Dwar Il-Lingwa Irlandiża

F’liema pajjiżi titkellem il-lingwa Irlandiża?

Il-lingwa Irlandiża hija mitkellma primarjament fl-Irlanda. Huwa mitkellem ukoll fi bwiet żgħar Fil-Gran brittanja, l-istati uniti, Il-Kanada, u pajjiżi oħra madwar id-dinja fejn issetiljaw nies tal-wirt Irlandiż.

X’inhi l-istorja tal-lingwa Irlandiża?

Il-lingwa Irlandiża (Gaeilge) hija lingwa Ċeltika u waħda mill-eqdem u l-iktar lingwi mitkellma Fl-Ewropa, bi storja bil-miktub ta’aktar minn 2,500 sena. Hija lingwa uffiċjali tar-Repubblika tal-Irlanda u hija mitkellma minn madwar 1.8 miljun kelliem fl-Irlanda, bi 80,000 oħra fl-istati uniti, Il-Gran Brittanja u L-Kanada, u numri iżgħar f’pajjiżi oħra.
L-ewwel kampjuni magħrufa ta’irlandiżi miktuba jmorru minn madwar ir-4 seklu WARA kristu, u evidenza Ta’Irlandiżi Qodma teżisti mis-6 seklu. L-ewwel forma rreġistrata ta’irlandiż hija attestata fit-testi legali irlandiżi tal-qedem, il-Liġijiet Brehon, li ġew ikkumpilati fis-sekli 7 u 8 WARA kristu. Madankollu, din il-lingwa kienet qed tibda tiġi sostitwita Bl-Irlandiż Nofsani sas-seklu 11.
L-Irlandiż Modern evolva Mill-Irlandiż Nofsani u ġeneralment huwa maqsum f’żewġ djaletti: Munster (Mhumhain) u Connacht (Connachta). Sas-seklu 19, L-Irlandiż kien sar lingwa minoritarja f’ħafna partijiet tal-pajjiż, iżda attivisti tal-lingwa Irlandiża żiedu l-profil tiegħu permezz tal-Qawmien Mill-ġdid Gaeliku tal-aħħar tas-seklu 19 u l-bidu tal-20. Dan il-perjodu ra l-letteratura tal-lingwa Irlandiża tiffjorixxi u interess akbar fit-tagħlim u t-taħdit tal-lingwa.
Minn dakinhar, in-numru ta’kelliema kiber b’mod kostanti, bit-twaqqif ta’stazzjonijiet tar-radju u tat-televiżjoni li jxandru bl-Irlandiż, l-introduzzjoni tal-lingwa Irlandiża bħala suġġett fil-kurrikulu tal-iskola primarja u sekondarja, u qawmien mill-ġdid ta’interess fil-lingwa U l-kultura Irlandiża f’dawn l-aħħar snin.

Min huma l-aqwa 5 persuni li kkontribwew l-iktar għal-lingwa Irlandiża?

1. Douglas Hyde (1860-1949): huwa kien wieħed mill-fundaturi tal-Lega Gaelika fl-1893 u ħadem bla heda biex jippromwovi l-lingwa Irlandiża, billi kiteb numru ta’kotba dwar is-suġġett.
2. Seán × Lóing (1910-1985): kien poeta u studjuż li kiteb b’mod estensiv dwar il-letteratura u l-lingwa Irlandiża, kif ukoll kien wieħed mill-figuri ewlenin fil-preservazzjoni u l-promozzjoni tal-lingwa.
3. Máire Mhac an tSaoi( 1920-2018): kienet poeta U awtur Irlandiż li kitbet ix-xogħlijiet tagħha bil-lingwa Irlandiża. L-iktar poeżija famuża tagħha hija intitolata “Ceo Draíochta” (“Mistery Mist”).
4. Pádraig Mac Piarais (1879-1916): huwa kien wieħed mill-aktar ġellieda politiċi tal-Irlanda u kien ukoll avukat qawwi tal-lingwa Irlandiża. Huwa ispira r-rivoluzzjoni Irlandiża fl-Għid 1916 u kellu twemmin qawwi fil-ħila tal-poplu Irlandiż li jirkupra l-lingwa tiegħu.
5. Brian_cuív (imwieled fl-1939): huwa politiku Irlandiż li serva Bħala Ministru Tal-Affarijiet Komunitarji, Rurali U gaeltacht mill-1997-2011. Huwa kkontribwixxa b’mod sinifikanti għar-rivitalizzazzjoni tal-lingwa Irlandiża billi introduċa inizjattivi bħall-Att Gaeltacht u L-Istrateġija ta ‘ 20 Sena għall-Lingwa Irlandiża.

Kif inhi l-istruttura tal-lingwa Irlandiża?

Il-lingwa Irlandiża (magħrufa wkoll bħala Galliku Jew Galliku Irlandiż) hija lingwa Ċeltika li tuża numru ta’djaletti. Huwa strutturat madwar verb-suġġett-ordni ta’oġġett, u m’għandux morfoloġija inflessjonali. Il-lingwa hija prinċipalment sillabika, bl-istress jitqiegħed fuq is-sillaba inizjali ta’kull kelma. Firxa wiesgħa ta’forom verbali u nominali jintużaw biex jesprimu ideat kemm sempliċi kif ukoll kumplessi.

Kif titgħallem il-lingwa Irlandiża bl-iktar mod korrett?

1. Għaddas ruħek fil-lingwa. Isma’r-radju Irlandiż u ara programmi Tat-TV Irlandiżi biex issir familjari mal-lingwa u l-pronunzja tagħha.
2. Tgħallem l-affarijiet bażiċi. Ibda billi titgħallem uħud mill-aktar kliem, frażijiet u regoli tal-grammatika komuni tal-lingwa Irlandiża. Ħafna klassijiet jew kotba introduttorji se jinkludu dawn.
3. Prattika ma’kelliema nattivi. Mur fil-klassijiet Irlandiżi, iltaqa’ma’nies li jitkellmu l-lingwa, u pprattika li titkellem magħhom. Tista’ssib ukoll bordijiet ta’diskussjoni onlajn jew kmamar taċ-chat fejn tista’titkellem ma’kelliema Nattivi Irlandiżi.
4. Aqra u isma’kotba, gazzetti u rivisti. Il-qari tal-kotba u s-smigħ tal-kotba awdjo Bl-Irlandiż jistgħu jgħinuk tisma’kif għandha tinstema’l-lingwa.
5. Żviluppa l-imħabba tiegħek għall-kultura Irlandiża. It-tagħlim tal-lingwa huwa aktar faċli jekk tgħaddas lilek innifsek fil-kultura wkoll. Ara films Irlandiżi, aqra letteratura Irlandiża u esplora mużika Irlandiża biex tifhem il-kultura Irlandiża.
6. Qatt tieqaf tipprattika. Fl-aħħarnett, ipprattika kuljum sabiex ma tinsiex dak li tgħallimt. Iktar ma tipprattika, aħjar issir!