý kishi tobyna jatatyn bantý tili. Bul Ońtústik Afrıkadaǵy eń kóp taralǵan til jáne barlyǵy 11 mıllıon adam sóıleıdi. Zýlý tili júzdegen jyldarǵa sozylǵan baı tarıhqa ıe.
Tildiń shyǵý tegi 16 ǵasyrda Ortalyq Afrıkadan qonys aýdarǵan ngýnı taıpalarynan bastaý alady. Ngýnı halqy ár túrli toptarǵa bólinip, zýlý tili Qazirgi Kvazýlý-Natal aýmaǵynda sóıleıtin dıalektilerden damydy. Alaıda, 1818 jyly ǵana zýlý tilin alǵash ret Per Djýbert esimdi fransýz protestanttyq mısıoneri jazdy. Bul is júzinde tildi standarttaýǵa negiz boldy.
19 ǵasyrda zýlý tili odan ári damydy. Eń qyzyǵy, bul tilde eki áıgili ádebı shyǵarma jaryq kórdi – ” Inkondlo ka zýlý “(zýlý ánderi) jáne” Amazvı ka zýlý ” (zýlý sózderi). Sonymen qatar, osy kezeńde zýlý tili mısıonerlik mektepterde oqytý tili retinde qabyldandy.
Búgingi tańda zýlý tilinde kóptegen resýrstar bar jáne til Ońtústik Afrıka mádenıetiniń mańyzdy bóligi bolyp qala beredi.

Zýlý tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Djon Dýbe (1871-1946) – zýlý tiliniń jazbasha sózdigi men gramatıkalyq oqýlyqtaryn engizý arqyly zýlý tilin qurýǵa kómektesken aǵartýshy jáne saıası kóshbasshy.
2. Solomon Kampande (1872-1959) – zýlý tilin standarttaýǵa kómektesken jáne oǵan alǵashqy jan-jaqty gramatıkalyq júıeni qurǵan lıngvıs.
3. Benedıkt ámıan Vılakazı (1906-1947) – bul tildiń standarttalǵan ádebı túrin damyta otyryp, zýlý tilinde jazǵan aqyn, prozashy jáne aǵartýshy.
4. Dj. B. Peıres (1924-2005) – zýlýdyń antropology jáne zertteýshisi, zýlýdyń mádenıeti men tarıhy týraly jańashyl eńbekterdiń avtory.
5. Benedıkt Kartraıt (1925-2019) – zýlý tili týraly kóp jazǵan jáne onyń damýyna aıtarlyqtaı úles qosqan mısıoner jáne teolog.

Zýlý tiliniń qurylymy qalaı?

Zýlý tili bantý tiliniń qurylymyn qaıtalaıdy, ol sýbekt-etistik-obekt (SVO) sóz tártibimen sıpattalady. Bul aglútınatıvti til, ıaǵnı olardyń maǵynasyn nemese gramatıkalyq fýnksıasyn ózgertý úshin sózderge affıkster qosylady. Onda zat esimder, prefıkster jáne jurnaqtar qoldanylady. Zýlý tilinde sózdiń maǵynasyn ózgerte alatyn úsh tondyq (joǵary, tómen jáne tómen) júıe de bar.

Zýlý tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Negizderden bastańyz: zýlý alfavıtin jáne aıtylýyn úırenińiz. Áripter men sózderdi durys aıtýǵa kómektesetin zýlý tilindegi onlaın aýdıo jazbalardy qarańyz.
2. Sózdik qoryn damytý boıynsha jumys jasańyz. Zýlý tilindegi kitaptardy oqyńyz, teleshoýlar men fılmderdi kórińiz nemese Internettegi sózdik tizimderin qarańyz.
3. Ana tilinde sóıleıtindermen zýlý tilinde sóıleýge mashyqtanyńyz. Zýlý sabaqtaryna jazylyńyz, jelide sóılesetin adamdy tabyńyz nemese Tandem nemese HelloTalk sıaqty til almasý qoldanbalaryn qoldanyp kórińiz.
4. Zýlý radıobaǵdarlamalaryn, podkasttaryn jáne ánderin tyńdańyz. Zýlý mádenıeti men tilin osylaısha bilý Sizge bul tildiń naqty ómirlik jaǵdaılarda qalaı qoldanylatyny týraly túsinik alýǵa kómektesedi.
5. Zýlý tiliniń ártúrli dıalektilerin zertteńiz. Ár túrli termınder men gramatıkalyq qurylymdardyń qashan jáne qaıda sáıkes keletinin túsinińiz.
6. Zýlý leksıkasy men gramatıkasyn úırenýge kómektesetin Anki nemese Memrise sıaqty til úırený quraldaryn paıdalanyńyz.
7. Qol jetkizýge bolatyn shaǵyn maqsattar qoıyńyz. Uzaq merzimdi maqsattardy qol jetkizýge bolatyn kezeńderge bólip, motıvasıany saqtaý úshin úlgerimińizdi qadaǵalańyz.
Sáttilik!