Belarýs Polák Aýdarma

Belarýs-Reseı, Ýkraına, Polsha, Lıtva jáne Latvıamen shektesetin Shyǵys Eýropa eli. Qujattardy, ádebıetterdi jáne veb-saıttardy belarýs tiline aýdarý belorýstar men basqa halyqtar arasyndaǵy ǵana emes, sonymen birge eldiń ishindegi halyqaralyq qatynastardyń mańyzdy bóligi bolyp tabylady. 10 mıllıonǵa jýyq halqy bar osy alýan túrli eldegi qoǵamnyń barlyq salalarymen tıimdi qarym-qatynas jasaý úshin belarýs tiline tıimdi aýdarma jasaı bilý mańyzdy.

Belarýssıanyń resmı tili-belarýs tili jáne jazýdyń eki negizgi ádisi bar, olardyń ekeýi de aýdarmada jıi qoldanylady: latyn álipbıi jáne kırıllısa. Latyn álipbıi latyn tilinen shyqqan, Rım ımperıasynyń tili jáne kóptegen batys elderinde qoldanylady; ol polák alfavıtimen tyǵyz baılanysty. Sonymen qatar, grek alfavıtinen shyqqan jáne monahtar jasaǵan kırıll alfavıti orys tilimen tyǵyz baılanysty jáne Shyǵys Eýropa men Ortalyq Azıanyń kóptegen elderinde qoldanylady.

Belarýssıalyq aýdarmashy bastapqy mátinniń maǵynasyn dál jetkizý úshin eki alfavıtti de jaqsy bilýi kerek. Aýdarmashy dál aýdarma jasaý úshin Belarýssıa gramatıkasy men leksıkasyn, sondaı-aq Belarýssıa mádenıetin jaqsy bilýi kerek.

Eger aýdarmashy tildi túsinse jáne habarlamany dál jetkize alsa, aǵylshyn tilinen belarýs tiline nemese Belarýs tilinen aǵylshyn tiline aýdarý qıyn emes. Alaıda, Belarýssıadan nemis, fransýz nemese ıspan sıaqty basqa tilge aýdarǵysy keletinder úshin qıyndyq birshama qıyn. Sebebi aýdarmashyǵa habarlamany Belarýs tilinde joq sózderdi nemese sóz tirkesterin paıdalanyp aýdarma tiline aýdarý qajet bolýy múmkin.

Belarýssıalyq aýdarmashylardyń taǵy bir problemasy-kóptegen sózder men sóz tirkesteriniń kontekstke baılanysty birneshe aýdarmalary bolýy múmkin. Sonymen qatar, keıbir jaǵdaılarda aǵylshyn jáne Belarýs tilderinde múldem basqa maǵynaǵa ıe sózder bar, sondyqtan aýdarmashy bul aıyrmashylyqty bilip, aýdarmasyn sáıkesinshe túzetýi kerek.

Aqyrynda, belarýs tiline aýdarǵanda mádenı kontekstke muqıat nazar aýdarý jáne kez kelgen qorlaıtyn nemese mádenı sezimtal emes termınder men sóz tirkesterinen aýlaq bolý óte mańyzdy. Habarlamany Belarýs tilinde dál jetkizý úshin aýdarmashy tildiń núanstarymen, onyń gramatıkalyq qurylymdarymen jáne Belarýssıa qoǵamynyń mádenı kontekstimen tanys bolýy kerek.

Tapsyrma qandaı bolsa da, belarýs tiline aýdarý qıyn kásiporyn bolýy múmkin, biraq durys bilim men tájirıbe bolsa, ol sátti bolýy múmkin. Tildiń qalaı jumys isteıtinin túsiný jáne mádenı konteksttiń mańyzdylyǵyn moıyndaı otyryp, tájirıbeli belarýssıalyq aýdarmashy tildik alshaqtyqty joıýǵa jáne maǵynaly baılanystar ornatýǵa kómektesedi.

Belarýs tilinde qaı elder sóıleıdi?

Belarýs tili negizinen Belarýssıada jáne Reseıdiń, Ýkraınanyń, Lıtvanyń, Latvıanyń jáne Polshanyń keıbir aımaqtarynda sóıleıdi.

Belarýs tiliniń tarıhy qandaı?

Belarýs halqynyń bastapqy tili ejelgi shyǵys slaván tili boldy. Bul til 11 ǵasyrda paıda boldy jáne 13 ǵasyrda quldyraǵanǵa deıin Kıev Rýsi dáýiriniń tili boldy. Osy ýaqyt ishinde oǵan shirkeý slavándary men basqa tilder qatty áser etti.
13-14 ǵasyrlarda til eki túrli dıalektke bóline bastady: Belarýs tiliniń Soltústik jáne Ońtústik dıalektileri. Ońtústik dıalekt Lıtva Uly gersogtiginde qoldanylatyn ádebı tildiń negizin qalady, ol keıinirek eldiń resmı tiline aınaldy.
Máskeý kezeńinde, 15 ǵasyrdan bastap, belarýs tiline orys tili odan ári áser etti, al qazirgi belarýs tili óz kontýryn ala bastady. 16-17 ǵasyrlarda tildi kodıfıkasıalaý jáne standarttaý áreketteri jasaldy, biraq bul kúsh-jiger nátıjesiz boldy.
19 ǵasyrda belarýs tili aýyzeki jáne ádebı til retinde qaıta jandandy. 1920 jyldary ol Keńes Odaǵynyń resmı tilderiniń biri retinde tanyldy. Alaıda 1930 jyldardaǵy stalındik qýǵyn-súrgin bul tildiń qoldanylýynyń tómendeýine ákeldi. Ol 1960 jyldardyń sońynda qaıta jandandy jáne sodan beri Belarýssıanyń is júzinde resmı tili boldy.

Belarýs tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Fransısk Skorına (1485-1541): kóbinese "Belarýssıa ádebıetiniń ákesi" dep atalady, Skorına latyn jáne Cheh tilderinen belarýs tilderine hrıstıan mátinderiniń alǵashqy baspageri jáne aýdarmashysy boldy. Ol belarýs tilin jandandyrdy jáne bolashaq jazýshylardy osy tilde jumys isteýge shabyttandyrdy.
2. Sımeon Poloskıı (1530-1580): teolog, aqyn jáne fılosof, Poloskıı til, tarıh, mádenıet, din jáne geografıa salasyndaǵy kóp qyrly eńbekterimen tanymal. Ol Belarýs ádebıetiniń kanondyq shyǵarmalaryna aınalǵan Belarýs tilinde birneshe mátin jazdy.
3. Ianka Kýpala (1882-1942): aqyn jáne dramatýrg, Kýpala Belarýssıada da, orys tilinde de jazdy jáne 20 ǵasyrdyń eń mańyzdy belarýssıalyq aqyny retinde tanymal.
4. Iakýb Kolas (1882-1956): aqyn jáne prozashy, Kolas eldiń batys bóliginde sóıleıtin Belarýs tiliniń dıalektisinde jazdy jáne tilge kóptegen jańa sózder men sóz tirkesterin engizdi.
5. Vasılıı Bykov (1924-2003): aqyn, dramatýrg, senarıst jáne dıssıdent, Bykov keńestik okýpasıa kezinde Belarýssıadaǵy ómirdi sıpattaıtyn áńgimeler, pesalar men óleńder jazdy. Onyń kóptegen shyǵarmalary qazirgi Belarýssıa ádebıetindegi eń mańyzdylardyń biri bolyp sanalady.

Belarýs tiliniń qurylymy qalaı?

Belarýs tili shyǵys slaván tilder tobyna kiredi jáne orys jáne ýkraın tilderimen tyǵyz baılanysty. Bul kúshti fleksıalyq til, sózderdiń ártúrli formalary birqatar maǵynalardy bildirý úshin qoldanylady, sonymen qatar aglútınatıvti til, ıaǵnı kúrdeli sózder men sóz tirkesteri basqa sózder men morfemalarǵa affıkster qosý arqyly jasalady. Gramatıkalyq turǵydan bul negizinen SOV (sýbekt-obekt-etistik) sóz reti boıynsha jáne erler de, áıelder de qoldanady jynystar jáne kópshe jaǵdaılar. Aıtylý turǵysynan bul slaván tili, keıbir cheh jáne polák áserleri bar.

Belarýs tilin qalaı durys úırenýge bolady?

1. Resmı til kýrsynan ótińiz: Eger siz belarýs tilin úırenýge baısaldy bolsańyz, onlaın nemese betpe - bet til kýrsyn bastaýdyń jaqsy joly. Til kýrsy sizge tildiń negizderin úırenýge jáne daǵdylaryńyzdy damytýǵa qurylym berýge kómektesedi.
2. Súńgý: tildi shynymen úırený jáne ony erkin meńgerý úshin tilge súńgýge múmkindiginshe kóp ýaqyt jumsaý kerek. Belarýs mýzykasyn tyńdańyz, Belarýs fılmderi men teleshoýlaryn kórińiz, Belarýs kitaptaryn, blogtary men maqalalaryn oqyńyz — belarýs tilin estýge jáne qoldanýǵa kómektesetin barlyq nárse.
3. Tájirıbe: tildi meńgerý úshin sóıleý men tildi tyńdaýǵa ýaqyt bólý kerek. Tilde sóıleýdi úırenýdiń birneshe ádisi bar-siz til tobyna qosyla alasyz, tildik seriktes taba alasyz nemese ana tilinde sóıleıtindermen jattyǵý úshin til úırenýge arnalǵan qosymshalardy qoldana alasyz.
4. Keri baılanys alyńyz: tilde sóıleý jáne tyńdaý jattyǵýlaryn jasaǵannan keıin, ony durys qoldanǵanyńyzǵa kóz jetkizý úshin keri baılanys alý mańyzdy. Siz ana tilinde sóıleıtinderden keri baılanys alý úshin til úırený qoldanbalaryn paıdalana alasyz nemese tipti sizge jeke usynystar men keri baılanys bere alatyn onlaın tárbıeshini taba alasyz.

Polák tili-negizinen Polshada sóıleıtin slaván tili, bul ony eldegi eń kóp sóıleıtin tilge aınaldyrady. Bul poláktardyń Ana tili bolǵanymen, Ortalyq Eýropada jáne Amerıka Qurama Shtattarynyń bólikterinde turatyn kóptegen basqa azamattar da polák tilinde sóıleıdi. Nátıjesinde polák tiline aýdarma qyzmetteri tanymal bola bastady, óıtkeni mádenı kedergilerge qaramastan bıznestiń naqty qarym-qatynas qajettiligi artyp keledi.

Polák tilin ana tilinde sóılemeıtinder úırený qıyn bolýy múmkin, biraq tájirıbeli aýdarmashyny izdeý kezinde este saqtaý kerek birneshe negizgi jaıttar bar. Birinshiden, siz paıdalanýdy josparlap otyrǵan jeke tulǵanyń nemese Agenttiktiń polák tiline aýdarý tájirıbesi bar ekenine kóz jetkizińiz. Bul sizdiń habarlamańyzdyń múmkindiginshe naqty jáne dál jetkizilýin qamtamasyz etedi. Sondaı-aq aýdarmashynyń polák jáne aýdarma tilin múmkindiginshe erkin meńgergenine kóz jetkizý mańyzdy.

Sonymen qatar, aýdarmashynyń tildiń mádenıeti men núanstarymen tanys bolýy mańyzdy. Mysaly, belgili bir sózder nemese sóz tirkesteri ártúrli kontekste ártúrli maǵynaǵa ıe bolýy múmkin, sondyqtan názik aıyrmashylyqtardy túsinetin sarapshynyń bolýy sizdiń habarlamańyzdyń dál jetkizilýin qamtamasyz etýge kómektesedi.

Sońynda, polák tiline aýdarma qyzmetteriniń qunyn eskerý mańyzdy. Kez-kelgen qyzmet sıaqty, shyǵyndar materıaldyń túrine, mátinniń kúrdeliligine jáne qajetti merzimge baılanysty ózgerýi múmkin. Aqshanyń eń jaqsy qunyn alǵanyńyzǵa kóz jetkizý úshin ár túrli jetkizýshilerdiń baǵalaryn salystyrýdy umytpańyz.

Qorytyndylaı kele, polák tili dáldik pen aıqyndyqty qamtamasyz etý úshin tájirıbeli aýdarmashynyń qyzmetin qajet etetin kúrdeli jáne núanstyq til ekenin atap ótken jón. Agenttikti nemese aýdarmashyny tańdaǵanda, olardyń tájirıbesin, tildi erkin meńgerýin jáne mádenıetti túsinýin, sondaı-aq olardyń qyzmetteriniń qunyn eskerýdi umytpańyz. Osylaısha, sizdiń habarlamańyz dál jáne tıimdi aýdarylatynyna senimdi bola alasyz.

Polák tilinde qaı elder sóıleıdi?

Polák tili negizinen Polshada sóıleıdi, biraq ony Belarýssıa, Chehıa, Germanıa, Vengrıa, Lıtva, Slovakıa jáne Ýkraına sıaqty basqa elderde de estýge bolady.

Polák tiliniń tarıhy qandaı?

Polák-cheh jáne Slovak tilderimen birge lehıt kishi tobynyń úndieýropalyq tili. Ol eń jaqyn kórshilerimen, Chehıamen jáne Slovakıamen tyǵyz baılanysty. Polák tili-batys slaván tobynyń eń kóp taralǵan tili, ony búkil álem boıynsha shamamen 47 mıllıon adam sóıleıdi.
Polák tili týraly eń alǵashqy jazbasha eskertý bizdiń zamanymyzdyń 10 ǵasyryna jatady, degenmen keıbireýler ony 7 nemese 8 ǵasyrlarda sóılegen bolýy múmkin dep sanaıdy. Orta ǵasyrlarda bul elderden adamdardyń kelýine baılanysty tilge latyn, nemis jáne vengr tilderi qatty áser etken keıbir ózgerister boldy.
Polák tiliniń qazirgi túri 16 ǵasyrda, sol kezde úlken kúsh pen yqpalǵa ıe bolǵan katolık shirkeýiniń yqpalyna baılanysty til standarttaý kezeńinen ótken kezde paıda boldy. 18 ǵasyrdyń aıaǵynda Polshanyń bólinýinen keıin bul tilge orys jáne nemis tilderi odan ári áser etti, óıtkeni eldiń ár túrli bólikteri olardyń baqylaýynda boldy.
Polák tili 1918 jyly táýelsizdigin qalpyna keltirdi, sodan beri ol qazirgi tilge aınaldy. Til kóptegen jańa sózdermen damı berdi, al leksıka fransýz jáne aǵylshyn sıaqty basqa tilderdegi sózderdi qosý arqyly keńeıdi.

Polák tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Ian Kohanovskıı (1530-1584): Polshanyń ulttyq aqyny sanalǵan Kohanovskıı qazirgi polák tiline úlken úles qosty, jańa sózder, ıdıomalar engizdi, tipti halyqtyń aýyzeki tilinde tutas óleńder jazdy.
2. Ignatıı Krasıskıı (1735-1801): Krasıskıı polák aǵartýshylyǵynyń kórnekti aqyny, satırıgi jáne dramatýrgi boldy. Ol latyn tilinde de, polák tilinde de óleńder jazdy, polák tiline kóptegen maqal-mátelder engizdi.
3. Adam Mıskevıch (1798-1855): Mıskevıchti kóbinese "polák aqyndarynyń hanzadasy"dep ataıdy. Onyń shyǵarmalary polák tili men ádebıetiniń damýyna úlken úles qosty.
4. Stanıslav Vyspánskıı (1869-1907): Vyspánskıı óner men ádebıettegi "jas Polsha" qozǵalysynyń negizgi qaıratkeri boldy. Ol polák tilinde kóp jazdy jáne polák jazýshylarynyń keıingi urpaqtaryna úlken áser etken erekshe ádebı stıldi damytty.
5. Cheslav Mılosh (1911-2004): Mılosh ádebıet boıynsha Nobel syılyǵynyń laýreaty boldy. Onyń jumysy polák tili men mádenıetin shetelde tanymal etýde mańyzdy ról atqardy. Ol sondaı-aq jazýshylardyń jas býynyn polák ádebıetinde buryn-sońdy bolmaǵan taqyryptardy zertteýge shaqyrdy.

Polák tiliniń qurylymy qalaı?

Polák tili-slaván tili. Ol úndieýropalyq otbasyna jatady jáne batys slaván tilder tobyna jatady. Tildiń ózi úsh negizgi dıalektke bólinedi: malopolskıı, velıkopolskıı jáne mazoves. Bul dıalektilerdiń árqaısysynyń ózindik aımaqtyq kishi dıalektileri bar. Polák tili-sóılemderdi qurý úshin jaǵdaılardy, urpaqtardy jáne ýaqyttardy qoldanatyn joǵary ıkemdi til. Sózderdiń reti ıkemdi jáne kóbinese sıntaksıs emes, kontekstpen anyqtalady. Sonymen qatar, polák tilinde sózderdi qurýda qoldanylatyn daýyssyz, daýysty jáne ekpinniń baı júıesi bar.

Polák tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Negizderden bastańyz: negizgi sózdik pen aıtylymdy úırenińiz. Jaqsy polák oqýlyǵyn nemese amalı Klestiń "polák negizderi" sıaqty gramatıkaǵa arnalǵan onlaın kýrsty alyńyz.
2. Aıtylymmen tanysyńyz: polák tilinde sóıleıtinderdi tyńdap, daýystap aıtýǵa mashyqtanyńyz.
3. Mýltımedıalyq oqytý quraldaryn qoldanyp kórińiz: polák tilin úırenýge kómektesetin podkasttardy, beınelerdi jáne kompúterlik baǵdarlamalardy paıdalanyńyz.
4. Aǵylshyn tilinen aýdarmadan aýlaq bolyńyz: bul ońaıyraq bolyp kóringenimen, eger siz asosıasıalar qurýǵa jáne sózderdi qurýǵa tyryssańyz, kúsh-jigerińizden kóbirek paıda kóresiz.
5. Únemi jattyǵý jasańyz: kúnine kem degende 30 mınýt polák tilin úırenýdi ádetke aınaldyryńyz.
6. Kóńil kóterý: polák tilimen almasýǵa qosylyńyz, polák fılmderi men teleshoýlaryn kórińiz, polák kitaptary men jýrnaldaryn oqyńyz nemese áleýmettik jelilerde ana tilinde sóıleıtindermen sóılesińiz.
7. Basyńyzdy batyryńyz: eger siz muny isteı alsańyz, polák tilinde sóıleıtin elde ómir súrýge eshteńe jetpeıdi. Neǵurlym kóp batyrsańyz, tildi tezirek meńgeresiz.