Esperanto Eston Aýdarma

Esperanto-1887 jyly Polák tektes dáriger jáne lıngvıs doktor L.L. Zamengof jasaǵan halyqaralyq til. Ol halyqaralyq deńgeıde ózara túsinistik pen qarym-qatynasty damytý jáne ártúrli elderdiń adamdary úshin tıimdi ekinshi til bolý úshin jasalǵan. Búgingi tańda esperantoda 100-den astam elde birneshe mıllıon adam sóıleıdi jáne ony kóptegen halyqaralyq uıymdar jumys tili retinde paıdalanady.

Esperanto gramatıkasy óte qarapaıym bolyp sanalady, bul ony basqa tildermen salystyrǵanda úırenýdi jeńildetedi. Bul jeńildetý ony aýdarma úshin óte qolaıly etedi. Sonymen qatar, esperanto keńinen qabyldanady jáne túsinikti, bul ony birneshe tildi qajet etetin aýdarma jobalarynda qoldanýǵa múmkindik beredi.

Esperantoǵa Aýdarý Aýdarma áleminde erekshe oryn alady. Aýdarma tilinde sóıleıtinder jasaıtyn basqa aýdarmalardan aıyrmashylyǵy, Esperanto aýdarmasy esperanto men túpnusqa tilin jaqsy biletin aýdarmashylarǵa súıenedi. Bul aýdarmashylarǵa dáldikpen aýdarý úshin eki tilde de ana tilinde sóıleýdiń qajeti joq degendi bildiredi.

Materıaldy bir tilden esperantoǵa aýdarý kezinde túpnusqa tildiń alynǵan aýdarmada dál kórsetilgenine kóz jetkizý mańyzdy. Bul qıyn bolýy múmkin, óıtkeni keıbir tilderde esperantoǵa tikeleı aýdarýǵa bolmaıtyn ıdıomalyq tirkester, sózder men uǵymdar bar. Túpnusqa tiliniń osy núanstary esperanto aýdarmasynda durys kórsetilýin qamtamasyz etý úshin arnaıy daıyndyq pen tájirıbe qajet bolýy múmkin.

Sonymen qatar, esperantoda belgili bir uǵymdar men sózderdiń balamalary bolmaǵandyqtan, bul ıdeıalardy naqty jáne dál túsindirý úshin shamalardy qoldaný mańyzdy. Bul Esperanto aýdarmasynyń basqa tilderde jasalǵan aýdarmalardan aıtarlyqtaı erekshelenetin tásilderiniń biri, munda bir fraza nemese uǵym tikeleı ekvıvalenttilikke ıe bolýy múmkin.

Jalpy, esperantoǵa aýdarý halyqaralyq túsinistik pen qarym-qatynasty damytýdyń biregeı jáne paıdaly quraly bolyp tabylady. Túpnusqanyń da, esperantonyń da tilin tereń túsinetin aýdarmashylarǵa súıene otyryp, aýdarmalardy tez jáne dál oryndaýǵa bolady. Sońynda, kúrdeli uǵymdar men ıdıomalardy bildirý úshin shamalardy qoldana otyryp, aýdarmashylar túpnusqa tildiń maǵynasynyń esperanto aýdarmasynda dál berilýin qamtamasyz ete alady.

Esperanto qaı elderde sóıleıdi?

Esperanto eshbir elde resmı túrde tanylǵan til emes. Dúnıe júzinde shamamen 2 mıllıon adam esperanto tilinde sóıleı alady dep esepteledi, sondyqtan ol álemniń kóptegen elderinde sóıleıdi. Ol Germanıa, Japonıa, Polsha, Brazılıa jáne Qytaı sıaqty elderde keńinen taralǵan.

Esperanto tiliniń tarıhy qandaı?

Esperanto-19 ǵasyrdyń aıaǵynda polák oftalmology L. L. Zamengof jasaǵan halyqaralyq til. Onyń maqsaty mádenıetter, tilder men ulttar arasynda keńinen qoldanylatyn kópir bolatyn tildi damytý boldy. Ol qoldanystaǵy tilderge qaraǵanda úırený ońaıyraq dep sanaıtyn lıngvısıkalyq qarapaıym tildi tańdady.
Zamenhof 1887 jyly 26 shildede óziniń "Unua libro" ("birinshi kitap") tili týraly alǵashqy kitabyn doktor Esperanto ("úmittengen adam"degendi bildiredi) búrkenshik atymen shyǵardy. Esperanto tez tarady jáne ǵasyrdyń basynda ol halyqaralyq qozǵalysqa aınaldy. Osy ýaqyt ishinde bul tilde kóptegen baıypty jáne ǵylymı eńbekter jazyldy. Birinshi Halyqaralyq kongres 1905 jyly Fransıada ótti.
1908 jyly tildi nasıhattaý jáne halyqaralyq túsinistikke yqpal etý maqsatynda Dúnıejúzilik esperanto qaýymdastyǵy (UEA) quryldy. 20 ǵasyrdyń basynda birneshe elder esperantony ózderiniń resmı kómekshi tili retinde qabyldady jáne búkil álemde birneshe jańa qoǵamdar quryldy.
Ekinshi dúnıejúzilik soǵys esperantonyń damýyna qysym jasady, biraq ol ólgen joq. 1954 jyly UEA esperantonyń negizgi prınsıpteri men maqsattaryn sıpattaıtyn Býlon deklarasıasyn qabyldady. Osydan keıin 1961 jyly Esperanto quqyqtary týraly Deklarasıa qabyldandy.
Búgingi tańda esperantoda búkil álem boıynsha birneshe myń adam sóıleıdi, negizinen hobbı retinde, Degenmen keıbir uıymdar ony praktıkalyq halyqaralyq til retinde qoldanýǵa shaqyrady.

Esperanto tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Lúdovıko Zamengof-esperanto tilin jasaýshy.
2. Ýılám Old-shotlandıalyq aqyn jáne avtor, ol Esperantoda klasıkalyq "Adá" poemasyn, sondaı-aq osy tildegi kóptegen basqa shyǵarmalardy jazǵan.
3. Hamfrı Tonkın-amerıkandyq profesor jáne Esperantoda onnan astam kitap jazǵan Dúnıejúzilik esperanto qaýymdastyǵynyń burynǵy prezıdenti.
4. L. L. Zamengof-Lúdovıko Zamengoftyń uly jáne "Fýndamento de esperanto" baspageri, esperantonyń alǵashqy resmı gramatıkasy men sózdigi.
5. Probal Dasgýpta-Úndi avtory, redaktory jáne aýdarmashysy, esperanto gramatıkasy boıynsha "esperantonyń jańa jeńildetilgen gramatıkasy"atty sońǵy kitabyn jazdy. Ol sondaı-aq Úndistanda osy tildi qaıta jandandyrǵany úshin esepteledi.

Esperanto tiliniń qurylymy qalaı?

Esperanto-bul qurastyrylǵan til, ıaǵnı ol ádeıi turaqty, logıkalyq jáne úırenýge ońaı etip jasalǵan. Bul aglútınatıvti til, ıaǵnı jańa sózder tamyrlar men affıksterdi biriktirý arqyly jasalady, bul tildi tabıǵı tilderge qaraǵanda úırenýdi jeńildetedi. Onyń negizgi sóz tártibi kóptegen eýropalyq tilderdegideı úlgige sáıkes keledi: sýbekt-etistik-obekt (SVO). Gramatıka óte qarapaıym, óıtkeni zat esimderde naqty nemese belgisiz maqala joq jáne genderlik aıyrmashylyqtar joq. Munda da eshqandaı buzýshylyqtar joq, ıaǵnı erejelerdi úırený arqyly siz olardy kez kelgen sózge qoldana alasyz.

Esperanto tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Esperanto tiliniń negizderin úırenýden bastańyz. Gramatıka, sózdik jáne aıtylý negizderin úırenińiz. Internette Duolingo, Lernu jáne la Lingvo Internacia sıaqty kóptegen tegin resýrstar bar.
2. Tildi qoldanýǵa mashyqtanyńyz. Esperanto tilinde ana tilinde sóıleıtindermen nemese onlaın esperanto qaýymdastyǵymen sóılesińiz. Múmkindiginshe Esperanto boıynsha is-sharalar men semınarlarǵa qatysyńyz. Bul sizge tildi tabıǵı túrde úırenýge jáne tájirıbeli sóıleýshilerden keri baılanys alýǵa kómektesedi.
3. Esperantoda kitaptar oqyp, Fılmder kórińiz. Bul sizge til týraly túsinigińizdi damytýǵa jáne sózdik qoryńyzdy tolyqtyrýǵa kómektesedi.
4. Basqa adamdy tabyńyz nemese esperanto kýrsynan ótińiz. Tilde únemi jattyǵatyn bireýdiń bolýy-úırenýdiń tamasha tásili.
5. Tildi múmkindiginshe jıi qoldanyńyz. Kez kelgen tildi erkin meńgerýdiń eń jaqsy joly - ony múmkindiginshe jıi paıdalaný. Siz dostaryńyzben sóılesip jatsańyz da, elektrondyq hattar jazsańyz da, múmkindiginshe esperanto qoldanyńyz.

Eston tiline aýdarý búkil álemdegi kóptegen kásiporyndardyń mańyzdy bóligi bolyp tabylady. Eston tilindegi jáne odan alynǵan mátinderdiń kásibı aýdarmalary Estonıadaǵy áleýetti nemese bar tutynýshylar bazasymen baılanysqysy keletin kompanıalarǵa úlken kómek bola alady.

Eston tili-fın tiline jatatyn fın-ýgor tili, ony Estonıa turǵyndarynyń kópshiligi sóıleıdi. Onyń ózindik erekshe sıpattamalary jáne óte aıqyn gramatıkasy bar. Osylaısha, Eston tiline aýdarý úshin tájirıbeli aýdarmashy qajet, ol tildi de, onyń núanstaryn da jaqsy biledi.

Eston tiline aýdarma jobasyn qarastyrǵan kezde qarym-qatynastyń dáldigi men aıqyndylyǵy óte mańyzdy ekenin este ustaǵan jón. Aýdarma túpnusqa habardy dál kórsetýi kerek jáne kez kelgen qateler nemese olqylyqtar múddeli taraptar arasyndaǵy iskerlik qarym-qatynasty qıyndatýy múmkin. Sondyqtan tildi jáne onyń núanstaryn tereń túsinetin ana tilin tartý jaqsy.

Taǵy bir mańyzdy faktor-aýdarym quny. Baǵalar jobanyń jedeldigi, mátin uzyndyǵy, habarlamanyń kúrdeliligi jáne basqa da erekshelikter sıaqty faktorlarǵa baılanysty aıtarlyqtaı ózgeredi. Tańdalǵan aýdarmashynyń senimdi, qabiletti jáne qolaıly baǵamen ekenine kóz jetkizý mańyzdy.

Kásibı aýdarylǵan mátinder Estonıamen baılanysty kez-kelgen bızneste tabysqa jetý úshin, sondaı-aq eldegi klıenttermen jáne seriktestermen berik qarym-qatynas ornatý úshin qajet. Eston tilindegi senimdi aýdarmashy habarlamalar men aqparattyń dál jáne qatesiz berilýin qamtamasyz etýge kómektesedi, bul kez kelgen bıznesti sátti júrgizýdiń kilti bolyp tabylady.

Eston tilinde qaı elder sóıleıdi?

Estonıa tili negizinen Estonıada sóıleıdi, degenmen Latvıa, Amerıka Qurama Shtattary, Kanada jáne Reseıde sóıleýshilerdiń shaǵyn toptary bar.

Eston tiliniń tarıhy qandaı?

Eston tili-Eýropadaǵy eń kóne tilderdiń biri, onyń shyǵý tegi tas dáýirinen bastaý alady. Onyń eń jaqyn týystary-fın jáne vengr tilderi, olardyń ekeýi de Oral tilder otbasyna jatady. Estonıa týraly alǵashqy jazbasha siltemeler 1525 jyly osy tildegi alǵashqy kitap shyqqan 13 ǵasyrdan bastalady.
16 ǵasyrda eston tili nemis tiline kóbirek áser etti, óıtkeni kóptegen nemister Reformasıa kezinde Estonıaǵa kóshti. 19 ǵasyrǵa qaraı eston tilinde sóıleıtinderdiń kópshiligi Reseı ımperıasynyń aımaqqa yqpalynyń artýyna baılanysty orys tilinde azdap sóıleı alady.
Ekinshi dúnıejúzilik soǵys aıaqtalǵannan keıin Estonıa tili Estonıanyń resmı tili bolyp tabylady jáne búkil álem boıynsha mıllıonnan astam adam sóıleıdi. Sońǵy jyldary bul til qaıta órleý dáýirin bastan keshirýde: ony jas urpaq ıgerip, ártúrli tildik kýrstar onlaın rejıminde qol jetimdi.

Eston tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Frıdrıh Robert Felman (1798-1850) – 19 ǵasyrda eston tilin standarttaý boıynsha jumys istegen aqyn jáne lıngvıs.
2. Djeıkob Hert (1839-1907) – Estonıanyń táýelsiz jazý qozǵalysyn basqarǵan pastor jáne lıngvıs.
3. Iohannes Aavık (1880-1973) – Estonıa gramatıkasy men emlesin kodtaǵan jáne standarttaǵan kórnekti lıngvıs jáne gramatık.
4. Iýhan lıev (1864-1913) – eston tilinde kóp jazǵan jáne tildiń damýyna mańyzdy áser etken aqyn jáne ádebıet qaıratkeri.
5. Iaan Kros (1920-2007) – eston tilin zamanaýı, jańashyl túrde qoldanyp, ony 21 ǵasyrǵa jetkizýge kómektesken áıgili prozashy.

Eston tiliniń qurylymy qalaı jumys isteıdi?

Eston tili-Oral tilder otbasyna jatatyn aglútınatıvti, birtutas til. Ol morfologıalyq turǵydan kúrdeli qurylymǵa ıe, 14 zat esim, eki shaq, eki aspekt jáne tórt kóńil-kúı júıesi bar. Estondyq etistik júıesi salystyrmaly túrde qarapaıym, úsh konúgasıasy jáne eki daýysy bar. Sóz tártibi óte erkin jáne ár túrli ıkemdi.

Eston tilin qalaı durys úırenýge bolady?

1. Negizderdi úırenýden bastańyz. Estonıa alfavıtimen tanysýdan bastańyz jáne áripterdi durys aıtýdy úırenińiz. Alfavıtti bilý kez-kelgen tildiń negizi bolyp tabylady jáne durys sóıleýge senimdi bolýǵa kómektesedi.
2. Tyńdańyz jáne sóıleńiz. Siz estigen dybystar men sózderdi tyńdaý jáne qaıtalaý jattyǵýlaryn bastańyz. Bul sizge tilmen jaqsyraq tanysýǵa jáne aıtylymdy jaqsy túsinýge kómektesedi. Ózińizdi daıyn sezingen kezde, eston tilinde daýystap sóıleýge jattyǵýdy bastańyz, tipti bul tek otbasyńyzben jáne dostaryńyzben bolsa da.
3. Oqyńyz jáne jazyńyz. Estonıa gramatıkasymen tanysyp, eston tilinde qarapaıym sóılemder jaza bastańyz. Qatelikter jiberýden qoryqpańyz! Eston tilindegi kitaptardy, blogtardy jáne maqalalardy oqý da tildi jaqsyraq túsinýge kómektesedi.
4. Tehnologıany qoldanyńyz. Eston tilin jaqsyraq úırený úshin til úırený qoldanbalaryn, podkasttardy jáne beınelerdi paıdalanyńyz. Bul sizdiń sózdik qoryńyzdy keńeıtýge jáne tildi ártúrli kontekste qoldanýdy úırenýge kómektesedi.
5. Ana tilinde sóıleýshimen birge jattyǵyńyz. Eston tilin úırenýdiń tamasha tásili-jelide nemese jeke sóılesetin ana tilin tabý. Qajet bolsa, olardan sizdi túzetýin surańyz jáne jaǵdaıdy qalaı jaqsartýǵa bolatyny týraly Keri baılanys berińiz.