Dwar Il-Lingwa Taljana

F’liema pajjiżi titkellem il-lingwa taljana?

It-taljan huwa lingwa uffiċjali fl-Italja, San Marino, Il-Belt Tal-Vatikan, u partijiet mill-Isvizzera. Huwa mitkellem ukoll fl-Albanija, Malta, Monako, Is-Slovenja u l-Kroazja. Barra minn hekk, hemm diversi komunitajiet li jitkellmu bit-taljan madwar id-dinja, inkluż f’pajjiżi bħall-istati uniti, Franza u L-Arġentina.

X’inhi l-istorja tal-lingwa taljana?

L-istorja tal-lingwa taljana hija twila u kumplessa. L-ewwel rekord bil-miktub tat-taljan li baqa’ħaj imur lura għas-seklu 9 WARA kristu, għalkemm x’aktarx li l-lingwa kienet mitkellma ħafna qabel. Il-lingwa taljana evolviet mid-djaletti Ta’Longobardiku, lingwa Ġermanika li kienet mitkellma mil-Lombardi, poplu Ġermaniku li invada l-peniżola taljana fis-seklu 6 WARA kristu.
Mis-seklu 9 sal-14, it-taljan evolva b’mod sinifikanti, bl-iżvilupp ta’djaletti reġjonali madwar il-peniżola. Dan il-perjodu ra l-emerġenza tad-djalett Toskan, jew’toskana’, li sar il-bażi għal-lingwa taljana standard moderna.
Fis-seklu 15, l-influwenza ta’kittieba minn Firenze, Ruma u Venezja wasslet għal aktar standardizzazzjoni tal-lingwa. F’dan iż-żmien, bosta kliem ibbażati fuq il-latin ġew inklużi fil-vokabularju tal-lingwa, bħal’amoroso’ (sabiħ) u’dolce’ (ħelu).
Fis-sekli 16 u 17, l-Italja esperjenzat perjodu ta’produzzjoni letterarja kbira. L-iktar figuri influwenti ta’dan iż-żmien kienu Dante, Petrarka u Boccaccio, li x-xogħlijiet tagħhom kellhom impatt kbir fuq il-lingwa.
Fis-seklu 19, l-Italja għaddiet minn proċess ta’unifikazzjoni politika, u ġiet stabbilita l-lingwa standard il-ġdida, jew “Italiano Comune”. Il-lingwa uffiċjali tal-Italja issa hija bbażata fuq id-djalett Toskan, minħabba l-wirt letterarju prominenti tiegħu.
Minkejja l-istorja twila tiegħu, it-taljan jibqa’lingwa li għadha tintuża b’mod attiv fid-diskors ta’kuljum f’ħafna partijiet tal-pajjiż.

Min huma l-aqwa 5 persuni li kkontribwew l-aktar għall-lingwa taljana?

1. Dante Alighieri (1265-1321): Spiss imsejjaħ “Missier Il-Lingwa taljana”, dante kiteb Il-Kummiedja Divina u huwa kkreditat talli stabbilixxa d-djalett Toskan bħala l-bażi għat-taljan standard modern.
2. Petrarka (1304-1374): poeta u studjuż taljan, Petrarka huwa mfakkar għall-influwenza umanistika tiegħu u huwa wkoll akkreditat li vvinta l-forma ta’poeżija tas-sonett. Huwa kiteb b’mod estensiv bit-taljan, u għen biex il-lingwa ssir aktar letterarja.
3. Boccaccio (1313-1375): awtur taljan tas-seklu 14, Boccaccio kiteb numru ta’xogħlijiet bit-taljan, fosthom Id-Dekamerun u r-rakkonti mill-ħajja ta’San Franġisk. Ix-xogħol tiegħu għen biex jespandi t-taljan lil hinn mid-djaletti tiegħu u joħloq franka lingua ta’tipi.
4. Luigi Pirandello (1867-1936): drammaturgu rebbieħ Tal-Premju Nobel, pirandello kiteb ħafna xogħlijiet bit-taljan li kienu jittrattaw temi ta’aljenazzjoni soċjetali u angst eżistenzjali. L-użu tiegħu tal-lingwa ta’kuljum għen biex il-lingwa tintuża u tinftiehem aktar.
5. Ugo Foskolo (1778-1827): waħda mill-aktar figuri influwenti fir-Romantiċiżmu taljan, Foskolo għen biex tissawwar il-lingwa tat-taljan modern billi tippopolalizza l-użu ta’rimi, metri, u konvenzjonijiet poetiċi oħra.

Kif inhi l-istruttura tal-lingwa taljana?

Il-lingwa taljana hija lingwa Rumanz u, bħal lingwi Rumanzi oħra, hija strutturata madwar verbi. Għandu ordni tal-kliem Suġġett-Verb-Oġġett u għandu sistema kumplessa ta’tensjonijiet u burdati biex jesprimi l-passat, il-preżent u l-futur. Hija meqjusa bħala waħda mil-lingwi l-aktar diffiċli biex titgħallem, minħabba l-isfumaturi kumplessi tagħha u d-distinzjonijiet sottili fit-tifsira bejn il-kliem.

Kif titgħallem il-lingwa taljana bl-aktar mod korrett?

1. Għaddas lilek innifsek: L-aħjar mod biex titgħallem lingwa huwa li tgħaddas fiha kemm jista’jkun. Dan ifisser li tisma’, titkellem, u taqra bit-taljan kemm jista’jkun. Sib films taljani, programmi TELEVIŻIVI, mużika, kotba, u konversazzjonijiet ma’kelliema nattivi.
2. Niżżel l-affarijiet bażiċi: Tgħallem il-punti bażiċi tal-grammatika taljana, partikolarment it-tempi tal-verbi, is-sess tan-nom, u l-forom tal-pronom. Ibda b’konversazzjoni bażika bħall-introduzzjoni lilek innifsek, tistaqsi u twieġeb mistoqsijiet, u tesprimi emozzjoni.
3. Ipprattika regolarment: It-Tagħlim ta’kwalunkwe lingwa jeħtieġ dedikazzjoni u prattika. Kun żgur li konsistentement tqatta’ħin tistudja u tipprattika t-taljan.
4. Uża r-riżorsi bil-għaqal: hemm ħafna riżorsi disponibbli biex jgħinuk titgħallem it-taljan. Ħu vantaġġ mill-kors tat-tagħlim tal-lingwi onlajn, dizzjunarji, kotba tal-frażijiet u kotba awdjo.
5. Ibqa’motivat: It-Tagħlim ta’kwalunkwe lingwa jista’jkun ta’sfida. Issettja miri żgħar għalik innifsek u ppremja lilek innifsek meta tilħaqhom. Iċċelebra l-progress tiegħek!
6. Ħu gost: It-Tagħlim tat-taljan għandu jkun esperjenza divertenti u pjaċevoli. Agħmel it-tagħlim divertenti billi tilgħab logħob tal-lingwa jew tara karikaturi taljani. Int tkun sorpriż kemm titgħallem malajr.