Идишла Турций Кусараш

Кает-акрет йылме, кудын вожшо 10 курым Германийыш кая, кеч Рӱдӧ да Эрвел Европышто Тушто кокла Курым жап дене ойлат. Тиде икмыняр йылмым, эн ончычак немыч, иванита, арамей да славян йылме-влакым келыштарымаш. Идишым южгунам диалект семын ончат, но чынжымак тиде тичмаш йылме шке синтаксисше, морфологийже да мутвундыжо дене кучылталтеш. Тиде йылмым курым мучко кучылтмаш диапор, ассимиляций да социал йӧным вашталтымылан кӧра иземын, но таче тушто южо эллаште ордоксысе шуко еврей-влак алят ойлат.

Идиш йылмыште возымо статусшо уке гынат, йылмыже лингвистике, культур цельышкыже шушашлан мыняр кӱлешан, чылан палат. Теве молан йылмым идишыш кусарыме суаплык дене арален кодаш тыршыше еҥ-влак уло тӱняште улыт. Кусарыше-влак идишым умылышо-влак кокла гыч поргемым вончаш полшат, кӧ тиде пашам ок ыште.

Идиша гыч кусарыме службо-влакым иван термин-влак муын кертыт.нунышт идишан тыглай ойлымашыже лийыныт, Библий гыч налме Мут але религий йӱла-влакым ончыкташ кучылталтше мут-влак. Тиде священный ойым кусарыме дене идишан возымашке але кутырымо мутым кӱлеш семын пуртымо. Тиде йылме дене палыме лийдымылан идишыш кусараш моткоч пайдале лийын кертеш.

Идишыш документ-влакым кусарымаш пӱтынь историй мучко, миграций, религий, литератур, лингвистике да еврей историй дене кучылталтын. Теве молан ивантышто, немыч йылме денат сертификацийлыме идишан квалификациян кусарыше-влакым муаш кӱлеш. Йылме дополненийыште нине специалист-влак культурым, контекстым да тӱрлӧ произведенийын кузе лиймыжым палышаш улыт, нуным кусарымаш тӱҥалтыш шонымашым раш ончыктышт.

Идишыш кусарымаш йылмым тунемаш тӧчышӧ-влаклан веле огыл, илышынек арален кодаш полшат. Идеян мут-влакым да ой-влакым вес йылмышке кусараш полшен, йылмын тичмаш йоммыжым кораҥдаш полшат. Кӱкшӧ квалификациян кусарыше-влакын полшымышт дене идиш еврей калыкын культурышкыжо окнам почын, таза аралалт кодеш.

Могай эллаште йылме дене ойлет?

Идишыште тӱҥ шотышто Ушымо Штат, Израиль, Россий, Беларуси, Украин, Польша да Венгрий общине нерген кутырат. Тушто тыгак Францийыште, Аргентиныште, Австралий, Кечывалвел Африкыште, Канадыште да моло эллаште еврей-влакын шагалрак чотышт ойла.

Йылмын историйже могай?

Миет-тиде йылме, тудо шке вожшо дене икмарда немыч йылмыш кая да еврей-аккеназ-шамыч пӱтынь тӱня мучко ойлаш тӱҥалыт. Тудо тӱҥ йылме дене еврей-аккеназ-влакын шке образований тат гыч 9 курымышто служитлен, еврей общине-Влак кызытсе Германийын да йӱдвел Францийын территорийыштышт пеледалтмышт годым. Тиде икмыняр йылмым варымаш, тидын шотыштак ивант ден арамейский, тыгак славянский, роман да кыдалаш диалект-влак лийыныт.
Европысо еврей-влак коклаште икымше гана умылаш лийме 12 курым чоло еврей-влак коклаш пураш тӱҥалын, тидын годым тӱҥ шотышто кутырымо йылме семын, а традиций формо семын кучылталтын. Тиде еврей калык дене чӱчкыдынак географически ойырен налме еврей калык дене кылдалтын, тыге илен-толын тӱрлӧ диалект вияҥын. 15-16 курым жапыште европо мучко еврей-влак коклаште мутланыме йылме дене кумдан шарлен.
Идиш тыгак еврей-Влакын илыме верысе йылме-Влакым пеш чот кучаш тӱҥалын, Европо мучко, Африкыште да Америкыште тӱрлӧ диалект ышталтын. Кӧргысӧ ойыртем, диалект - влак общий грамматике, синтаксис да стандартный мутвундаш улыт гынат, тидын годым южо диалектлан ивантритым утларак чот кучылтыныт, а моло йылмылан-варарак.
19 курымышто литератур идишан пелед шоген, тиде йылмыштат шуко книга да журнал лектын. Туге гынат антисимитизмын кушмыжо, Кокымшо тӱнямбал сар деч вара шуко еврей-влакым кусарымаш да Ушымо Штатлаште доминирироватлыше йылме семын антисимий йылмым лукмаш мутланыме йылме семын идишым иземдымашке конден. Таче ожнысылак миллион еҥ уло тӱня мучко Идишыште, Тӱҥ шотышто Йӱдвел Америкыште да Израильыште ойла, но тиде йылме ынде тунарак кумдан ок кучылталт, ала-кунам.

Йылме вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?

1. Ээзер Бен-Иегда (1858-1922): Бен-Иегудышто акрет годсо марий йылмым уэш ылыжтарымым возат, мом тудо шуко идеян мут-влакым ивантритлен, ыштыктен. Тудат ончыч лийын, кӧ кызытсе ивантын иктешлыше мутержым ыштен да тиде йылме дене статьям да книгам возен.
2. Школ-Алейх (1859-1916): Алейхем еврей-Влакын эрвел Европышто илышышт нерген возышо идишыште кумдан палыме писатель лийын. Тудын произведенийже-влак, тидын шотыштак Шӧрым Погышо Тевье "произведенийже-влак пӱтынь тӱня кумдыкеш идишым палдараш да шараш полшеныт.
3. Хаим Гэйд( 1910-1982): Гэйд кумдан палыме романист да поэтше идишан улмаш. Еврей илышын нелылыкше нерген каласкалыше произведенийже-влак томаша йылме дене литературын ик эн сай произведенийже-влак кумдан шотлалтыт.
4. Макс Вайнайнайх (1894-1969): Лингвист, профессор, негызлыше да еврей шымлымаш Институтын директоржо ИУIVIII, ЛИТВА, Вайнайнайнайнайнаи шке илышыжым ШЫМЛЕН да шымлен налаш идишым пӧлеклен.
5. Мангер (1900-1969): Мангер 20 курымысо ик кугу писатель-влакланат поэт лийын. Тудо йылмым уэш ылыжтымылан да уэмдымылан кугу куным ыштен.

Томаша йылмын структуржым кузе ыштыме?

Немыч йылмын идишан манме структуржо. Тудо субъект-глагол-объект-влакын радам почеш чоҥымо мут, фразе да предложений-влак гыч шога. Правил семын ошкыл, немыч деч утларак лапканрак, тушто подчинительный ушем мут-влакын предлогышт, предлогышт да подчинительный ушем-влак деч шагалрак кучылталтыт. Идишан немыч йылмысе гай глагол-влакын спряжений системышт уке, глагол-влакын южо жапышт тыгай немыч йылме дене ойыртемалтыт. Идейыште тыгак немыч йылмыште уке улшо икмыняр ешартыш частице да моло элемент уло.

Кузе йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?

Идишым сайын тунемаш - тиде йылмыш вуйге пурен возаш. Тидыже идейыште кутырымым, книгам да газетым лудмым, тыгак фильмым да телевидорым идишыште ончымым ончыкта. Теат верысе мер рӱдерыште, университетыште але онлайн дене каяш курсыш возалт кертыда. Те Обязательно тудын дене йылме носитель-влак дене мутланымаште практикылыза, тиде тыланда ойлымаш ден грамматике шотышто тунемаш полша. Пытартышлан, кид йымалныда англичан мутер ден глагол-влакын таблицыштым кучыза, нуно тыланда каласен кертше кеч-могай йодышланат вашешташ полшат.

Турко-Кугезе, илыше йылме Рӱдӧ Азийыште вожан, тӱжем ийым шотлышо да пӱтынь тӱня мучко миллион дене кучылталтше. Турко йылмын шуэн вашлиялтмыже йот йылмым палыде, вес элысе кусарымашын суаплыкшылан йодмаш кугемын гынат, эл утларак глобализацийлалтын да ваш-ваш кылдалтын.

Тудо (турко) кужу да неле историйлан кӧра тӱнямбалне ик эн сылне йылме, нюанс да синтаксис, тудын шкешотан грамматикышкыже да лексикышкыже шыҥдаралтын. Кусарыше-влакын суаплыкыштлан кӧра йылмым носитель-влак пуалтшаш улыт, нуно йылме дене сайын палыме улыт, мутын чын улмыжо да шылше-влаклан йылмышт дене сайын палыме улыт.

Турко але турко йылме гыч кусарыме годым йылме тич окса да идиомо нерген палаш кӱлеш. Тылеч посна стандартный комиссийыш ешартыш годым ятыр диалект уло, сандене верысе мут ден мутвундо аудиторийлан посна шекланымашым ойырыман.

Эше ик проблеме турко йылмыш кусарыме дене кылдалтше проблеме тиде йылме дене суффикс-влакын тӱҥ системышт шотлалтеш. Кажне буква грамматике правил дене келшышын вашталтын кертеш; тиде правилым пален налаш да чын кучылташлан уста кусарыше кӱлеш.

Чумыр налмаште, турко - сложный да сӧрал йылме поян, устный традициян, традицийлан чын кусараш мастар кид кӱлеш. Кӱкшӧ квалификациян кусарыше пален налын кертеш: документда-влак турко йылме дене але тудын деч посна пуымо годым шкенжын тӱҥалтыш шонымашыжым аралат.

Могай эллаште турко йылме дене ойлат?

Турко йылме дене тӱҥ шотышто Турцийыште, тыгак южо ужашыштыже Кипр, Ирак, Болгарий, Греций да Германий ойлалтыт.

Турко йылмын историйже могай?

Тудо (турко йылме) тюрк йылме семын палыме, алтай ешын укшыжлан шотлалтеш. Тудо куснылшо племя-влакын йылмышт деч мемнан эра эҥерын икымше тӱжем ийжын икымше курымыштыжо лийше турций-влакын йылмышт гыч лийын. Йылме илен-толын вияҥын, Лишыл Эрвел да Рӱдӧ Азийын йылме-влакын виян мутышт йымалне лийын, арабский, перс да гречский гай.
Турко йылмын эн эр возымо формыжо 13 курым гутлаште пуалтеш да Тиде жапыште Анатолийын Кугу ужашыжым анатолийын налын кертше турк-сельжук-влаклан возалтеш. Нунын дене пайдаланыме йылмыштым "старостанатолий турко" маныт ыле, а тушто перс ден араб кӱсынлымашат шуко лийын.
Осман империй (14 курым гыч 19 курым марте) стандартизацийлыме йылме толын, тудым обществын чыла кӱкшытыштыжӧ да империйын регионыштыжо кучылталтын. Тиде османск-турко йылме гыч кузе лектын, тудо вес йылме гыч шуко мутым луктын, араб йылме гай перс да гречский. Тӱҥ шотышто тудо араб вязь дене возалтын.
1928 ийыште ататюк, кызытсе Турко Республикын негызше, турко йылмылан у алфавитым, араб возыктышым латин алфавит дене вашталтен, пуртен. Тиде революцийым турко йылме дене ыштен да тудым тунеммаш да кучылтмаш куштылемден. Таче турко дене 65 миллион утла еҥ Европышто эн кумдан шарлен кийыше йылме-Влак кокла гыч мом ышта, тудо пӱтынь тӱня мучко ойлалтеш.

Турко йылмым шымлымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?

1. Мустафа Кемал Ататюрк: Турко Республикын Негызшылан да икымше президентшылан турко йылме дене радиальный реформым эртараш, тидын шотыштак алфавитым куштылемдымаш, вес эл мут-влакым турко эквивалент дене вашталтымаш да йылмым туныктымо да кучылтмо шотышто чолган йӧным ыштымаш возат.
2. Ахмет Джевдет: Осман шанчызе, Ахмет Джевдет кызытсе турко мутерым возен, тудо пеш шуко араб ден перс кӱсынлымашыш пурен да турко мут ден фразе-влаклан стандартлан значенийым пуэн.
3. Халит Зия Ушаклыгильлан: Кумдан палыме романистлан 20 курым тӱҥалтыште Ушаклыгилялан хикметым Лӱмдымӧ 16 курымысо поэзий стильышкыже, тыгак литератур приёмым, мут ден риторике йодыш-влакым кучылтмо шотышто популяцийым ылыжтымаш возат.
4. Реджеп Тайп Эрдоган: Тенийысе президентше Эрдоган калыкле идентичностьым калыкле идентствым тарватымаште, турко йылмым мер илышыште кучылтмылан полшымо йӧн дене кӱлешан рольым шуктен.
5. Рахим Эйбоглан: кызытсе турко поэзийын 1940-ше ийла гыч ик вӱдышӧ фигуржо, Эйбогла касвел литературын да традицийын элементшым шыҥдараш, тыгак кеч-могай турко лексикым кумдан кучылтын мошташ полшен.

Турко йылмын структуржо кузе ышталтын?

Турко-агглютинатив йылме, мом ончыкта, тудо аффиксым (мут-влакым) утларакше информаций ден нюслан пуаш кучылтеш. Тушто Тыгак Субъект-глаголын мут радамже уло. Турко йылме тыгак йоҥйӱк да йоҥйӱк ойыртем шотышто ойыртемалтеш. Тушто тыгак слогысо кок тӱрлӧ типан кок тӱшка уло.

Кузе турко йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?

1. Йылмын негызшым, алфавит да баз грамматике гай-влакым шымлыме гыч тӱҥалза. 2. Онайн-ресурсым, турко йылме курс гай кӱвуйым да видеом, шке шинчымашдам кумдаҥдаш кучылтза. 3. Занятий кӱрылтдымӧ графикым ыштыза, йылмым арнялан ик гана деч шуэн огыл тунемаш товатлымашым налза. 4. Йылмым носитель-влак дене але йылме вашталтымаш программе дене ваш-ваш кутырымаште практикылыза. 5. Тыланда сравоч мут ден ой-влакым шарнен кодаш полшышо картычке ден моло средствам кучылтса. 6. Турко музыкым колыштса да аудиторийын шке моштымашыжым утларак палаш манын, турко фильм-влакым ончыза. 7. Мом палымыдам, практиковатлышашдам тыланда пуаш эреак перерывым ыштыза. 8. Йоҥылышым ышташ ида лӱд; йоҥылыш-туныктымо процессын ужашыже. 9. Шкендам терген ончыза, ала-мом ум тӧчен ончыза да шке чекдам ойырен налза. 10. Туныктымо годым куанымашым налза!