Белорус Ҡаҙаҡтар Тәржемә итеү

Беларусь көнсығыш европа иле, Рәсәй, Украина, Польша, Литва һәм Латвия менән сиктәш. Документтарҙы, әҙәбиәтте һәм веб-сайттарҙы белорус теленә тәржемә итеү белорустар һәм башҡа халыҡтар араһында ғына түгел, ә илдең үҙендә лә халыҡ-ара аралашыуҙың мөһим өлөшө булып тора. 10 миллионға яҡын кеше йәшәгән осраҡта, был төрлө илдәге йәмғиәттең бөтә ҡатламдары менән һөҙөмтәле аралашыу өсөн, белорус теленә һөҙөмтәле тәржемә итә белеү мөһим.

Белоруссияның рәсми теле булып белорус теле тора, һәм ике төп яҙыу ысулы бар, уларҙың икеһе лә тәржемә иткәндә йыш ҡулланыла: латин алфавиты һәм кириллица. Латин алфавиты латин теленән, Рим империяһы теленән килеп сыҡҡан һәм күп кенә көнбайыш илдәрендә ҡулланыла; ул поляк алфавиты менән тығыҙ бәйле. Шул уҡ ваҡытта грек алфавитынан килеп сыҡҡан һәм монахтар тарафынан булдырылған кириллица рус теле менән тығыҙ бәйләнгән һәм Көнсығыш Европаның һәм Үҙәк Азияның күп илдәрендә ҡулланыла.

Белорус тәржемәсеһе төп текстың мәғәнәһен теүәл тапшырыу өсөн ике алфавитты ла яҡшы аңларға тейеш. Тәржемәсе шулай уҡ теүәл тәржемә итеү өсөн белорус грамматикаһын һәмексикаһын, шулай уҡ белорус мәҙәниәтен белеүен бик яҡшы белергә тейеш.

Инглиз теленән белорус теленә йәки белорус теленән инглиз теленә тәржемә итеү бик ҡатмарлы түгел, әгәр тәржемәсе телде аңлай һәм хәбәрҙе теүәл тапшыра ала икән. Әммә был мәсьәлә белорус теленән немец, француз йәки испан телдәренә тәржемә итергә теләүселәр өсөн бер аҙ ҡатмарлыраҡ. Был тәржемәсегә белорус телендә булмаған һүҙҙәрҙе йәки фразаларҙы ҡулланып, хәбәрҙе тәржемә итеү теленә тәржемә итеү кәрәк булыуы менән бәйле.

Белорус тәржемәселәре осраған тағы бер проблема-күп һүҙҙәрҙең һәм фразаларҙың контекстан сығып бер нисә тәржемәһе булыуы. Бынан тыш, ҡайһы бер осраҡтарҙа инглиз һәм белорус телдәрендә бөтөнләй төрлө мәғәнәгә эйә булған һүҙҙәр бар, шуға күрә тәржемәсе был айырма тураһында белергә һәм тәржемәһен тейешле рәүештә төҙәтергә тейеш.

Ниһайәт, белорус теленә тәржемә иткәндә мәҙәни контекстына ҙур иғтибар биреү һәм ниндәй ҙә булһа мыҫҡыллы йәки мәҙәни яҡтан һиҙгер булмаған терминдарҙан йәки фразаларҙан ҡасыу бик мөһим. Хәбәрҙе белорус телендә теүәл тапшырыу өсөн тәржемәсе телдең нюанстары, уның грамматик структуралары һәм белорус йәмғиәтенең мәҙәни контексы менән таныш булырға тейеш.

Ниндәй генә мәсьәлә булмаһын, белорус теленә тәржемә итеү ҡатмарлы предприятие була ала, әммә кәрәкле белем һәм тәжрибә булғанда ул уңышлы була ала. Телдең нисек ҡоролоуын аңлап, мәҙәни контекстың мөһимлеген танып, тәжрибәле белорус тәржемәсеһе тел айырмаһын еңеп сығырға һәм әһәмиәтле бәйләнештәр булдырырға ярҙам итә ала.

Белорус телендә ниндәй илдәрҙә һөйләшәләр?

Белорус телендә Башлыса Белоруссияла һәм Рәсәйҙең, Украинаның, Литваның, Латвияның һәм Польшаның ҡайһы бер райондарында һөйләшәләр.

Белорус теленең тарихы ниндәй?

Белорус халҡының тәүге теле боронғо көнсығыш-славян теле була. Был тел 11 быуатта барлыҡҡа килә һәм 13 быуатта Киев Русе тарҡалғанға тиклем уның теле була. Был ваҡыт эсендә ул сиркәү славян һәм башҡа телдәрҙең көслө йоғонтоһо аҫтында була.
13-14 быуаттарҙа тел ике төрлө диалектҡа бүленә башлай: белорус теленең төньяҡ һәм көньяҡ диалекттары. Көньяҡ диалекты бөйөк Литва кенәзлегендә ҡулланылған әҙәби тел нигеҙенә һалына, ул һуңыраҡ илдең рәсми теле булып китә.
Мәскәү осоронда, 15 быуаттан башлап, белорус теле артабан рус теленең йоғонтоһона дусар була, һәм хәҙерге белорус теле үҙенең һыҙаттарын ала башлай. 16-17 быуаттарҙа телде кодлаштырырға һәм стандартлаштырырға тырышалар, әммә был тырышлыҡтары уңышһыҙ була.
19 быуатта белорус теле һөйләү һәм әҙәби тел булараҡ яңырыу кисерә. 1920 - се йылдарҙа Ул Советтар Союзының рәсми телдәренең береһе тип таныла. Әммә 1930 йылдарҙағы сталин репрессиялары был телде ҡулланыуҙың кәмеүенә килтерә. Ул 1960-сы йылдар аҙағында тергеҙелә һәм шул ваҡыттан Алып Де-факто Белоруссияның рәсми теле булып китә.

Белорус телен үҫтереүгә ҙур өлөш индергән тәүге 5 кеше араһында кем бар?

1. Франциск Скорина (14851541): Йыш ҡына "белорус әҙәбиәтенең Атаһы" тип атала, Скорина христиан текстарын латин һәм чех телдәренән белорус теленә беренсе нәшер итеүсе һәм тәржемәсе була. Уға белорус телен тергеҙеү һәм буласаҡ яҙыусыларҙы был телдә эшләргә рухландырыуҙы йөкмәтәләр.
2. Симеон Полоцкий (15301580): Дин Белгесе, шағир һәм философ, Полоцкий тел, тарих, мәҙәниәт, дин һәм география өлкәһендәге күп яҡлы хеҙмәттәре менән билдәле. Ул белорус телендә бер нисә текст яҙа, улар белорус әҙәбиәтенең каноник әҫәрҙәренә әйләнә.
3. Янка Купала (18821942): Шағир һәм драматург, купала белорус һәм рус телдәрендә яҙа һәм 20 быуаттың иң әһәмиәтле белорус шағиры булараҡ киң билдәле.
4. Якуб Колас (18821956): Шағир һәм прозаик, Колас илдең көнбайыш өлөшөндә һөйләшкән белорус теле диалектында яҙа һәм телгә күп яңы һүҙҙәр һәм һүҙбәйләнештәр индерә.
5. Василь Быков (19242003): Шағир, драматург, сценарист һәм диссидент, быков совет оккупацияһы ваҡытында Белоруссиялағы тормошто һүрәтләгән хикәйәләр, пьесалар һәм шиғырҙар яҙа. Уның күп әҫәрҙәре хәҙерге белорус әҙәбиәтендә иң мөһимдәрҙең береһе тип һанала.

Белорус теленең структураһы нисек ҡоролған?

Белорус теле көнсығыш славян төркөмөнә инә һәм рус һәм украин телдәре менән тығыҙ бәйле. Был бик флектив тел, һүҙҙең төрлө формалары бер нисә мәғәнәне белдереү өсөн ҡулланыла тигәнде аңлата, шулай уҡ агглютинатив тел, ҡатмарлы һүҙҙәр һәм һүҙбәйләнештәр башҡа һүҙҙәргә һәм морфемаларға аффикстар ҡушыу юлы менән барлыҡҡа килә тигәнде аңлата. Грамматик яҡтан БЫЛ башлыса SOV (субъект-объект-глагол) һүҙҙәр тәртибендә һәм ир-ат, ҡатын-ҡыҙ заттарын һәм күплек килештәрен ҡуллана. Әйтелеш күҙлегенән ҡарағанда, был славян теле, ҡайһы бер чех һәм поляк йоғонтоһо менән.

Белорус телен нисек дөрөҫ өйрәнергә?

1. Рәсми тел курсын үтегеҙ: әгәр һеҙ белорус телен өйрәнеүгә етди ҡараһағыҙ, онлайн - йәки көндөҙгө тел курсын башлау яҡшы ысул булып тора. Тел курсы һеҙгә тел нигеҙҙәрен өйрәнергә һәм күнекмәләрегеҙҙе үҫтереү өсөн структура бирергә ярҙам итә ала.
2. Һыуға төшөү: телде ысын мәғәнәһендә Өйрәнеү һәм уны иркен үҙләштереү өсөн, телде үҙләштереү өсөн мөмкин тиклем күберәк ваҡыт сарыф итергә кәрәк. Белорус музыкаһын тыңлағыҙ, белорус фильмдарын һәм телешоуҙарын ҡарағыҙ, белорус китаптарын, блогтарын һәм мәҡәләләрен уҡығыҙ — һеҙгә ишетергә һәм телде ҡулланырға ярҙам иткән бөтә нәмә.
3. Практика: телде үҙләштереү өсөн ваҡытын һөйләү телмәренә һәм телде тыңлауға сарыф итергә кәрәк. Телдә һөйләшеүҙә бер нисә ысул бар: тел төркөмөнә ҡушылырға, тел партнерын табырға йәки телде өйрәнеү өсөн ҡушымталар ҡулланырға, телдә һөйләшеүселәр менән күнекмәләр үткәрергә мөмкин.
4. Кире бәйләнеш алаһығыҙ: Һөйләү телмәрендә һәм телдә аудициялағанда күнеккәндән һуң, уны дөрөҫ ҡулланыуығыҙҙы раҫлау өсөн кире бәйләнеш алыу мөһим. Телде өйрәнеү өсөн ҡушымталар ҡулланып, телдә һөйләшеүселәрҙән кире бәйләнеш ала алаһығыҙ, хатта онлайн репетитор таба алаһығыҙ, ул һеҙгә индивидуаль тәҡдимдәр һәм кире бәйләнеш бирә ала.

Ҡаҙаҡ теленә тәржемә итеү донъя космополитик булып киткән һайын мөһим процесс булып китә. Донъя баҙарҙары үҫкән һайын ҡаҙаҡ теленә теүәл тәржемә итеү хеҙмәттәренә ихтыяж арта. Ҡаҙаҡ телен башҡа телдәргә тәржемә итеү һәм киреһенсә ҡатмарлы процесс булыуы мөмкин, һәм сифатлы тәржемә итеү өсөн телде һәм уның грамматикаһын, шулай уҡ илдәр араһындағы мәҙәни айырмаларҙы аңлау мөһим.

Ҡаҙаҡ теле төрки теле, Башлыса Ҡаҙағстанда, Шулай уҡ үзбәкстанда, Ҡытайҙа, Ҡырғыҙстанда, Рәсәйҙә һәм башҡа элекке совет республикаларында һөйләшәләр. Быуаттар дауамында уға ғәрәп, фарсы һәм рус телдәре йоғонто яһай. Тел дүрт диалекттан тора: Көньяҡ, Төньяҡ, Көньяҡ-Көнсығыш һәм Көнбайыш. Ниндәй диалектҡа тәржемә ителеүенә ҡарап, ҡайһы бер грамматика һәм ҡулланыу ҡағиҙәләре үҙгәрергә мөмкин. Һөҙөмтәлә тәржемә проектын башлар алдынан һәр диалектты аңлау мөһим.

Бынан тыш, телде ҡабул итеүгә йоғонто яһай алған мәҙәни нюанстарға һиҙгер булыу бик мөһим. Мәҫәлән, формаль тел йыш ҡына эшлекле мәсьәләләрҙе тикшереүҙә ҡулланыла, ә формаль булмаған тел йыш ҡына иркен һөйләшеүҙәрҙә өҫтөнлөклө. Шулай уҡ тәржемәсенең йәшен иҫәпкә алыу мөһим, сөнки йәш тәржемәселәр тиҫтә йылдар элек ҡулланылған иҫке һүҙҙәрҙе йәки фразаларҙы белмәүе мөмкин.

Ниһайәт, тәржемәселәргә улар тәржемә иткән телдең алфавиты һәм яҙыу системаһы менән таныш булыу мөһим. Ҡаҙаҡ теле өс төрлө алфавит менән яҙылған, әммә бөгөн кириллица йыш ҡулланыла. Бынан тыш, телдең үҙ яҙма билдәләре бар, уларҙы тәржемә иткәндә иҫәпкә алырға кәрәк.

Һөҙөмтәлә, ҡаҙаҡ теленә тәржемә итеү телде, уның диалекттарын, мәҙәни нюанстарын һәм алфавитын аңлауҙы талап итә. Был аспекттарҙы иҫәпкә алып, тәржемәселәр юғары сифатлы тәржемәләр бирә ала, улар хәбәрҙе теүәл тапшыра.

Ҡаҙаҡ телендә ниндәй илдәрҙә һөйләшәләр?

Ҡаҙаҡ теле Ҡаҙағстанда рәсми тел булып тора, Шулай уҡ Рәсәйҙә һәм Ҡытайҙың ҡайһы бер өлөштәрендә, Афғанстанда, Төркиәлә һәм Монголияла һөйләшәләр.

Ҡаҙаҡ теленең тарихы ниндәй?

Ҡаҙаҡ теленең тарихы 1400-се йылдарға барып тоташа, ул Беренсе тапҡыр Үҙәк Азия далаларында йәшәгән күсмә төрки телле ҡәбиләләр араһында яҙма тел булараҡ ҡулланыла. Ҡаҙаҡ телендәге күп һүҙҙәр башҡа төрки телдәрҙән, шулай уҡ фарсы, ғәрәп һәм рус телдәренән алынған тип иҫәпләнә. 18 быуатҡа ҡаҙаҡ теле Ҡаҙағстанда өҫтөнлөклө телгә әйләнә, ә сталин осоронан һуң Ул 1996 йылда Ҡаҙағстандың рәсми теле була. Бөгөн Унда 11 миллиондан ашыу кеше һөйләшә, башлыса Ҡаҙағстанда, Үзбәкстанда һәм Рәсәйҙә.

Ҡаҙаҡ телен үҫтереүгә ҙур өлөш индергән тәүге 5 кеше араһында кем бар?

1. Абай Ҡонанбай Улы (18451904) хәҙерге ҡаҙаҡ әҙәбиәтенең Атаһы, шағир һәм философ булараҡ киң билдәле, ул яңы әҙәби стиль индерә һәм телде модернизациялай.
2. Магжан Жумабаев (18661938) яҙыусы һәм педагог, хәҙерге ҡаҙаҡ теленең яҙмаһын стандартлаштыра.
3. Мөхтәр Әүәзов (18971961) совет Ҡаҙағстанының күренекле яҙыусыһы, драматургы һәм беренсе мәғариф министры, хәҙерге ҡаҙаҡ телен кодлаштырыу һәм үҫтереү уға йөкмәтелә.
4. Ғәбит Мөсрәпов (18941937) лингвист, педагог һәм этнограф, ҡаҙаҡ телен үҫтереүгә иртә өлөш индергән.
5. Ерлан Нысанбаев (19031971) Ҡаҙаҡ фәндәр академияһына нигеҙ һалыусы һәм тел реформаторы, ҡаҙаҡ телен модернизациялауға ҙур өлөш индергән.

Ҡаҙаҡ теленең структураһы нисек ҡоролған?

Ҡаҙаҡ теленең структураһы агглютинатив. Был һүҙҙәрҙең морфемалар менән берләшеү юлы менән барлыҡҡа килеүен аңлата, уларҙың һәр береһе бер мәғәнәгә эйә. Ҡаҙаҡ теле шулай уҡ эргатив-абсолютив синтаксисҡа эйә, ул күсмә булмаған һөйләмдең эйәһе һәм күсмә һөйләм объекты бер үк форма менән билдәләнә ала тигәнде аңлата. Телдә шулай уҡ исемдәрҙең туғыҙ килештәре һәм ҡылымдың алты ваҡыты бар.

Ҡаҙаҡ телен иң дөрөҫ ысул менән нисек өйрәнергә?

1. Нигеҙҙәрҙе өйрәнеүҙән башлағыҙ. Алфавитты һәм нисек уҡырға, яҙырға һәм һүҙҙәрҙе әйтергә өйрәнегеҙ. 2. Грамматика нигеҙҙәрен һәм һөйләмдәрҙең структураһын өйрәнегеҙ. Һеҙ Интернетта бик күп файҙалы ресурстар таба алаһығыҙ. 3. Ҡаҙаҡ музыкаһын тыңлағыҙ һәм һөйләү теле менән танышыу өсөн ҡаҙаҡ фильмдарын һәм телетапшырыуҙарын ҡарағыҙ. 4. Башҡорт теле уҡытыусыһы йәки уҡытыусыһы менән кәңәшләшегеҙ. Был телдә һөйләшеү һәм ишетеү менән шөғөлләнеү мөһим. 5. Уҡыуығыҙҙы дауам итегеҙ. Телде өйрәнеүгә һәм уны ҡулланыу практикаһына көн һайын бер аҙ ваҡыт бүлеп бирегеҙ. 6. Мәҙәниәткә сумдырылығыҙ. Китап уҡыу, музыка тыңлау һәм ҡаҙаҡ йәшәү рәүеше менән танышыу һеҙгә телде яҡшыраҡ аңларға ярҙам итер.