Arab tili Iakýtskıı Aýdarma

Arab tiline aýdarýdyń mańyzdylyǵyn asyra baǵalaý qıyn. Álemdegi eń kóp qoldanylatyn tilderdiń biri retinde arab tili ómirdiń kóptegen salalarynda mańyzdy baılanys quraly bolyp tabylady. Bıznes, saıasat, halyqaralyq qatynastar nemese mádenı almasý bolsyn, arab tilinen basqa tilderge aýdarý jáne kerisinshe sátti qarym-qatynas úshin mańyzdy bolýy múmkin.

Bızneste iskerı qujattar men hat-habarlardy dál aýdarý múmkindigi barǵan saıyn mańyzdy bola túsýde. Arab tildi elder álemdik ekonomıkanyń ajyramas bóligine aınalǵandyqtan, bilikti Arab aýdarmashylary tıimdi kelissózder, marketıń jáne tutynýshylarǵa qyzmet kórsetý úshin qajet. Sonymen qatar, arab tiline aýdarma qyzmetterin bilý kompanıalarǵa arab tildi naryq úshin taýarlardy, qyzmetterdi jáne strategıalardy ázirleý kezinde negizdelgen sheshimder qabyldaýǵa kómektesedi.

Saıası turǵydan alǵanda, arab tilinen basqa tilderge aýdarý halyqaralyq qatynastardy damytý jáne barlyq taraptardyń bir bette bolýyn qamtamasyz etý úshin jıi qajet. Arab tiline aýdarma saýda kelisimderi men syrtqy saıasatty túsinýden bastap beıbit kelissózder júrgizýge deıingi ártúrli múddeler men kózqarastardy qurmetteýde mańyzdy ról atqarady.

Mádenı turǵydan arab tiline aýdarma arab tildi qaýymdastyqtardyń tarıhyn, ádebıetin, poezıasyn, dinin jáne kórkemdik sheberligin túsiný úshin qajet. Mátinderdiń, buqaralyq aqparat quraldarynyń, jazýlardyń jáne aýyzsha áńgimelerdiń naqty aýdarmalary arqyly adamdar osy halyqtardyń erekshe mádenı ádet-ǵuryptary týraly bile alady. Mysaly, "Myń bir tún" sıaqty klasıkalyq arab ádebıetiniń aǵylshyn tilindegi aýdarmalary arab mádenıeti men onyń dástúrlerin zertteýge qyzyǵýshylyq tanytqandar úshin paıdaly bolýy múmkin.

Aqyrynda, medısına salasynda arab tilindegi medısınalyq jazbalardyń transkrıpsıasy mańyzdy mindet bolyp tabylady, bul dárigerlerdiń osy qujattardy túsindirýge ketetin ýaqytyn aıtarlyqtaı qysqartýy múmkin. Sonymen qatar, naqty aýdarymdar tótenshe jaǵdaılarda kómektese alady, bul medısınalyq qyzmetkerlerge pasıenttiń medısınalyq tarıhyn jáne olardyń kútim qajettilikterin tez túsinýge múmkindik beredi.

Bıznes pen saıasattan bastap ádebıet pen medısınaǵa deıin arab tiline aýdarýdyń mańyzdylyǵyn asyra baǵalaý qıyn. Bilikti aýdarmashylar mádenıetter arasyndaǵy alshaqtyqty dál joıý jáne qarym-qatynastyń anyq jáne qysqa bolýyn qamtamasyz etý úshin qajet. Naqty aýdarmalardyń arqasynda kompanıalar, uıymdar, jeke adamdar men ulttar álemdi sharlaýdy jeńildetip, sátti sóılese alady.

Arab tilinde qaı elder sóıleıdi?

Arab tili-Aljır, Bahreın, Komor, Chad, Djıbýtı, Egıpet, Irak, Iordanıa, Kýveıt, Lıvan, Lıvıa, Mavrıtanıa, Marokko, Oman, Palestına, Katar, Saýd Arabıasy, Somalı, Sýdan, Sırıa, Týnıs, Birikken Arab Ámirlikteri men Iemende resmı til. Ol basqa elderdiń keıbir bólikterinde, sonyń ishinde Amerıka Qurama Shtattarynyń, Fransıanyń, Ispanıanyń jáne Izraıldiń bólikterinde de aıtylady.

Arab tiliniń tarıhy qandaı?

Arab tili eki myńjyldyqty qamtıtyn uzaq jáne kórnekti tarıhqa ıe. Til bizdiń dáýirimizge deıingi 4 ǵasyrda Arab túbeginde paıda bolǵan dep esepteletin Ejelgi semıt dıalektileriniń bir túrinen damyǵan dep sanalady. Ýaqyt óte kele bul til álemniń basqa bólikterine taraldy, ony qoldaný oshaqtary Afrıka men Taıaý Shyǵystyń bólikterinde tabyldy.
Alǵashqy jyldary til birneshe mańyzdy ózgeristerge ushyrady, kem degende bizdiń zamanymyzdyń 7 ǵasyrynda ıslamnyń kelýimen jáne Qurannyń paıda bolýymen. Bul birneshe jańa sózderdi, sóz tirkesterin jáne gramatıkalyq konvensıalardy ákelý jáne klasıkalyq arab tilin qoldanýdy nyǵaıtý arqyly tildi qalyptastyrýǵa kómektesti.
Búkil álemge taralǵannan keıingi ǵasyrlarda arab tili ádebıettiń ajyramas bóligine aınaldy, onda ol poezıa, fılosofıa jáne teologıanyń Máńgilik shyǵarmalaryn jasaý úshin paıdalanyldy. Sońǵy kezderi ol óziniń baı tarıhyna bilim men sheshendik tili retinde súıene otyryp, kóptegen ǵylymı pánderde qabyldandy.

Arab tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Ábý ál-Qasym ál-Zahırı (IX–X ǵǵ.) - jemisti gramatık, ol arab tilinde kóptegen eńbekter, sonyń ishinde klasıkalyq arab gramatıkasyndaǵy eń alǵashqy jáne mańyzdy eńbekterdiń biri "Kıtab ál-Aın" ("bilim kitaby") shyǵarmalaryn jasaǵany úshin esepteledi.
2. Ibn Kýtaıba (b.z. 828-896) – Arab gramatıkasy men lıngvısıkasy boıynsha 12 tomdyq "Kıtab ash-Shı' r va ash-Shý 'ara" (poezıa jáne aqyn kitaby) atty eńbek jazǵan yqpaldy avtor jáne ǵalym.
3. Ál-Djahız (b.z. 776-869) – Súıikti ádebıet qaıratkeri jáne tarıhshy, onyń eńbekterinde gramatıkadan zoologıaǵa deıingi kóptegen taqyryptar qarastyrylǵan.
4. Ál-Halıl ıbn Ahmad (b.z. 717-791) – áıgili lıngvıs jáne ǵalym, onyń "Kıtab ál-Aın" (bilim kitabynda) lıngvısıkalyq júıesi VIII ǵasyrda keńinen qabyldandy.
5. Ibn Mýkaffa (b.z. 721-756) – ejelgi parsy shyǵarmalarynyń arab tiline aýdarmalaryn qamtıtyn tanymal aýdarmashy jáne halyq tilderin qoldanýdy jaqtaýshy.

Arab tiliniń qurylymy qalaı?

Arab tiliniń qurylymy tamyrlar men beınelerdiń morfologıasyna negizdelgen. Tildegi sózderdiń kópshiligi úsh áripten turatyn (úsh jaqty) túbirden shyqqan, oǵan uqsas maǵynasy bar jańa sózder jasaý úshin ártúrli daýysty jáne daýyssyz dybystardy qosýǵa bolady. Bul týyndylarǵa daýysty jáne daýyssyz dybystardy ózgertý, sondaı-aq prefıkster nemese jurnaqtar qosý kiredi. Bul ıkemdilik arab tilin keremet baı jáne mánerli etedi.

Arab tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Bilikti nusqaýshyny tabyńyz. Eger siz arab tilin eń durys jolmen úırengińiz kelse, muny isteýdiń eń jaqsy joly - sizge úırete alatyn bilikti nusqaýshyny tabý. Tildi oqytý tájirıbesi bar jáne tildiń gramatıkalyq qurylymdary men núanstaryn túsinýge kómektesetin nusqaýshyny izdeńiz.
2. Ártúrli resýrstardy paıdalanyńyz. Nusqaýshydan úırený tildi durys úırenýdiń eń jaqsy tásili bolǵanymen, kitaptar, onlaın kýrstar, onlaın beıneler jáne aýdıo materıaldar sıaqty basqa resýrstardy da paıdalaný kerek. Bul tildi birneshe túrli jolmen bilýge jáne tildi jaqsy túsinýge kómektesedi.
3. Únemi jattyǵý jasańyz. Tildi shynymen erkin meńgerýdiń jalǵyz joly-únemi jattyǵý. Osy tilde jazýǵa, sóıleýge, oqýǵa jáne tyńdaýǵa mashyqtanyńyz. Arab fılmderin kórý, ana tilinde sóıleıtindermen sóılesý nemese arab mýzykasyn tyńdaý arqyly til úırenýge tyrysyńyz.
4. Muny shynymen ózińiz jasańyz. Oqý prosesin qanshalyqty jekelendire alsańyz, soǵurlym Siz úshin jaqsy. Oqytý túrine qandaı ádister sáıkes keletinin anyqtańyz jáne tilge degen kózqarasyńyzdy sáıkesinshe retteńiz.

Iakýt tili-Reseıdiń soltústik-shyǵysynda jarty mıllıonnan astam adam sóıleıtin túrki tili. Til jaqynda ǵana resmı tanylǵandyqtan, ıakýt tilinen aýdarma qyzmetterine áli de aıtarlyqtaı suranys bar. Bul maqalada biz ıakýt tiline jáne odan aýdarýdyń mańyzdylyǵyn qarastyramyz jáne osy proseske qatysty máselelerdi talqylaımyz.

Iakýt tilinde Reseıde ǵana emes, Mońǵolıa, Qytaı jáne Qazaqstan sıaqty elderde de sóıleıdi. Bul ıakýt tiline, sondaı-aq el ishinde aýdarma qyzmetterine halyqaralyq qajettilik bar degendi bildiredi. Iakýt tiline jáne odan aýdarmalardyń negizgi maqsaty-jergilikti qaýymdastyqtar men basqa da múddeli taraptar arasyndaǵy baılanysty jeńildetý úshin tildik olqylyqtardyń ornyn toltyrý. Aýdarmalar sonymen qatar zańdy qujattar, dıplomatıalyq kelisimder, bilim berý materıaldary, buqaralyq aqparat quraldary men mádenıetke qatysty materıaldar jáne basqa qujattar úshin qajet.

Iakýt tiline jáne odan aýdarýǵa keletin bolsaq, keıbir mańyzdy máselelerdi este ustaǵan jón. Birinshiden, aıtylý máselesi bar. Iakýt tilinde sóıleıtin aımaqtyq dıalektke baılanysty sózderdiń aıtylýynda aıyrmashylyqtar bar. Osylaısha, aýdarmashylar dáldikti qamtamasyz etý úshin osy aımaqtyq varıasıalarmen tanys bolýy mańyzdy. Taǵy bir másele, kóptegen sózder qoldanylatyn kontekstke baılanysty birneshe maǵynaǵa ıe. Bul aýdarmashylarǵa sózdiń nemese sóz tirkesiniń durys maǵynasyn anyqtaýdy qıyndatady, bul dáldikti odan da mańyzdy etedi.

Iakýt tiline jáne odan aýdarýǵa baılanysty qıyndyqtarǵa qaramastan, bul prosestiń mańyzdylyǵyn moıyndaý mańyzdy. Iakýt tili tanýdy jalǵastyra otyryp, ıakýt tiline jáne odan aýdarmalardyń Joǵary sapasy men dáldigin qamtamasyz etý mańyzdy bola bastady. Sapaly aýdarmalar tabysty mádenıetaralyq dıalog pen baılanystardy saqtaý úshin óte mańyzdy, ásirese mádenıeti jıi margınaldanatyn baıyrǵy qaýymdastyqtar arasynda.

Iakýt tilinde qaı elder sóıleıdi?

Iakýt tili Reseıde, Qytaıda jáne Mońǵolıada sóıleıdi.

Iakýt tiliniń tarıhy qandaı?

Iakýt tili-soltústik-batys túrki tilderiniń Kaspıı kishi tobyna jatatyn túrki tili. Reseı Saha Respýblıkasynda shamamen 500 000 adam sóıleıdi, negizinen Lena ózeni men onyń salalarynyń baseıninde. Iakýt tilinde 14 ǵasyrdyń ortasyndaǵy alǵashqy jazbasha ádebıetten bastaý alatyn baı ádebı tarıh bar. Iakýt ádebıetine Taıaý Shyǵys pen Ortalyq Azıadan kelgen sopylyq aqyndardyń, sondaı-aq ımperatorlyq Reseıden kelgen orys jazýshylary men avtorlarynyń shyǵarmalary qatty áser etti. Iakýt tilindegi alǵashqy jazbasha shyǵarmalar dinı mátinder, sonyń ishinde Quran úzindileriniń aýdarmalary jáne Iýsýf pen Zýlaıh týraly ańyzdar boldy.
Iakýt tilinde jazylǵan alǵashqy túpnusqa shyǵarmalar 19 ǵasyrdyń aıaǵynda paıda boldy: ıakýt halqynyń kúndelikti ómirin baıandaıtyn óleńder, áńgimeler men romandar. Iakýt jazýshylary óz shyǵarmalarynda otarshyldyqqa qarsy kúres, dástúrli Sibir mádenıetiniń mańyzdylyǵy jáne aımaqtaǵy ezilgen halyqtardyń jaǵdaıy sıaqty keńirek taqyryptardy zertteı bastady. 1920-1930 jyldary ıakýt tili Iýrıı Chegerev, Anatolıı Molotov, Gennadıı Tıtov jáne Ivan Tazetdınov sıaqty jazýshylar bastaǵan ádebı renesansty bastan ótkerdi. Osy kezeńde ıakýt tilinde shyqqan kitaptardyń sany kúrt ósti, sonymen qatar memlekettik jáne ákimshilik qujattarda tildiń qoldanylýy artty.
Búginde ıakýt tili óziniń spıkerleri arasynda qaıta jandanýda jáne birneshe jańa gazet-jýrnaldar shyǵarady. Reseıden tys jerlerde ıakýt tilin úırenýge qyzyǵýshylyq artyp keledi, óıtkeni birneshe ýnıversıtetter osy til boıynsha kýrstar usynady.

Iakýt tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Iýrıı Nıkolaevıch Vınokýrov-lıngvıs, tarıhshy jáne fılolog; 2. Stepan Georgıevıch Ostrovskıı-ıakýt aqyny, dramatýrg, prozashy jáne aýdarmashy; 3. Oleg Mıhaılovıch Beláev-ıakýt ádebıettanýshysy jáne pýblısısi; 4. Lılıa Vladımırovna Bagaýtdınova-ıakýt fólklorshysy; 5. Akýlına Ibna Pavlova-leksıkograf jáne dıalektologıany zertteýshi.

Iakýt tiliniń qurylymy qalaı?

Iakýt tili túrki tilder otbasyna jatady jáne soltústik-shyǵys tobynyń bóligi bolyp tabylady. Bul aglútınatıvti til, ıaǵnı ol jańa maǵynalar men formalardy qurý úshin sózderge qosýǵa bolatyn jurnaqtardy qoldanady. Iakýt tili joǵary ıkemdilikpen erekshelenedi, ıaǵnı sózder sóılemde qalaı qoldanylatynyna baılanysty pishinin ózgertedi. Zat esimder, esimdikter, syn esimder men etistikter kontekstke baılanysty olardyń formasyn belgileý úshin aıaqtaýdy qajet etedi.

Iakýt tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Iakýt tili oqýlyǵynyń nemese nusqaýshyǵa arnalǵan nusqaýlyqtyń kóshirmesin alyńyz. Osy materıaldarda berilgen sabaqtardy pysyqtaý - tildi jetik meńgerýdiń eń jaqsy tásili.
2. Sóıleý men tyńdaýǵa mashyqtanyńyz. Kez kelgen tildi úırenýdiń eń jaqsy joly - ony múmkindiginshe jattyqtyrý, sondyqtan jattyǵý úshin basqa adamdy tabýǵa tyrysyńyz.
3. Iakýt tilinde jazylǵan materıaldy oqyńyz. Bul tildiń qurylymy men gramatıkasyn túsinýge kómektesedi.
4. Iakýttardyń mádenıeti men tarıhymen tanysyńyz. Eger siz adamdar men olardyń ómir salty týraly kóbirek bilseńiz, bul sizge tildi jaqsy túsinýge kómektesedi.
5. Iakýt BAQ-taryn qarańyz jáne tyńdańyz. Bul tilde qol jetimdi radıobaǵdarlamalar men teleshoýlardy qosa alǵanda, kóptegen onlaın resýrstar bar.
6. Iakýtıaǵa Baryńyz. Aımaqta ýaqyt ótkizgennen keıin siz tilge enip, ana tilinde sóıleıtindermen sóılesýge múmkindik alasyz.