Iakýtskıı Bengal Aýdarma

Iakýt tili-Reseıdiń soltústik-shyǵysynda jarty mıllıonnan astam adam sóıleıtin túrki tili. Til jaqynda ǵana resmı tanylǵandyqtan, ıakýt tilinen aýdarma qyzmetterine áli de aıtarlyqtaı suranys bar. Bul maqalada biz ıakýt tiline jáne odan aýdarýdyń mańyzdylyǵyn qarastyramyz jáne osy proseske qatysty máselelerdi talqylaımyz.

Iakýt tilinde Reseıde ǵana emes, Mońǵolıa, Qytaı jáne Qazaqstan sıaqty elderde de sóıleıdi. Bul ıakýt tiline, sondaı-aq el ishinde aýdarma qyzmetterine halyqaralyq qajettilik bar degendi bildiredi. Iakýt tiline jáne odan aýdarmalardyń negizgi maqsaty-jergilikti qaýymdastyqtar men basqa da múddeli taraptar arasyndaǵy baılanysty jeńildetý úshin tildik olqylyqtardyń ornyn toltyrý. Aýdarmalar sonymen qatar zańdy qujattar, dıplomatıalyq kelisimder, bilim berý materıaldary, buqaralyq aqparat quraldary men mádenıetke qatysty materıaldar jáne basqa qujattar úshin qajet.

Iakýt tiline jáne odan aýdarýǵa keletin bolsaq, keıbir mańyzdy máselelerdi este ustaǵan jón. Birinshiden, aıtylý máselesi bar. Iakýt tilinde sóıleıtin aımaqtyq dıalektke baılanysty sózderdiń aıtylýynda aıyrmashylyqtar bar. Osylaısha, aýdarmashylar dáldikti qamtamasyz etý úshin osy aımaqtyq varıasıalarmen tanys bolýy mańyzdy. Taǵy bir másele, kóptegen sózder qoldanylatyn kontekstke baılanysty birneshe maǵynaǵa ıe. Bul aýdarmashylarǵa sózdiń nemese sóz tirkesiniń durys maǵynasyn anyqtaýdy qıyndatady, bul dáldikti odan da mańyzdy etedi.

Iakýt tiline jáne odan aýdarýǵa baılanysty qıyndyqtarǵa qaramastan, bul prosestiń mańyzdylyǵyn moıyndaý mańyzdy. Iakýt tili tanýdy jalǵastyra otyryp, ıakýt tiline jáne odan aýdarmalardyń Joǵary sapasy men dáldigin qamtamasyz etý mańyzdy bola bastady. Sapaly aýdarmalar tabysty mádenıetaralyq dıalog pen baılanystardy saqtaý úshin óte mańyzdy, ásirese mádenıeti jıi margınaldanatyn baıyrǵy qaýymdastyqtar arasynda.

Iakýt tilinde qaı elder sóıleıdi?

Iakýt tili Reseıde, Qytaıda jáne Mońǵolıada sóıleıdi.

Iakýt tiliniń tarıhy qandaı?

Iakýt tili-soltústik-batys túrki tilderiniń Kaspıı kishi tobyna jatatyn túrki tili. Reseı Saha Respýblıkasynda shamamen 500 000 adam sóıleıdi, negizinen Lena ózeni men onyń salalarynyń baseıninde. Iakýt tilinde 14 ǵasyrdyń ortasyndaǵy alǵashqy jazbasha ádebıetten bastaý alatyn baı ádebı tarıh bar. Iakýt ádebıetine Taıaý Shyǵys pen Ortalyq Azıadan kelgen sopylyq aqyndardyń, sondaı-aq ımperatorlyq Reseıden kelgen orys jazýshylary men avtorlarynyń shyǵarmalary qatty áser etti. Iakýt tilindegi alǵashqy jazbasha shyǵarmalar dinı mátinder, sonyń ishinde Quran úzindileriniń aýdarmalary jáne Iýsýf pen Zýlaıh týraly ańyzdar boldy.
Iakýt tilinde jazylǵan alǵashqy túpnusqa shyǵarmalar 19 ǵasyrdyń aıaǵynda paıda boldy: ıakýt halqynyń kúndelikti ómirin baıandaıtyn óleńder, áńgimeler men romandar. Iakýt jazýshylary óz shyǵarmalarynda otarshyldyqqa qarsy kúres, dástúrli Sibir mádenıetiniń mańyzdylyǵy jáne aımaqtaǵy ezilgen halyqtardyń jaǵdaıy sıaqty keńirek taqyryptardy zertteı bastady. 1920-1930 jyldary ıakýt tili Iýrıı Chegerev, Anatolıı Molotov, Gennadıı Tıtov jáne Ivan Tazetdınov sıaqty jazýshylar bastaǵan ádebı renesansty bastan ótkerdi. Osy kezeńde ıakýt tilinde shyqqan kitaptardyń sany kúrt ósti, sonymen qatar memlekettik jáne ákimshilik qujattarda tildiń qoldanylýy artty.
Búginde ıakýt tili óziniń spıkerleri arasynda qaıta jandanýda jáne birneshe jańa gazet-jýrnaldar shyǵarady. Reseıden tys jerlerde ıakýt tilin úırenýge qyzyǵýshylyq artyp keledi, óıtkeni birneshe ýnıversıtetter osy til boıynsha kýrstar usynady.

Iakýt tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Iýrıı Nıkolaevıch Vınokýrov-lıngvıs, tarıhshy jáne fılolog; 2. Stepan Georgıevıch Ostrovskıı-ıakýt aqyny, dramatýrg, prozashy jáne aýdarmashy; 3. Oleg Mıhaılovıch Beláev-ıakýt ádebıettanýshysy jáne pýblısısi; 4. Lılıa Vladımırovna Bagaýtdınova-ıakýt fólklorshysy; 5. Akýlına Ibna Pavlova-leksıkograf jáne dıalektologıany zertteýshi.

Iakýt tiliniń qurylymy qalaı?

Iakýt tili túrki tilder otbasyna jatady jáne soltústik-shyǵys tobynyń bóligi bolyp tabylady. Bul aglútınatıvti til, ıaǵnı ol jańa maǵynalar men formalardy qurý úshin sózderge qosýǵa bolatyn jurnaqtardy qoldanady. Iakýt tili joǵary ıkemdilikpen erekshelenedi, ıaǵnı sózder sóılemde qalaı qoldanylatynyna baılanysty pishinin ózgertedi. Zat esimder, esimdikter, syn esimder men etistikter kontekstke baılanysty olardyń formasyn belgileý úshin aıaqtaýdy qajet etedi.

Iakýt tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Iakýt tili oqýlyǵynyń nemese nusqaýshyǵa arnalǵan nusqaýlyqtyń kóshirmesin alyńyz. Osy materıaldarda berilgen sabaqtardy pysyqtaý - tildi jetik meńgerýdiń eń jaqsy tásili.
2. Sóıleý men tyńdaýǵa mashyqtanyńyz. Kez kelgen tildi úırenýdiń eń jaqsy joly - ony múmkindiginshe jattyqtyrý, sondyqtan jattyǵý úshin basqa adamdy tabýǵa tyrysyńyz.
3. Iakýt tilinde jazylǵan materıaldy oqyńyz. Bul tildiń qurylymy men gramatıkasyn túsinýge kómektesedi.
4. Iakýttardyń mádenıeti men tarıhymen tanysyńyz. Eger siz adamdar men olardyń ómir salty týraly kóbirek bilseńiz, bul sizge tildi jaqsy túsinýge kómektesedi.
5. Iakýt BAQ-taryn qarańyz jáne tyńdańyz. Bul tilde qol jetimdi radıobaǵdarlamalar men teleshoýlardy qosa alǵanda, kóptegen onlaın resýrstar bar.
6. Iakýtıaǵa Baryńyz. Aımaqta ýaqyt ótkizgennen keıin siz tilge enip, ana tilinde sóıleıtindermen sóılesýge múmkindik alasyz.

Bengal tili-úndi sýbkontınentinde mıllıondaǵan adamdar sóıleıtin til jáne ol Bangladeshtiń ulttyq tiliniń bóligi bolyp tabylady. Bul Úndistanda sóıleıtin eń tanymal tilderdiń biri jáne Bangladeshtiń resmı tili, bul ony bıznes pen basqa da halyqaralyq operasıalardy júrgizý úshin mańyzdy tilge aınaldyrady. Bengal tilinde sóıleıtindermen tıimdi qarym-qatynas jasaý jáne Bengal tildi qoǵamdastyqtyń ádebıetterine, qyzmetteri men ónimderine qol jetkizý úshin qujattar men veb-saıttardy Bengal tiline aýdarý qajet.

Qujattar men veb-saıttardy Bengal tiline aýdarý týraly sóz bolǵanda, habardy túsiný ońaı bolatyndaı etip dál jetkizýdiń mańyzdylyǵyn eskerý qajet. Aýdarmanyń mátinniń shynaıy maǵynasyn kórsetýi úshin tildiń núanstaryna erekshe nazar aýdara otyryp, qujattyń dál aýdarmasyn qamtamasyz etetin kásibı aýdarmashyny jaldaýǵa bolady. Aýdarmalar sonymen qatar eń jaqsy nátıjeni qamtamasyz etý úshin sapa tekseriledi jáne óńdeledi.

Aǵylshyn jáne Bengal tilderin biletin aýdarmashyny tabý qıyn bolýy múmkin. Alaıda, aýdarma qyzmetteri men katalogtardyń kómegimen siz til men mádenıetti jaqsy biletin kásibı aýdarmashyny tez taba alasyz. Aýdarmashyny tańdamas buryn olardyń biliktiligin, tájirıbesin jáne portfolıosyn tekserý mańyzdy.

Bengal tiline aýdarý kezinde eskeretin taǵy bir mańyzdy faktor-lokalızasıa. Lokalızasıa maqsatty aýdıtorıanyń mádenı kontekstin eskeretin mazmundy qurýdy qamtıdy. Aýdarmanyń sátti bolýy úshin tildik qalaýlar men dıalektilerdi, jergilikti ádet - ǵuryptar men ıdıomalardy eskerý qajet.

Aýdarma qateleri aýyr zardaptarǵa ákelýi múmkin. Sondyqtan Bengal tiline aýdarma jasaý kezinde merzimderdiń saqtalýyn, baǵalardyń ádil bolýyn jáne búkil proses barysynda joǵary sapa standartynyń saqtalýyn qamtamasyz etý mańyzdy. Durys aýdarmashynyń kómegimen jáne aýdarylǵan qujatty muqıat zerdeleý arqyly siz túpnusqa mátinniń maǵynasy aýdarma tilinde dál berilgenine senimdi bola alasyz.

Qaı elder bengal tilinde sóıleıdi?

Bengal tilinde Bangladesh pen Úndistanda sóıleıdi. Sondaı-aq, Nepalda, Birikken Arab Ámirlikterinde, Saýd Arabıasynda, Sıngapýrda, Ulybrıtanıada jáne AQSH-ta azshylyqtar sóıleıdi.

Bengal tiliniń tarıhy qandaı?

Bengal tiliniń uzaq jáne baı tarıhy bar. Bul Bangladeshtiń resmı tili jáne Úndistandaǵy eń kóp taralǵan ekinshi til. Ol úndi-eýropalyq tilderdiń úndi-arıı tarmaǵyna jatady jáne shyǵys úndi-arıı tilderiniń biri bolyp tabylady. Ol bizdiń zamanymyzdyń 8 ǵasyrynda býdda ǵalymdary aıtqan prakrıttiń bir túri bolyp tabylatyn palıden shyqqan dep esepteledi.
Sodan beri ol damydy jáne kóptegen sózder parsy, arab, portýgal, goland jáne aǵylshyn tilderinen alynǵan. 19 ǵasyrda bengal tili Brıtandyq Úndistannyń resmı tili retinde engizildi jáne bul onyń qoldanylýy men damýyn odan ári keńeıtti.
Búginde bengal tili ádebı jáne aýyzeki til bolyp tabylady. Onyń Devanagarı senarıiniń varıasıasynda jazylǵan ózindik senarıi bar. Bul til ádebıette, ásirese poezıa men prozada, sondaı-aq ánderde, pesalarda jáne fılmderde qoldanylady.

Bengal tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Rabındranat Tagor 2. Bankım Chandra Chattopadhaı 3. Maıkl Madhýsýdan Datt 4. Qazı Nazrýl Islam 5. Atın Bandıopadhaı

Bengal tiliniń qurylymy qalaı?

Bengal tili úndi-arıı tilder otbasyna jatady jáne Bengal shrıftimen jazylǵan. Bul morfologıalyq jáne sıntaksıstik turǵydan analıtıkalyq til, aglútınatıvti jáne joǵary fleksıalyq sıpatqa ıe. Onyń qurylymyna dybystyq júıe, sózjasam, sıntaksıs, morfologıa, fonologıa jáne taǵy basqalar kiredi. Til sóılemderdi qalyptastyrý úshin maqal-mátelderdi, keıingi sózderdi, bólshekterdi, ústeýlerdi, syn esimderdi, etistikterdi, zat esimderdi jáne esimdikterdi paıdalanady. Dybystyq júıege keletin bolsaq, ol a, á, i, i, u, u, e, o daýysty dybystaryn da, k, kh, g, gh, ṅ, c, ch, j, jh, n,n, thh, h sıaqty hındı daýyssyz dybystaryn da qoldanady, ḍh, ṇ, t, th, d, dh, n, p, ph, b, bh, M, y, r, l, v, s, h jáne sh.

Bengal tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Negizderden bastańyz: alfavıtti úırený-kez-kelgen tildi úırenýdiń alǵashqy qadamy, al Bengal tiliniń aıyrmashylyǵy joq. Bengal alfavıtimen jáne sáıkes aıtylymdarmen tanysyńyz.
2. Tilge ený: Bengal tilimen kúndelikti tanysý-ony úırenýdiń eń jaqsy tásilderiniń biri. Bengal mýzykasyn tyńdańyz, Bengal fılmderi men teleshoýlaryn kórińiz jáne bengal tilinde sóıleıtindermen onlaın sóılesińiz.
3. Aýyzeki sóıleý men jazýdy úırenińiz: kún saıyn bengal tilinde sóıleý men jazýdy úırenýge ýaqyt bólińiz. Pikirtalas toptaryna nemese forýmdarǵa qatysyńyz jáne bengal tilinde kúndelik jazbalaryn nemese blog jazbalaryn jazýǵa mashyqtanyńyz.
4. Kýrsqa qatysyńyz: Bengal tilindegi sabaqtarǵa qatysý-tildi durys úırenýdiń tamasha tásili. Siz bilimdi muǵalimge qol jetkize alasyz jáne sóılemderdi durys qurýdy úırenesiz.
5. Internetti paıdalanyńyz: ınternette Bengal tilin úırenýge kómektesetin kóptegen paıdaly resýrstar bar. Aýdıo jáne beıne sabaqtaryn, gramatıka sabaqtaryn, sózdik tizimderin, vıktorınalardy jáne t.b. usynatyn veb-saıttardy izdeńiz.