Gaıtı Belarýs Aýdarma

Gaıtı tilinen aýdarmalar: Karıb teńiziniń tilin túsiný

Gaıtı kreoly-Karıb teńizindegi Gaıtı Aral memleketiniń fransýz tiline negizdelgen tili kreol ıspan, Afrıka tilderiniń jáne tipti aǵylshyn tiliniń keıbir túrleriniń áserimen. Bul til óte erekshe jáne ony búkil álem boıynsha 10 mıllıonnan astam adam paıdalanady. Gaıtı kreolynda sóıleıtin adamdar men sóılemeıtinder arasyndaǵy alshaqtyqty joıý úshin Gaıtı aýdarmashysynyń qyzmetine degen qajettilik artyp keledi.

Birinshiden, Gaıtı kreolynyń shyǵý tegin túsiný mańyzdy. Bul til 18 ǵasyrdaǵy fransýz jáne Afrıka tilderinen shyqqan, bul aımaqta quldar sóılegen. Ýaqyt óte kele til damydy, óıtkeni fransýz tili de dıalektke áser ete bastady. Fransýz jáne Afrıka tilderiniń bul tirkesimi Gaıtı kreoly belgili jáne búginde sóıleıtin naqty dıalektini jasady.

Gaıtı kreolyna aýdarýǵa keletin bolsaq, jergilikti dıalektilerdi qoldaný qajet bolýy múmkin. Gaıtı kreoly búkil el boıynsha ártúrli dıalektilerde sóıleıdi, aıyrmashylyqtardyń kópshiligi Gaıtı men Domınıkan Respýblıkasynyń shekarasynda baıqalady. Sondyqtan jergilikti dıalektilermen tanys jáne aýdarmanyń boljamdy maǵynany dál kórsetetinine kóz jetkize alatyn aýdarmashynyń bolýy mańyzdy.

Dáldikti qamtamasyz etýmen qatar, bilikti Gaıtı aýdarmashysy tildiń aınalasyndaǵy mádenı kontekst týraly da habardar bolýy kerek. Óziniń erekshe sózderimen qatar, Gaıtı kreoly Araldyń mádenıetine tán belgili bir tirkester men sóz tirkesterimen baılanysty. Osy mádenı núanstardy túsiný arqyly aýdarmashy dál jáne mádenı erekshelikterdi eskeretin aýdarmany qamtamasyz ete alady.

Barlyq osy sebepterge baılanysty Gaıtı tiline aýdarma qyzmetterin usyný tájirıbesi bar aýdarmashyny nemese jazbasha aýdarma qyzmetin tabý mańyzdy. Tildi, dıalektilerdi jáne mádenıetti túsinetin aýdarmashylar múmkin bolatyn eń jaqsy aýdarmalardy qamtamasyz ete alady. Olardyń kómegimen kez-kelgen habarlamanyń, qujattyń nemese materıaldyń durys jáne tıimdi aýdarylýyn qamtamasyz etýge bolady.

Gaıtı tilinde qaı elder sóıleıdi?

Gaıtı tilinde negizinen Gaıtı tilinde sóıleıdi. Bagam araldarynda, Kýbada, Domınıkan Respýblıkasynda jáne úlken Gaıtı dıasporasy bar basqa elderde de ana tilinde sóıleıtinderdiń sany az.

Gaıtı tiliniń tarıhy qandaı?

Gaıtı tili-Fon, eve jáne ıorýba sıaqty fransýz jáne Batys Afrıka tilderinen shyqqan kreol tili. Ol óziniń zamanaýı formasyn 1700 jyldary fransýz kolonızatorlary Quldyqtaǵy afrıkalyqtardy San-Domıngoǵa (Qazirgi Gaıtı) ákelgen kezde ala bastady. Jańa ortaǵa jaýap retinde bul Quldyqtaǵy afrıkalyqtar jańa kreol tilin qurý úshin Afrıkada sóılegen tilderimen birge tanysqan fransýz tilin qoldandy. Bul til quldar arasynda da, úı túrmelerinde de qoldanylyp, keıinnen Gaıtı kreoly dep atalatyn sóıleýdiń erekshe qospasyn jasady. 1700 jyldardyń aıaǵynan bastap Gaıtı kreoly búkil aralda qoldanylady jáne elde sóıleıtin negizgi tilge aınaldy.

Gaıtı tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Antenor Fırmen - 19 ǵasyrdaǵy izashar ǵalym jáne qoǵam qaıratkeri. 2. Djın Praıs-Mars-20 ǵasyrdyń basyndaǵy jetekshi zıaly jáne dıplomat 3. Lýı-Djozef Janve-20 ǵasyrdyń basyndaǵy lıngvıs jáne antropolog 4. Antýan Dúpúsh-1930 jyldardaǵy la Phalange aptalyq gazetiniń baspageri jáne redaktory 5. Marı Ve-Shovet-1960 jyldardaǵy Gaıtılik sáıkestik týraly romandar men ocherkterdiń avtory

Gaıtı tiliniń qurylymy qalaı jumys isteıdi?

Gaıtı-fransýz tiline negizdelgen kreol tili, Gaıtıde, Karıb teńiziniń basqa elderinde jáne Gaıtı dıasporasynda shamamen 8 mıllıon adam sóıleıdi. Onyń qurylymy ár túrli afrıkalyq jáne eýropalyq tilderdiń gramatıkalyq modelderi men leksıkasynyń, sondaı-aq aravak tilderiniń tirkesimine negizdelgen. Bul til býyn arqyly sóıleıdi jáne sov (Sýbekt-obekt-etistik) sózderiniń retin qoldanady. Onyń sıntaksısi men morfologıasy salystyrmaly túrde qarapaıym, tek eki shaq (ótken jáne qazirgi).

Gaıtı tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Rosetta Stone nemese Duolingo sıaqty negizgi til úırený baǵdarlamasynan bastańyz. Bul sizge tildiń negizderin úırenýge jaqsy negiz beredi.
2. Gaıtı kreolynyń onlaın kýrsyn tabyńyz, onda siz tildi, sonyń ishinde gramatıkany, aıtylymdy jáne sózdik qordy tereń zertteı alasyz.
3. Gaıtı kreolynyń spıkerlerin tyńdaý jáne Gaıtı mádenıeti men dıalektileri týraly beınelerdi kórý úshin beıneler men YouTube arnalaryn paıdalanyńyz.
4. Oqý daǵdylaryn jattyqtyrý úshin osy tilde jazylǵan kitaptar men maqalalardy oqyńyz.
5. Gaıtı mýzykasyn tyńdap, jeke sózderdi bólip kórsetýge tyrysyńyz.
6. Onlaın forýmǵa qosylyńyz nemese ana tilinde sóıleıtindermen sóılesý úshin jergilikti Gaıtı tilinde sóıleıtinder qaýymdastyǵyn tabyńyz.
7. Múmkindiginshe ýnıversıtetke nemese til mektebine sabaqqa jazylyńyz.

Belarýs-Reseı, Ýkraına, Polsha, Lıtva jáne Latvıamen shektesetin Shyǵys Eýropa eli. Qujattardy, ádebıetterdi jáne veb-saıttardy belarýs tiline aýdarý belorýstar men basqa halyqtar arasyndaǵy ǵana emes, sonymen birge eldiń ishindegi halyqaralyq qatynastardyń mańyzdy bóligi bolyp tabylady. 10 mıllıonǵa jýyq halqy bar osy alýan túrli eldegi qoǵamnyń barlyq salalarymen tıimdi qarym-qatynas jasaý úshin belarýs tiline tıimdi aýdarma jasaı bilý mańyzdy.

Belarýssıanyń resmı tili-belarýs tili jáne jazýdyń eki negizgi ádisi bar, olardyń ekeýi de aýdarmada jıi qoldanylady: latyn álipbıi jáne kırıllısa. Latyn álipbıi latyn tilinen shyqqan, Rım ımperıasynyń tili jáne kóptegen batys elderinde qoldanylady; ol polák alfavıtimen tyǵyz baılanysty. Sonymen qatar, grek alfavıtinen shyqqan jáne monahtar jasaǵan kırıll alfavıti orys tilimen tyǵyz baılanysty jáne Shyǵys Eýropa men Ortalyq Azıanyń kóptegen elderinde qoldanylady.

Belarýssıalyq aýdarmashy bastapqy mátinniń maǵynasyn dál jetkizý úshin eki alfavıtti de jaqsy bilýi kerek. Aýdarmashy dál aýdarma jasaý úshin Belarýssıa gramatıkasy men leksıkasyn, sondaı-aq Belarýssıa mádenıetin jaqsy bilýi kerek.

Eger aýdarmashy tildi túsinse jáne habarlamany dál jetkize alsa, aǵylshyn tilinen belarýs tiline nemese Belarýs tilinen aǵylshyn tiline aýdarý qıyn emes. Alaıda, Belarýssıadan nemis, fransýz nemese ıspan sıaqty basqa tilge aýdarǵysy keletinder úshin qıyndyq birshama qıyn. Sebebi aýdarmashyǵa habarlamany Belarýs tilinde joq sózderdi nemese sóz tirkesterin paıdalanyp aýdarma tiline aýdarý qajet bolýy múmkin.

Belarýssıalyq aýdarmashylardyń taǵy bir problemasy-kóptegen sózder men sóz tirkesteriniń kontekstke baılanysty birneshe aýdarmalary bolýy múmkin. Sonymen qatar, keıbir jaǵdaılarda aǵylshyn jáne Belarýs tilderinde múldem basqa maǵynaǵa ıe sózder bar, sondyqtan aýdarmashy bul aıyrmashylyqty bilip, aýdarmasyn sáıkesinshe túzetýi kerek.

Aqyrynda, belarýs tiline aýdarǵanda mádenı kontekstke muqıat nazar aýdarý jáne kez kelgen qorlaıtyn nemese mádenı sezimtal emes termınder men sóz tirkesterinen aýlaq bolý óte mańyzdy. Habarlamany Belarýs tilinde dál jetkizý úshin aýdarmashy tildiń núanstarymen, onyń gramatıkalyq qurylymdarymen jáne Belarýssıa qoǵamynyń mádenı kontekstimen tanys bolýy kerek.

Tapsyrma qandaı bolsa da, belarýs tiline aýdarý qıyn kásiporyn bolýy múmkin, biraq durys bilim men tájirıbe bolsa, ol sátti bolýy múmkin. Tildiń qalaı jumys isteıtinin túsiný jáne mádenı konteksttiń mańyzdylyǵyn moıyndaı otyryp, tájirıbeli belarýssıalyq aýdarmashy tildik alshaqtyqty joıýǵa jáne maǵynaly baılanystar ornatýǵa kómektesedi.

Belarýs tilinde qaı elder sóıleıdi?

Belarýs tili negizinen Belarýssıada jáne Reseıdiń, Ýkraınanyń, Lıtvanyń, Latvıanyń jáne Polshanyń keıbir aımaqtarynda sóıleıdi.

Belarýs tiliniń tarıhy qandaı?

Belarýs halqynyń bastapqy tili ejelgi shyǵys slaván tili boldy. Bul til 11 ǵasyrda paıda boldy jáne 13 ǵasyrda quldyraǵanǵa deıin Kıev Rýsi dáýiriniń tili boldy. Osy ýaqyt ishinde oǵan shirkeý slavándary men basqa tilder qatty áser etti.
13-14 ǵasyrlarda til eki túrli dıalektke bóline bastady: Belarýs tiliniń Soltústik jáne Ońtústik dıalektileri. Ońtústik dıalekt Lıtva Uly gersogtiginde qoldanylatyn ádebı tildiń negizin qalady, ol keıinirek eldiń resmı tiline aınaldy.
Máskeý kezeńinde, 15 ǵasyrdan bastap, belarýs tiline orys tili odan ári áser etti, al qazirgi belarýs tili óz kontýryn ala bastady. 16-17 ǵasyrlarda tildi kodıfıkasıalaý jáne standarttaý áreketteri jasaldy, biraq bul kúsh-jiger nátıjesiz boldy.
19 ǵasyrda belarýs tili aýyzeki jáne ádebı til retinde qaıta jandandy. 1920 jyldary ol Keńes Odaǵynyń resmı tilderiniń biri retinde tanyldy. Alaıda 1930 jyldardaǵy stalındik qýǵyn-súrgin bul tildiń qoldanylýynyń tómendeýine ákeldi. Ol 1960 jyldardyń sońynda qaıta jandandy jáne sodan beri Belarýssıanyń is júzinde resmı tili boldy.

Belarýs tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Fransısk Skorına (1485-1541): kóbinese "Belarýssıa ádebıetiniń ákesi" dep atalady, Skorına latyn jáne Cheh tilderinen belarýs tilderine hrıstıan mátinderiniń alǵashqy baspageri jáne aýdarmashysy boldy. Ol belarýs tilin jandandyrdy jáne bolashaq jazýshylardy osy tilde jumys isteýge shabyttandyrdy.
2. Sımeon Poloskıı (1530-1580): teolog, aqyn jáne fılosof, Poloskıı til, tarıh, mádenıet, din jáne geografıa salasyndaǵy kóp qyrly eńbekterimen tanymal. Ol Belarýs ádebıetiniń kanondyq shyǵarmalaryna aınalǵan Belarýs tilinde birneshe mátin jazdy.
3. Ianka Kýpala (1882-1942): aqyn jáne dramatýrg, Kýpala Belarýssıada da, orys tilinde de jazdy jáne 20 ǵasyrdyń eń mańyzdy belarýssıalyq aqyny retinde tanymal.
4. Iakýb Kolas (1882-1956): aqyn jáne prozashy, Kolas eldiń batys bóliginde sóıleıtin Belarýs tiliniń dıalektisinde jazdy jáne tilge kóptegen jańa sózder men sóz tirkesterin engizdi.
5. Vasılıı Bykov (1924-2003): aqyn, dramatýrg, senarıst jáne dıssıdent, Bykov keńestik okýpasıa kezinde Belarýssıadaǵy ómirdi sıpattaıtyn áńgimeler, pesalar men óleńder jazdy. Onyń kóptegen shyǵarmalary qazirgi Belarýssıa ádebıetindegi eń mańyzdylardyń biri bolyp sanalady.

Belarýs tiliniń qurylymy qalaı?

Belarýs tili shyǵys slaván tilder tobyna kiredi jáne orys jáne ýkraın tilderimen tyǵyz baılanysty. Bul kúshti fleksıalyq til, sózderdiń ártúrli formalary birqatar maǵynalardy bildirý úshin qoldanylady, sonymen qatar aglútınatıvti til, ıaǵnı kúrdeli sózder men sóz tirkesteri basqa sózder men morfemalarǵa affıkster qosý arqyly jasalady. Gramatıkalyq turǵydan bul negizinen SOV (sýbekt-obekt-etistik) sóz reti boıynsha jáne erler de, áıelder de qoldanady jynystar jáne kópshe jaǵdaılar. Aıtylý turǵysynan bul slaván tili, keıbir cheh jáne polák áserleri bar.

Belarýs tilin qalaı durys úırenýge bolady?

1. Resmı til kýrsynan ótińiz: Eger siz belarýs tilin úırenýge baısaldy bolsańyz, onlaın nemese betpe - bet til kýrsyn bastaýdyń jaqsy joly. Til kýrsy sizge tildiń negizderin úırenýge jáne daǵdylaryńyzdy damytýǵa qurylym berýge kómektesedi.
2. Súńgý: tildi shynymen úırený jáne ony erkin meńgerý úshin tilge súńgýge múmkindiginshe kóp ýaqyt jumsaý kerek. Belarýs mýzykasyn tyńdańyz, Belarýs fılmderi men teleshoýlaryn kórińiz, Belarýs kitaptaryn, blogtary men maqalalaryn oqyńyz — belarýs tilin estýge jáne qoldanýǵa kómektesetin barlyq nárse.
3. Tájirıbe: tildi meńgerý úshin sóıleý men tildi tyńdaýǵa ýaqyt bólý kerek. Tilde sóıleýdi úırenýdiń birneshe ádisi bar-siz til tobyna qosyla alasyz, tildik seriktes taba alasyz nemese ana tilinde sóıleıtindermen jattyǵý úshin til úırenýge arnalǵan qosymshalardy qoldana alasyz.
4. Keri baılanys alyńyz: tilde sóıleý jáne tyńdaý jattyǵýlaryn jasaǵannan keıin, ony durys qoldanǵanyńyzǵa kóz jetkizý úshin keri baılanys alý mańyzdy. Siz ana tilinde sóıleıtinderden keri baılanys alý úshin til úırený qoldanbalaryn paıdalana alasyz nemese tipti sizge jeke usynystar men keri baılanys bere alatyn onlaın tárbıeshini taba alasyz.