Qyrǵyz Rýmyn Aýdarma

Qyrǵyz tiline aýdarý Qazaqstan men Qytaı shekarasynda ornalasqan Ortalyq Azıa memleketi Qyrǵyzstandaǵy jeke tulǵalar men kásiporyndar úshin tildik kedergiler arqyly qarym-qatynas jasaýdyń mańyzdy quraly bolyp tabylady. Qyrǵyz tilimen tanys emes adamdar úshin bul Qyrǵyzstannyń resmı tili, biraq orys tili de keń taralǵan. Qyrǵyz-túrki tili, ony mońǵol, túrik, ózbek jáne qazaq tilderimen baılanystyrady.

Qujattardy bir tilden ekinshi tilge dál aýdara alatyn kásibı aýdarmashylardyń bolýy Bıznestiń sáttiligi men halyqaralyq qatynastar úshin óte mańyzdy. Qyrǵyz tiline aýdarýdyń kásibı qyzmetteri Qyrǵyzstan turǵyndaryna bir-birin jáne óz shekaralarynan tys álemdi jaqsy túsinýge kómektesý arqyly ártúrli mádenıetter arasyndaǵy baılanys alshaqtyqtaryn joıýǵa kómektesedi.

Qyrǵyz tilindegi aýdarmalar kóbinese zańdy jáne qarjylyq qujattar, sondaı-aq medısınalyq jazbalar, iskerlik kelisimsharttar, marketıńtik materıaldar jáne bilim berý resýrstary sıaqty memlekettik qujattar úshin qoldanylady. Qujattardy nemese veb-mazmundy qyrǵyz tiline nemese odan aýdarý qajet bolǵanda, kásibı aýdarmashylar dáldikti qamtamasyz etý úshin til týraly bilimderin jáne onyń biregeı mádenı kontekstin paıdalanady.

Kásiporyndar kóbinese halyqaralyq marketıńtik strategıalardy ilgeriletý úshin qyrǵyz tiline aýdarma qyzmetterine súıenedi. Lokalızasıalanǵan aýdarymdar kompanıalarǵa jańa naryqtarǵa shyǵýǵa kómektesedi, bul klıenttermen berik qarym-qatynas ornatýdy jáne satylymdy arttyrýdy jeńildetedi. Aýdarmashylar tondaǵy, ádet-ǵuryptaǵy jáne jargondaǵy aıyrmashylyqtardy eskere otyryp, túpnusqa habarlamany dál jetkizýi kerek.

Sonymen qatar, jeke aýdarymdar Qyrǵyzstandaǵy ımıgranttar men bosqyndarǵa jańa mádenıetine ońaı enýge kómektesedi. Ómirlik mańyzdy qujattar men sertıfıkattardyń kásibı aýdarmalary otbasylarǵa densaýlyq saqtaý, bilim berý jáne basqa da negizgi qyzmetterge qol jetkizýdi jeńildetedi.

Qyrǵyz tiline aýdarý iskerlik, bilim berý nemese jeke sebepter boıynsha Qyrǵyzstanda jumys isteıtin nemese turatyn kez kelgen adam úshin óte mańyzdy. Aýdarylǵan qujattardyń durystyǵyna jáne mádenı erekshelikterdiń esebine kepildik berý úshin eldiń mádenıetin túsinetin bilikti aýdarmashyny tabý mańyzdy.

Qaı elderde qyrǵyz tilinde sóıleıdi?

Qyrǵyz tilinde negizinen Qyrǵyzstanda jáne Ortalyq Azıanyń basqa bólikterinde, sonyń ishinde Ońtústik Qazaqstan, Tájikstan, Ózbekstan, Soltústik Aýǵanstan, qıyr batys Qytaı jáne Reseı Respýblıkasynyń shalǵaı aýdandarynda sóıleıdi. Sonymen qatar, Túrkıada, Mońǵolıada jáne Koreı túbeginde etnıkalyq qyrǵyz halqynyń shaǵyn oshaqtary bar.

Qyrǵyz tiliniń tarıhy qandaı?

Qyrǵyz tiliniń uzaq jáne kúrdeli tarıhy bar. Bul Ortalyq Azıanyń proto-túrki tilinen shyqqan shyǵys túrki tili. Bul til týraly eń alǵashqy jazbasha dálelder 8 ǵasyrdan bastap ejelgi túrki alfavıtimen jazylǵan Orhon jazbalarynda kezdesedi.
Qyrǵyz tiline kórshi tilder-uıǵyr jáne mońǵol tilderi qatty áser etti. 16 ǵasyrda qyrǵyz tili ádebı tilge aınaldy, al qyrǵyz tiliniń alǵashqy sózdigi 1784 jyly jazyldy. Til 19 ǵasyrda damı berdi, al 1944 jyly qyrǵyz tili Qyrǵyzstannyń resmı tili boldy.
1928 jyly qyrǵyz tiliniń jazý júıesin standarttaǵan Biryńǵaı alfavıt dep atalatyn belgileý júıesi engizildi. Sodan beri qyrǵyz tili aýyzeki jáne jazbasha túrde damydy. Qazirgi ýaqytta latyn jáne Kırıll alfavıtteri tildiń zamanaýı jazbasha túri úshin qoldanylǵanymen, dástúrli arab qaraǵashtary áli kúnge deıin qyrǵyz tilinde Qasıetti mátinder jazý úshin qoldanylady.
Búginde qyrǵyz tilinde Qyrǵyzstanda, Qazaqstanda, Tájikstanda, Ózbekstanda jáne Qytaıda 5 mıllıonnan astam adam sóıleıdi.

Qyrǵyz tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Shyńǵys Aıtmatov (1928-2008): qyrǵyzdyń eń uly avtorlarynyń biri retinde tanymal, ol qyrǵyz tilinde birqatar shyǵarmalar jazdy jáne onyń ádebı formasyn damytqan.
2. Sholponbek Esenov (1891-1941): qyrǵyz tiliniń alǵashqy izasharlarynyń biri, ol qyrǵyz tilinde alǵashqy gazet shyǵardy jáne tildiń jazbasha túriniń tanymal jańashyly boldy.
3. Orosbek Toqtoǵazıev (1904-1975): qyrǵyz tiliniń zamanaýı standartty nusqasyn ázirleýdegi taǵy bir mańyzdy tulǵa. Ol kóptegen oqýlyqtar jazdy jáne osy til úshin sóz qoldanýdy damytýǵa kómektesti.
4. Alıchan Ashymqanov (1894-1974): ómirin qyrǵyz tili men dıalektileri týraly zertteýler men maqalalar jazýǵa arnaǵan kórnekti lıngvıs.
5. Ázimbek Beknazarov (1947 - qazirgi ýaqytqa deıin): qyrǵyz tili salasyndaǵy bedel dep sanalatyn, ol tildi jańǵyrtýǵa jáne jańa sózder men jazý stılderin jasaýǵa jaýapty boldy.

Qyrǵyz tiliniń qurylymy qalaı?

Qyrǵyz tili-dástúrli túrde úsh dıalektke bólinetin túrki tili: Soltústik, Ortalyq jáne Ońtústik. Bul aglútınatıvti til, ıaǵnı ol túbir sózderge jurnaqtar qosý arqyly kúrdeli sózderdi quraıdy. Qyrǵyz tilinde jurnaqtarǵa emes, prefıksterge basa nazar aýdarylady, bul oǵan qısyndy qurylym beredi. Sıntaksıstik turǵydan qyrǵyz tili ádette sov (sýbekt-obekt-etistik) bolyp tabylady jáne kóptegen túrki tilderi sıaqty etistik-aqyrly qurylymǵa ıe. Sondaı-aq, tilde ár túrli dybystar nemese ıntonasıalar sózderge múldem basqa maǵyna bere alatyn aıqyn fonematıkalyq aspekt bar.

Qyrǵyz tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Tildiń negizderin úırenýden bastańyz. Siz qyrǵyz tiliniń negizderimen tanystyratyn kóptegen onlaın nemese betpe - bet kýrstardy taba alasyz. Buǵan negizgi sózdik pen gramatıka, jalpy sóz tirkesteri men negizgi sandar kiredi.
2. Ana tiliniń jazbalaryn tyńdańyz. Qyrǵyz tilinde sóıleıtinderdiń áńgimeleri men jazbalaryn tyńdaý sizge tildiń qalaı sóıleıtinin jaqsy túsinýge kómektesedi.
3. Osy tilde seriktespen sóılesýge mashyqtanyńyz. Qyrǵyz tilinde sóıleıtin adamdy taýyp, onymen osy tilde sóılesýge mashyqtanyńyz. Bul sizdiń sóılesý daǵdylaryńyzdy damytýdyń mańyzdy qadamy.
4. Kitaptar, sózdikter jáne onlaın quraldar sıaqty resýrstardy paıdalanyńyz. Bul tildi úırenýge kómektesetin kóptegen resýrstar bar. Buǵan kitaptar, sózdikter, gramatıkalyq anyqtamalyqtar jáne t.b. kiredi.
5. Kóńil kóterýdi umytpańyz. Tildi úırený qyzyqty bolýy kerek. Fılmderdi kórýge, kitap oqýǵa jáne ana tilindegi is-sharalarǵa ýaqyt bólińiz. Bul oqý prosesin áldeqaıda jaǵymdy jáne paıdaly etedi.

Rýmynıa-Shyǵys Eýropada ornalasqan, óziniń erekshe tili bar ádemi el. Rýmynıanyń resmı tili-rýmyn tili jáne ol ıtalán, fransýz, ıspan jáne portýgal tilderimen tyǵyz baılanysty roman tili. Bul baı mádenı dástúr men ártúrli tildik muranyń paıda bolýyna ákeldi.

Rýmyn tilimen tanys emes adamdar úshin aýdarma qıyn bolýy múmkin. Dál aýdarmany jasaý úshin Rýmynıanyń tili men mádenıeti týraly bilim qajet. Rýmyn tilinen basqa tilge aýdarý kóptegen sózderdiń kúrdeliligine jáne elde keń taralǵan aımaqtyq dıalektilerdiń kóptigine baılanysty óte kúrdeli bolýy múmkin.

Jazbasha aýdarma qyzmetterine keletin bolsaq, jaqsy nátıjege qol jetkizý úshin kásibı aýdarma kompanıalaryn tartý kerek. Tájirıbeli aýdarmashylar aýdarmany onyń maǵynasyn dál kórsetpes buryn bastapqy mátinniń konteksti men núanstaryn durys túsinýge qajetti ýaqytty jumsaıdy. Sonymen qatar, bul mamandar dál aýdarmany qamtamasyz etý úshin rýmyn tiliniń gramatıkasy men dybystaryn túsinedi.

Qujattardy aýdarý kezinde qujattyń qaı aýdıtorıaǵa arnalǵanyn eskerý mańyzdy. Mysaly, iskerı aýdıtorıaǵa arnalǵan qujatty aýdarý keń aýdıtorıaǵa arnalǵan qujatqa qaraǵanda resmı tildi qoldanýdy talap etedi.

Aýdarmashyny durys tańdaýdan basqa, rýmyn tiliniń erejelerin saqtaý da mańyzdy. Bul konvensıalar sózderdiń tıisti tártibin, tynys belgilerin, sóılem qurylymyn jáne bas áripterdi, sondaı-aq ekpinder men dıakrıtıkterdiń durys qoldanylýyn talap etedi.

Sońynda, rýmyn tiline aýdarma kez kelgen mádenıetke tán termınder men sóz tirkesteriniń aýdarmasynyń durystyǵyn tekserýdi qamtıdy. Tabysty aýdarmany qurý úshin jergilikti ádet-ǵuryptardy bilý jáne Rýmynıa mádenıetin túsiný qajet.

Osy elementterdiń barlyǵyn eskere otyryp, qujattardy rýmyn tilinen basqa tilge dál aýdarýdy qajet etetin kásiporyndar men jeke tulǵalar olardyń aýdarmalary maǵynaly jáne dál bolatynyna senimdi bola alady.

Rýmyn tilinde qaı elder sóıleıdi?

Rýmyn tili negizinen Rýmynıa Men Moldova Respýblıkasynda, sondaı-aq Albanıa, Bolgarıa, Vengrıa, Serbıa jáne Ýkraınanyń bólikterinde sóıleıdi. Ol sonymen qatar birneshe elder men aımaqtarda, sonyń ishinde Voevodına avtonomıalyq provınsıasynda (Serbıa), tanylmaǵan Prıdnestrove Respýblıkasynda (Moldova) jáne Gagaýzıa avtonomdy taýly aımaǵynda (Moldova) resmı til bolyp tabylady.

Rýmyn tiliniń tarıhy qandaı?

Rýmyn tiliniń tarıhy Rım ımperıasynyń zamanynan bastalady, Qazirgi Rýmynıa terıtorıasy Rımniń Dakıa provınsıasynyń bóligi bolǵan. Latyn tili Rım ımperıasynyń resmı tili bolǵandyqtan, ol osy aımaqta keńinen qoldanylyp, ýaqyt óte kele rýmyn tiline aınaldy. Keıingi ǵasyrlarda bul tilge slaván tilderi men keıbir grek tilderi, sondaı-aq basqa roman tilderi qatty áser etti. Latyn jáne slaván tilderiniń ǵasyrlar boıy kúshti yqpalynan keıin rýmyn tili ýaqyt óte kele óziniń erekshe erekshelikterine ıe boldy. Búgingi tańda rýmyn tili ıspan, fransýz, ıtalán jáne portýgal tilderimen birge Bes resmı roman tilderiniń biri bolyp tabylady.

Rýmyn tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Emıl Garleaný-qazirgi dáýirdegi eń kórnekti rýmyn jazýshylarynyń biri. 2. Konstantın Dobrojaný-Gereıa-rýmyn sosıalısi, lıngvıs jáne ádebıet synshysy. 3. Ion Lýka Karadjale-Rýmynıanyń iri dramatýrgi jáne qysqa áńgimelerdiń avtory. 4. Mıhaı Emıneský-eń yqpaldy jáne tanymal rýmyn aqyny bolyp sanalady. 5. Ioan Slavıch-jemisti rýmyn jazýshysy, qysqa áńgimeler avtory jáne jýrnalıs.

Rýmyn tiliniń qurylymy qalaı?

Rýmyn tiliniń qurylymy basqa roman tilderine uqsas, ıkemdi jáne jıi kúrdeli sıntaksısi bar. Ol qoldanylatyn sóılemniń nemese sóz tirkesiniń túrine baılanysty keıbir varıasıalary bar sýbekt-etistik-obekt sózderiniń retin paıdalanady. Ol sondaı-aq etistikterdiń konúgasıasyn, zat esimderdiń septigin jáne Roman tilderine ortaq basqa da erekshelikterdi qamtıdy.

Rýmyn tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Negizderden bastańyz. Rýmyn tiliniń alfavıtimen jáne aıtylýymen tanysyńyz. Osy tilde negizgi áńgime júrgizý úshin negizgi aýyzeki sózder men sóz tirkesterin úırenińiz.
2. Rýmyn tiline enińiz. Rýmyn mýzykasyn tyńdańyz, rýmyn fılmderi men teleshoýlaryn kórińiz jáne rýmyn gazetterin oqyńyz. Bul sizge tildi tezirek úırenýge kómektesedi.
3. Rýmyn tilindegi sabaqtarǵa qatysyńyz. Sabaqqa qatysý-kez-kelgen tildi úırenýdiń tamasha tásili, óıtkeni olar ózdiginen oqı almaıtyn qurylym men basshylyqty qamtamasyz etedi.
4. Kún saıyn rýmyn tilinde sóıleýge mashyqtanyńyz. Ana tilinde sóıleıtindermen sóılesińiz, kitaptardy daýystap oqyńyz jáne ózińizben sóılesýge mashyqtanyńyz.
5. Internettegi resýrstardy paıdalanyńyz. Rýmyn tilin úırenýge arnalǵan kóptegen keremet veb-saıttar men qosymshalar bar. Olardy sózdik qoryńyzdy arttyrý, gramatıkany jattyqtyrý jáne aıtylý boıynsha jumys isteý úshin paıdalanyńyz.