Башҡорттар Сыуашстан Тәржемә итеү

Башҡорт теле Боронғо төрки теле, башҡорт халҡы Башҡортостан Республикаһында, Рәсәйҙә һөйләшә. Ул төрки телдәрҙең ҡыпсаҡ төркөмсәһенә ҡарай, һәм был телдә яҡынса 1,5 миллион кеше һөйләшә.

Башҡорт теле төрлө, бөтә республикала төрлө диалекттар таралған. Был башҡорт теленән һәм уға тәржемә итеүҙе сағыштырмаса ҡатмарлы мәсьәләгә әйләндерә. Диалекттар араһында бер нисә төп айырма бар, улар тәржемә итеүҙе айырыуса ҡыйынлаштыра, мәҫәлән, һүҙҙәрҙең төрлө тамамланыуы һәм әйтелештә үҙгәрештәр.

Теүәл тәржемәне тәьмин итеү өсөн башҡорт теленең нескәлектәрен аңлаған тәжрибәле телселәрҙең булыуы мөһим. Был тәржемәселәр төрлө диалекттарҙы яҡшы белергә һәм хатта бик аҙ айырмаларҙы ла аңлай белергә тейеш. Шуға күрә башҡорт теленә тәржемә тураһында һүҙ барғанда профессиональ тәржемәселәргә өҫтөнлөк бирәләр.

Башҡорт теленән тәржемәсе эҙләгәндә бер нисә мөһим факторҙы иҫәпкә алырға кәрәк. Тәжрибә бик мөһим; тәржемәсе төп нөсхә телен дә, тәржемә телен дә белергә, шулай уҡ мәҙәни контексты аңларға тейеш. Шулай уҡ тәржемәсенең тел сиктәрендә ҡулланылған терминологияны актуаль белеүенә инаныу мөһим, сөнки ваҡыт үтеү менән ул үҙгәрергә мөмкин.

Дөйөм алғанда, башҡорт теленән тәржемә итеү махсус белем һәм күнекмәләр, шулай уҡ диалекттарҙы һәм мәҙәниәтте аңлауҙы талап итә. Тәжрибәле һәм яҡшы белемле тәржемәсене яллау мөһим, был фаразланған мәғәнәне теүәл тапшырыуҙы гарантиялай.

Башҡорт телендә ниндәй илдәрҙә һөйләшәләр?

Башҡорт телендә Башлыса Рәсәйҙә һөйләшәләр, Әммә Ҡаҙағстанда, Украинала һәм Үзбәкстанда һөйләшеүселәр аҙ.

Башҡорт теленең тарихы ниндәй?

Башҡорт теле Төрки теле, Башлыса Рәсәйҙә Урал тауҙары төбәгендә урынлашҡан Башҡортостан Республикаһында һөйләшәләр. Был республиканың күрше удмурт аҙсылығының ҡайһы бер вәкилдәре һөйләшкән берҙән-бер рәсми теле. Был тел күп быуаттар дауамында ҡулланыла һәм бөгөнгө көнгә тиклем һөйләшкән иң боронғо төрки телдәрҙең береһе булып тора.
Башҡорт теле тураһында иң тәүге яҙма телгә алыуҙар 16 быуатҡа ҡарай. Был ваҡытта ул ғәрәп һәм фарсы телдәренең көслө йоғонтоһо аҫтында була. 19 быуатта башҡорт теле төбәктәге бер нисә төрлө аҙсылыҡтың яҙма теле булып китә. Ул шулай уҡ фәнни эштәрҙә ҡулланыла, был уға бөтә төбәккә таралырға ярҙам итә.
Совет осоронда башҡорт теле рәсәй йоғонтоһонан ныҡ зыян күрә. Күп кенә башҡорт һүҙҙәре уларҙың рус эквиваленттары менән алмаштырыла. Был тел мәктәптәрҙә лә уҡытыла, һәм берҙәм башҡорт алфавитын булдырырға тырышалар.
Совет осоронан һуң башҡорт теле әүҙем ҡулланыла башлай, һәм был телде һаҡлау буйынса күберәк тырышлыҡ һалына. Күптәр хәҙер башҡорт телен икенсе тел булараҡ өйрәнә, Һәм башҡортостан Республикаһы хөкүмәте был телдең йәшәүен тәьмин итеү өсөн күберәк көс һала.

Башҡорт телен үҫтереүгә ҙур өлөш индергән тәүге 5 кеше араһында кем бар?

1. Илдар Ғабдрафиҡов-шағир, публицист һәм сценарист, ул башҡорт әҙәбиәтендә һәм башҡорт телен тергеҙеүҙә мөһим шәхес булды.
2. Николай Ғәлиханов-башҡорт ғалимы һәм шағиры, ул башҡорт телендә тиҫтәләгән хеҙмәт яҙған һәм хәҙерге башҡорт фәненә нигеҙ һалыусы тип иҫәпләнә.
3. Дамир Исмәғилев – академик, философ һәм лингвист, ул башҡорт телендә һөйләшеүселәр араһында грамоталылыҡ кимәлен күтәреү өҫтөндә күп эшләй һәм башҡорт телендә бик күп яҙма эштәр ижад итә.
4. Әскер Айымбәтов - башҡорт шағиры, прозаик һәм ғалим, ул башҡорт теле һәм әҙәбиәте өлкәһендә алдынғы фигураларҙың береһе була һәм был телдә бер нисә ҙур әҫәр яҙа.
5. Ирек Яхина-билдәле башҡорт яҙыусыһы һәм драматургы, Уның әҫәрҙәре Рәсәйҙә генә түгел, бөтә донъяла танылған, һәм ул башҡорт телен уҡыусылар өсөн уңайлыраҡ итеү өсөн күп эштәр башҡарҙы.

Башҡорт теленең структураһы нисек ҡоролған?

Башҡорт теле-төрки телдәр ғаиләһенең ҡыпсаҡ тармағына ҡараған агглютинатив тел. Ул грамматик функцияларҙы белдереү өсөн ҡулланылған суффикстар һәм махсус өндәр ҡулланыу менән характерлана. Башҡорт телендә шулай уҡ тартынҡылар һәм һуҙынҡылар системаһы бай, өҫтәүенә ижек һәм ҡылым конструкциялары уның дөйөм структураһын тәшкил итә.

Башҡорт телен иң дөрөҫ ысул менән нисек өйрәнергә?

1. Башҡорт алфавиты һәм әйтелеше менән танышығыҙ. Әгәр һеҙ башҡорт телен өйрәнә башлаһағыҙ, был иң мөһим тәүге аҙым. Башҡорт телендәге ҡайһы бер төп текстарҙы уҡып башлағыҙ һәм һәр хәрефте дөрөҫ әйтергә өйрәнегеҙ.
2. Репетиторҙы йәки курсты табырға тырышығыҙ. Телде өйрәнеүҙең иң яҡшы ысулы - телдә һөйләшкән кеше менән индивидуаль белем алыу. Әгәр был мөмкин булмаһа, урындағы курстарға йәки аудио - һәм видеокурстарға ҡарағыҙ, улар һеҙгә тел өйрәнергә ярҙам итер.
3. Башҡорт телендә күп материалдар уҡығыҙ, тыңлағыҙ һәм ҡарағыҙ. Телде яҡшыраҡ белгән һайын, киң мәғлүмәт сараларын башҡорт телендә уҡыуҙы һәм тыңлауҙы дауам итегеҙ. Башҡорт телендә аудиояҙмалар, әҙәбиәт, фильмдар һәм йырҙар табырға тырышығыҙ һәм башығыҙ менән телгә сумдырылығыҙ.
4. Башҡортса һөйләшегеҙ. Практика өсөн партнер табығыҙ йәки кешеләр башҡортса һөйләшкән онлайн-форумға ҡушылығыҙ. Хаталар яһауҙан ҡурҡмағыҙ-был уҡытыуҙың бер өлөшө!
5. Уҡыуығыҙҙы дауам итегеҙ. Әгәр ҙә һеҙ үҙегеҙҙе нигеҙҙәр менән уңайлы тойһағыҙ ҙа, һәр ваҡыт яңы нәмәләр бар, уларҙы өйрәнергә һәм өйрәнергә мөмкин. Башҡорт телендә мөмкин тиклем күберәк материалдар уҡыуын, тыңлауын һәм ҡарауын дауам итегеҙ.

Сыуаш тәржемәһе, шулай уҡ сыуаш транслитерацияһы булараҡ билдәле, сыуаш телендә аралашыу өсөн ҡулланылған махсус тәржемә формаһы. Был тел Рәсәйҙең һәм Украинаның ҡайһы бер райондарында йәшәгән сыуаш халҡы өсөн туған тел булып тора. Был миллиондан ашыу кеше һөйләшкән төрки телдәрҙең береһе, был уны тәржемә итеү өсөн мөһим тел итә.

Сыуаш теленән йәки уға дөрөҫ тәржемә итеү өсөн транслитерацияның ҡатмарлы формаларын аңлау бик мөһим. Был сыуаш алфавиты латин алфавитынан айырылып тороуы менән бәйле, ул башлыса европа телдәре өсөн ҡулланыла. Һөҙөмтәлә, а, Б, К, У кеүек кириллица хәрефтәре булған һүҙҙәр, уҡыусыға аңлайышлы булһын өсөн, уларҙың латин эквиваленттарына әүерелергә тейеш.

Сыуаш теленә тәржемә итеү процесы бер нисә этапты үҙ эсенә ала. Беренсенән, тәржемәсе төп һәм маҡсатлы телдәрҙе яҡшы белергә тейеш. Улар һөйләм структураһын, төп телдең мәғәнәһен һәм әйтелешен аңларға тейеш. Артабан улар быны маҡсатлы телдә дөрөҫ тапшыра, маҡсатлы телдең грамматик ҡағиҙәләрен һәм һөйләмдәр структураһын иҫәпкә ала.

Тәржемә тамамланғандан һуң тәржемәсе төп нөсхә тексын тәржемә ителгән версия менән сравнекле сағыштырырға тейеш. Был тәржемә дөрөҫ һәм тейешле рәүештә планлаштырылған хәбәрҙе тапшырасаҡ тип гарантиялай. Тәржемәсе шулай уҡ мәҙәни һылтанмаларҙы һәм жаргон һүҙҙәрен тәржемә итеүҙең дөрөҫлөгөнә инаныу өсөн артабанғы тикшереүҙәр үткәреү өсөн яуаплы.

Сыуаш телен өйрәнергә теләүселәр өсөн онлайн һәм университеттарҙа төрлө курстар бар. Әммә шуны аңлау мөһим: телде өйрәнеү сыуаш теленә тәржемәне тулыһынса аңлауҙы тәьмин итмәйәсәк. Транслитерация нескәлектәрен күп йыллыҡ практика һәм фиҙакәрлек арҡаһында ғына үҙләштерергә мөмкин.

Дөйөм алғанда, сыуаш теленә тәржемә итеү мөһим күнекмә, әгәр һеҙ сыуаш халҡы менән аралашырға теләһәгеҙ, уны үҙләштереү зарур. Дөрөҫ ҡараш һәм белем менән был күп ваҡыт талап итә, әммә файҙа килтерә.

Ниндәй илдәрҙә сыуаш телендә һөйләшәләр?

Сыуаш телендә башлыса Рәсәй Сыуаш Республикаһында, Шулай уҡ Рәсәйҙәге Мари Иле, Татарстан һәм Удмуртияның ҡайһы бер райондарында, Шулай уҡ Ҡаҙағстанда һәм Украинала һөйләшәләр.

Сыуаш теленең тарихы ниндәй?

Сыуаш теле-Рәсәй Федерацияһында яҡынса 1,5 миллион кеше һөйләшкән төрки тел. Был төрки телдәрҙең уғыр тармағының һаҡланып ҡалған берҙән-бер вәкиле. Тарихи яҡтан был телдә башлыса Хәҙер Рәсәйҙең Волга Буйында Урынлашҡан Сыуашстан Республикаһы булараҡ билдәле райондарҙа һөйләшәләр.
Сыуаш теленең документаль тарихын 13 быуатҡа тиклем күҙәтергә мөмкин, өҫтәүенә иң тәүге яҙма телгә алыуҙар 14-15 быуат ҡулъяҙмаларында табылған. Был ҡулъяҙмаларҙың күбеһе тел ваҡыт үтеү менән байтаҡ үҙгәрештәр кисергәнен раҫлай. 15 быуатта сыуаш теле күрше алтын Урҙа татар теленең көслө йоғонтоһо аҫтында була һәм иҫке татар алфавиты менән яҙыла.
18 быуатта сыуаш алфавитын урыҫ ғалимы Семен Ремезов төҙөй, ул уны кириллицаға нигеҙләй. Был яңы алфавит 19 быуат башында тәүге баҫма сыуаш китаптарын төҙөү өсөн ҡулланыла. 19 быуат аҙағына сыуаш теле Рәсәй империяһының рәсми теле тип таныла, һәм был осорҙа төрлө әҙәби әҫәрҙәр ижад ителә.
Сыуаш телендә бөгөнгө көндә лә һөйләшәләр, шулай уҡ Сыуашстан Республикаһының ҡайһы бер мәктәптәрендә уҡыталар. Шулай уҡ Рәсәйҙә лә, сит илдәрҙә лә телде һаҡлау һәм популярлаштырыу буйынса әүҙем тырышлыҡ һалына.

Сыуаш телен үҫтереүгә ҙур өлөш индергән тәүге 5 кеше араһында кем бар?

1. Яковлев Михаил Васильевич Лингвист һәм Сыуаш дәүләт педагогия университеты профессоры, телдең беренсе комплекслы грамматикаһын эшләгән.
2. Яков Костюков Лингвист һәм Сыуаш дәүләт педагогия университеты профессоры, күп һанлы хеҙмәттәрҙе мөхәррирләү һәм баҫтырыу юлы менән телде модернизациялауға үҙ өлөшөн индерә.
3. Николай Зиберов сыуаш теленә латин графикаһын индереүгә ҙур өлөш индерә.
4. Василий Песков педагог, 1904 йылда сыуаш теле буйынса беренсе мәктәп дәреслеген төҙөй.
5. Олег Бессонов хәҙерге стандарт сыуаш телен эшләүҙә йоғонтоло фигура, ул телдең төрлө диалекттарын берләштереү өҫтөндә эшләй.

Сыуаш теленең структураһы нисек ҡоролған?

Сыуаш теле төрки телдәр ғаиләһенә ҡарай. Был агглютинатив тел, һүҙҙәр тамыр һүҙенә бер нисә ҡушымта һәм суффикс өҫтәү юлы менән барлыҡҡа килә тигәнде аңлата. Һүҙҙәр тәртибе, ҡағиҙә булараҡ, субъект-объект-ҡылым, һөйләмдәр эсендә һүҙҙәрҙең сағыштырмаса ирекле тәртибе менән. Исемдәр ике төргә бүленә һәм һанды, килеште һәм аныҡлыҡты билдәләү өсөн класс суффикстарын ҡуллана. Ҡылымдар һөйләмгә ярашлы һәм ваҡытҡа һәм аспектҡа ҡарап йәшерелә.

Сыуаш телен иң дөрөҫ ысул менән нисек өйрәнергә?

1. Алфавит, әйтелеш һәм төп грамматика кеүек тел нигеҙҙәрен өйрәнеүҙән башлайыҡ. Бер нисә яҡшы онлайн ресурстар бар, мәҫәлән Chuvash.org йәки Chuvash.eu был һеҙгә ярҙам итә ала.
2. Телдә һөйләшеүселәр менән аудиояҙмаларҙы һәм һөйләм өлгөләрен тиҙ арала һөйләү һүҙҙәре һәм фразалары базаһын төҙөү өсөн ҡулланығыҙ. Радио тапшырыуҙарын тыңлағыҙ һәм сыуаш телендә фильмдар һәм телепрограммалар ҡарағыҙ. Телде өйрәнеп, үҙегеҙҙе уңайлыраҡ тойорһоғоҙ.
3. Үҙегеҙ өйрәнгәнде телдә һөйләшеүселәр менән, йә шәхсән, йә онлайн форумдарҙа ҡулланығыҙ. Был һеҙгә урындағы нескәлектәрҙе аңларға һәм мәҙәниәт тураһында төшөнсә алырға ярҙам итәсәк.
4. Сыуаш телендә китаптар һәм гәзиттәр уҡығыҙ, һүҙлек запасын һәм грамматикаһын яҡшыртыу өсөн. Күберәк уҡыған һайын, аңлауығыҙ һәм грамматикағыҙ яҡшыраҡ була.
5. Ниһайәт, уҡыуығыҙҙы сыуаш телендә текстар яҙыу, сыуаш онлайн-форумдарында ҡатнашыу һәм имтихандарға әҙерлек кеүек эшмәкәрлек төрҙәре менән тулыландырығыҙ. Был һеҙгә телде ныҡлы үҙләштерергә ярҙам итер.