Идишла Казах Кусараш

Кает-акрет йылме, кудын вожшо 10 курым Германийыш кая, кеч Рӱдӧ да Эрвел Европышто Тушто кокла Курым жап дене ойлат. Тиде икмыняр йылмым, эн ончычак немыч, иванита, арамей да славян йылме-влакым келыштарымаш. Идишым южгунам диалект семын ончат, но чынжымак тиде тичмаш йылме шке синтаксисше, морфологийже да мутвундыжо дене кучылталтеш. Тиде йылмым курым мучко кучылтмаш диапор, ассимиляций да социал йӧным вашталтымылан кӧра иземын, но таче тушто южо эллаште ордоксысе шуко еврей-влак алят ойлат.

Идиш йылмыште возымо статусшо уке гынат, йылмыже лингвистике, культур цельышкыже шушашлан мыняр кӱлешан, чылан палат. Теве молан йылмым идишыш кусарыме суаплык дене арален кодаш тыршыше еҥ-влак уло тӱняште улыт. Кусарыше-влак идишым умылышо-влак кокла гыч поргемым вончаш полшат, кӧ тиде пашам ок ыште.

Идиша гыч кусарыме службо-влакым иван термин-влак муын кертыт.нунышт идишан тыглай ойлымашыже лийыныт, Библий гыч налме Мут але религий йӱла-влакым ончыкташ кучылталтше мут-влак. Тиде священный ойым кусарыме дене идишан возымашке але кутырымо мутым кӱлеш семын пуртымо. Тиде йылме дене палыме лийдымылан идишыш кусараш моткоч пайдале лийын кертеш.

Идишыш документ-влакым кусарымаш пӱтынь историй мучко, миграций, религий, литератур, лингвистике да еврей историй дене кучылталтын. Теве молан ивантышто, немыч йылме денат сертификацийлыме идишан квалификациян кусарыше-влакым муаш кӱлеш. Йылме дополненийыште нине специалист-влак культурым, контекстым да тӱрлӧ произведенийын кузе лиймыжым палышаш улыт, нуным кусарымаш тӱҥалтыш шонымашым раш ончыктышт.

Идишыш кусарымаш йылмым тунемаш тӧчышӧ-влаклан веле огыл, илышынек арален кодаш полшат. Идеян мут-влакым да ой-влакым вес йылмышке кусараш полшен, йылмын тичмаш йоммыжым кораҥдаш полшат. Кӱкшӧ квалификациян кусарыше-влакын полшымышт дене идиш еврей калыкын культурышкыжо окнам почын, таза аралалт кодеш.

Могай эллаште йылме дене ойлет?

Идишыште тӱҥ шотышто Ушымо Штат, Израиль, Россий, Беларуси, Украин, Польша да Венгрий общине нерген кутырат. Тушто тыгак Францийыште, Аргентиныште, Австралий, Кечывалвел Африкыште, Канадыште да моло эллаште еврей-влакын шагалрак чотышт ойла.

Йылмын историйже могай?

Миет-тиде йылме, тудо шке вожшо дене икмарда немыч йылмыш кая да еврей-аккеназ-шамыч пӱтынь тӱня мучко ойлаш тӱҥалыт. Тудо тӱҥ йылме дене еврей-аккеназ-влакын шке образований тат гыч 9 курымышто служитлен, еврей общине-Влак кызытсе Германийын да йӱдвел Францийын территорийыштышт пеледалтмышт годым. Тиде икмыняр йылмым варымаш, тидын шотыштак ивант ден арамейский, тыгак славянский, роман да кыдалаш диалект-влак лийыныт.
Европысо еврей-влак коклаште икымше гана умылаш лийме 12 курым чоло еврей-влак коклаш пураш тӱҥалын, тидын годым тӱҥ шотышто кутырымо йылме семын, а традиций формо семын кучылталтын. Тиде еврей калык дене чӱчкыдынак географически ойырен налме еврей калык дене кылдалтын, тыге илен-толын тӱрлӧ диалект вияҥын. 15-16 курым жапыште европо мучко еврей-влак коклаште мутланыме йылме дене кумдан шарлен.
Идиш тыгак еврей-Влакын илыме верысе йылме-Влакым пеш чот кучаш тӱҥалын, Европо мучко, Африкыште да Америкыште тӱрлӧ диалект ышталтын. Кӧргысӧ ойыртем, диалект - влак общий грамматике, синтаксис да стандартный мутвундаш улыт гынат, тидын годым южо диалектлан ивантритым утларак чот кучылтыныт, а моло йылмылан-варарак.
19 курымышто литератур идишан пелед шоген, тиде йылмыштат шуко книга да журнал лектын. Туге гынат антисимитизмын кушмыжо, Кокымшо тӱнямбал сар деч вара шуко еврей-влакым кусарымаш да Ушымо Штатлаште доминирироватлыше йылме семын антисимий йылмым лукмаш мутланыме йылме семын идишым иземдымашке конден. Таче ожнысылак миллион еҥ уло тӱня мучко Идишыште, Тӱҥ шотышто Йӱдвел Америкыште да Израильыште ойла, но тиде йылме ынде тунарак кумдан ок кучылталт, ала-кунам.

Йылме вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?

1. Ээзер Бен-Иегда (1858-1922): Бен-Иегудышто акрет годсо марий йылмым уэш ылыжтарымым возат, мом тудо шуко идеян мут-влакым ивантритлен, ыштыктен. Тудат ончыч лийын, кӧ кызытсе ивантын иктешлыше мутержым ыштен да тиде йылме дене статьям да книгам возен.
2. Школ-Алейх (1859-1916): Алейхем еврей-Влакын эрвел Европышто илышышт нерген возышо идишыште кумдан палыме писатель лийын. Тудын произведенийже-влак, тидын шотыштак Шӧрым Погышо Тевье "произведенийже-влак пӱтынь тӱня кумдыкеш идишым палдараш да шараш полшеныт.
3. Хаим Гэйд( 1910-1982): Гэйд кумдан палыме романист да поэтше идишан улмаш. Еврей илышын нелылыкше нерген каласкалыше произведенийже-влак томаша йылме дене литературын ик эн сай произведенийже-влак кумдан шотлалтыт.
4. Макс Вайнайнайх (1894-1969): Лингвист, профессор, негызлыше да еврей шымлымаш Институтын директоржо ИУIVIII, ЛИТВА, Вайнайнайнайнайнаи шке илышыжым ШЫМЛЕН да шымлен налаш идишым пӧлеклен.
5. Мангер (1900-1969): Мангер 20 курымысо ик кугу писатель-влакланат поэт лийын. Тудо йылмым уэш ылыжтымылан да уэмдымылан кугу куным ыштен.

Томаша йылмын структуржым кузе ыштыме?

Немыч йылмын идишан манме структуржо. Тудо субъект-глагол-объект-влакын радам почеш чоҥымо мут, фразе да предложений-влак гыч шога. Правил семын ошкыл, немыч деч утларак лапканрак, тушто подчинительный ушем мут-влакын предлогышт, предлогышт да подчинительный ушем-влак деч шагалрак кучылталтыт. Идишан немыч йылмысе гай глагол-влакын спряжений системышт уке, глагол-влакын южо жапышт тыгай немыч йылме дене ойыртемалтыт. Идейыште тыгак немыч йылмыште уке улшо икмыняр ешартыш частице да моло элемент уло.

Кузе йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?

Идишым сайын тунемаш - тиде йылмыш вуйге пурен возаш. Тидыже идейыште кутырымым, книгам да газетым лудмым, тыгак фильмым да телевидорым идишыште ончымым ончыкта. Теат верысе мер рӱдерыште, университетыште але онлайн дене каяш курсыш возалт кертыда. Те Обязательно тудын дене йылме носитель-влак дене мутланымаште практикылыза, тиде тыланда ойлымаш ден грамматике шотышто тунемаш полша. Пытартышлан, кид йымалныда англичан мутер ден глагол-влакын таблицыштым кучыза, нуно тыланда каласен кертше кеч-могай йодышланат вашешташ полшат.

Казах йылмыш кусарымаш утларак кӱлешан процесс лиеш, тӱня умбакыже космополитичный лиеш. Тӱнямбал рынкын кушмыжо казах йылмыш чын кусарыме шотышто суаплыклан кӱлешлык кушкеш. Казах йылмым вес йылмыш кусарымаш да мӧҥгешла йыгырмут процесс лийын кертеш, сай кусарымашлан йылмыже да грамматикыже, тыгак эл-влак кокласе культур ойыртем-влакымат сайын умылен кертыт.

Казах-тюрк йылме, туштыжо Тӱҥ шотышто Казахстаныште, тыгак Узбекистаныште, Китай, Кыргорий, Российыште да ончычсо совет республикыште илат. Курым мучко тудым араб, перс да руш йылме-влак кучылтыныт. Йылме ныл диалект гыч ышталтын: Кечывалвел, Йӱдвел, Кечывалвел-Эрвел да Касвел. Могай диалектыш кусаралтеш, грамматике да кучылтмо южо правил вашталт кертеш. Кусарыме проект деке тӱҥалме деч ончыч кажне диалектым умылаш кӱлеш.

Адакшым, йылмым умылымашке виктарыше культур нюслан моткоч кӱлешан. Мутлан, формальный йылме паша йодышым каҥашыме годым чӱчкыдын кучылталтеш, тидын годым вес семын каласаш гын, тыглай мутланымаште утларак йӧнлырак лиеш. Тыгак кусарышын ийготшым шотыш налаш кӱлеш, садлан самырык кусарыше-влак тошто мутым але фразым шинчен огыт керт, можыч, лу ий ончыч кучылталтыныт.

Пытартышлан, кусарыше-влаклан алфавит да системе дене палыме лияш кӱлеш, нуным кусарыме серыш-влак дене палымым ыштыман. Казах йылме кум тӱрлӧ алфавит дене возымо ыле, но таче утларак чӱчкыдын кириллице кучылталтеш. Тылеч посна йылмыште возымо шомак-влак улыт, нуныштым кусарыме годым шотыш налман.

Пытартышлан, казах йылмыш кусарымаш йылмым, диалектшым, культур нюансым да алфавитым умылымашым йодеш. Чыла тиде аспектым шотыш налын, кусарыше-влак кугу сайлыклан йӧным ыштен кертыт, нунышт шонымо уверлан лачымын пуат.

Могай эллаште казах йылме дене ойлат?

Казах йылме Казахстаныште официал йылме улеш, тыгак тушто Российыште да южо ужашлаште Китай, Афганистан, Турций да Монголий маныт.

Казах йылмын историйже могай?

Казах йылмын историйже 1400 ийыш кӱза. тудо икымше гана Рӱдӧ Азийыште илыше мӧдывуян, тюрк йылман племена-влак коклаште возымо йылме семын кучылталтын. Казах йылмыште шуко мут моло тюрк йылме гыч, тыгак перс, араб да руш йылме гыч налалтын. 18 курымлан казахстаныште доминироватлыше йылме Лийын, а сталин жап эртымек, казахстанын официал йылмыже 1996 ийыште лийын. Таче тушто 11 миллион утла еҥ, утларакшым Казахстаныште, Узбекистан Да Российыште ойлат.

Кӧ казак йылмым вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?

1. Абай Кунанбайул (1845-1904) - кызытсе казах литературын Ачаже Семын кумдан палыме, поэт да философ, у литератур стильым пуртен да йылмым уэмден.
2. Магжан Жумбаев (1866-1938) - кызытсе казах йылмын кызытсе писатель ден педагог стандартизацийлен шогышо писатель ден педагог).
3. Мухтар Ауэзов (1897-1961) - кумдан палыме писатель, драматург да Совет Казахстанын образований министрже, тудын дене кызытсе казах йылмын простификацийжым да вияҥдымыжым ончыктат.
4. Мусрепов (1894-1937) - лингвист, педагог да этнограф, казах йылмым вияҥдымашке ондак надырым пыштыше.
5. Ерлан Нысанбаев (1903-1971) - йылме реформо да казах йылмым уэмдымашке кугу надырым пыштыше Казах академийын негызше.

Казах йылмын структуржым кузе ыштыме?

Казах йылмын структуржо агглютинатив. Тиде тыге ончыкта: морфеме-влак ушнымо йӧн дене ышталтеш, нунын кокла гыч кажныжын ик значенийже уло. Казах йылме тыгак кусныдымо предложенийын да куснышо предложенийын объектше ик формо денак ончыкталт кертыт манмым ончыкта. Йылмыште тыгак глаголын индеш падежше да куд жапше уло.

Кузе казах йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?

1. Негызым тунемме гыч тӱҥалза. Алфавитым кузе лудмымат, мутымат возен-возен тунемза. 2. Предложенийын грамматикыжын да структуржын негызыштым шымлыза. Те Интернетыште шуко пайдале ресурсым муын кертыда. 3. Казах музыкым колыштса да казахысе фильм ден телепередачым ончыза, кутырымо йылме дене палыме лияш. 4. Репетитор але йылмым нумалше дене практикыште шогыза. Куржшо лияш манын, тиде йылме дене кутырымо мутым да мут-влакым практиковатлаш кӱлеш. 5. Тунеммыдам умбакыже шуйыза. Йылмым да практикым тунемаш кажне кечын изишак жапым ойырыза. 6. Культурыш грузитлыза. Книгам лудмаш, музыкым колыштмаш да казак илыш дене палыме лиймаш тыланда йылмым сайынрак умылаш полша.