Турций Белорус Кусараш

Турко-Кугезе, илыше йылме Рӱдӧ Азийыште вожан, тӱжем ийым шотлышо да пӱтынь тӱня мучко миллион дене кучылталтше. Турко йылмын шуэн вашлиялтмыже йот йылмым палыде, вес элысе кусарымашын суаплыкшылан йодмаш кугемын гынат, эл утларак глобализацийлалтын да ваш-ваш кылдалтын.

Тудо (турко) кужу да неле историйлан кӧра тӱнямбалне ик эн сылне йылме, нюанс да синтаксис, тудын шкешотан грамматикышкыже да лексикышкыже шыҥдаралтын. Кусарыше-влакын суаплыкыштлан кӧра йылмым носитель-влак пуалтшаш улыт, нуно йылме дене сайын палыме улыт, мутын чын улмыжо да шылше-влаклан йылмышт дене сайын палыме улыт.

Турко але турко йылме гыч кусарыме годым йылме тич окса да идиомо нерген палаш кӱлеш. Тылеч посна стандартный комиссийыш ешартыш годым ятыр диалект уло, сандене верысе мут ден мутвундо аудиторийлан посна шекланымашым ойырыман.

Эше ик проблеме турко йылмыш кусарыме дене кылдалтше проблеме тиде йылме дене суффикс-влакын тӱҥ системышт шотлалтеш. Кажне буква грамматике правил дене келшышын вашталтын кертеш; тиде правилым пален налаш да чын кучылташлан уста кусарыше кӱлеш.

Чумыр налмаште, турко - сложный да сӧрал йылме поян, устный традициян, традицийлан чын кусараш мастар кид кӱлеш. Кӱкшӧ квалификациян кусарыше пален налын кертеш: документда-влак турко йылме дене але тудын деч посна пуымо годым шкенжын тӱҥалтыш шонымашыжым аралат.

Могай эллаште турко йылме дене ойлат?

Турко йылме дене тӱҥ шотышто Турцийыште, тыгак южо ужашыштыже Кипр, Ирак, Болгарий, Греций да Германий ойлалтыт.

Турко йылмын историйже могай?

Тудо (турко йылме) тюрк йылме семын палыме, алтай ешын укшыжлан шотлалтеш. Тудо куснылшо племя-влакын йылмышт деч мемнан эра эҥерын икымше тӱжем ийжын икымше курымыштыжо лийше турций-влакын йылмышт гыч лийын. Йылме илен-толын вияҥын, Лишыл Эрвел да Рӱдӧ Азийын йылме-влакын виян мутышт йымалне лийын, арабский, перс да гречский гай.
Турко йылмын эн эр возымо формыжо 13 курым гутлаште пуалтеш да Тиде жапыште Анатолийын Кугу ужашыжым анатолийын налын кертше турк-сельжук-влаклан возалтеш. Нунын дене пайдаланыме йылмыштым "старостанатолий турко" маныт ыле, а тушто перс ден араб кӱсынлымашат шуко лийын.
Осман империй (14 курым гыч 19 курым марте) стандартизацийлыме йылме толын, тудым обществын чыла кӱкшытыштыжӧ да империйын регионыштыжо кучылталтын. Тиде османск-турко йылме гыч кузе лектын, тудо вес йылме гыч шуко мутым луктын, араб йылме гай перс да гречский. Тӱҥ шотышто тудо араб вязь дене возалтын.
1928 ийыште ататюк, кызытсе Турко Республикын негызше, турко йылмылан у алфавитым, араб возыктышым латин алфавит дене вашталтен, пуртен. Тиде революцийым турко йылме дене ыштен да тудым тунеммаш да кучылтмаш куштылемден. Таче турко дене 65 миллион утла еҥ Европышто эн кумдан шарлен кийыше йылме-Влак кокла гыч мом ышта, тудо пӱтынь тӱня мучко ойлалтеш.

Турко йылмым шымлымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?

1. Мустафа Кемал Ататюрк: Турко Республикын Негызшылан да икымше президентшылан турко йылме дене радиальный реформым эртараш, тидын шотыштак алфавитым куштылемдымаш, вес эл мут-влакым турко эквивалент дене вашталтымаш да йылмым туныктымо да кучылтмо шотышто чолган йӧным ыштымаш возат.
2. Ахмет Джевдет: Осман шанчызе, Ахмет Джевдет кызытсе турко мутерым возен, тудо пеш шуко араб ден перс кӱсынлымашыш пурен да турко мут ден фразе-влаклан стандартлан значенийым пуэн.
3. Халит Зия Ушаклыгильлан: Кумдан палыме романистлан 20 курым тӱҥалтыште Ушаклыгилялан хикметым Лӱмдымӧ 16 курымысо поэзий стильышкыже, тыгак литератур приёмым, мут ден риторике йодыш-влакым кучылтмо шотышто популяцийым ылыжтымаш возат.
4. Реджеп Тайп Эрдоган: Тенийысе президентше Эрдоган калыкле идентичностьым калыкле идентствым тарватымаште, турко йылмым мер илышыште кучылтмылан полшымо йӧн дене кӱлешан рольым шуктен.
5. Рахим Эйбоглан: кызытсе турко поэзийын 1940-ше ийла гыч ик вӱдышӧ фигуржо, Эйбогла касвел литературын да традицийын элементшым шыҥдараш, тыгак кеч-могай турко лексикым кумдан кучылтын мошташ полшен.

Турко йылмын структуржо кузе ышталтын?

Турко-агглютинатив йылме, мом ончыкта, тудо аффиксым (мут-влакым) утларакше информаций ден нюслан пуаш кучылтеш. Тушто Тыгак Субъект-глаголын мут радамже уло. Турко йылме тыгак йоҥйӱк да йоҥйӱк ойыртем шотышто ойыртемалтеш. Тушто тыгак слогысо кок тӱрлӧ типан кок тӱшка уло.

Кузе турко йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?

1. Йылмын негызшым, алфавит да баз грамматике гай-влакым шымлыме гыч тӱҥалза. 2. Онайн-ресурсым, турко йылме курс гай кӱвуйым да видеом, шке шинчымашдам кумдаҥдаш кучылтза. 3. Занятий кӱрылтдымӧ графикым ыштыза, йылмым арнялан ик гана деч шуэн огыл тунемаш товатлымашым налза. 4. Йылмым носитель-влак дене але йылме вашталтымаш программе дене ваш-ваш кутырымаште практикылыза. 5. Тыланда сравоч мут ден ой-влакым шарнен кодаш полшышо картычке ден моло средствам кучылтса. 6. Турко музыкым колыштса да аудиторийын шке моштымашыжым утларак палаш манын, турко фильм-влакым ончыза. 7. Мом палымыдам, практиковатлышашдам тыланда пуаш эреак перерывым ыштыза. 8. Йоҥылышым ышташ ида лӱд; йоҥылыш-туныктымо процессын ужашыже. 9. Шкендам терген ончыза, ала-мом ум тӧчен ончыза да шке чекдам ойырен налза. 10. Туныктымо годым куанымашым налза!

Россий Дене гранитлыше Беларусь-эрвел европысо эл, Украина, Польша, Литва да Латвий. Белорус йылмыш документ-влакым, литературым да сайт-влакым белорус йылмыш кусарымаш белорус ден моло калык коклаште веле огыл, эл кӧргыштат тӱнямбал обществын тӱҥ ужашыжлан шотлалтеш. 10 миллион наре калык улмо годым тиде тӱрлӧ элыште обществын чыла лончыжо дене пайдалын кутырен мошташ кӱлын.

Белорус-влакын официал йылмышт дене белорусский шотлалтеш, да возымо кок тӱҥ йӧн уло, нунын кокла гыч кажныжат кусарыме годым чӱчкыдын кучылталтеш: латин алфавит ден кириллице. Латин алфавит латынь, Рим империй йылме деч ышталтеш да ятыр касвел эллаште кучылталтеш; тудо польский алфавит дене чак кылдалтын. Тиде жапыште шемшыдаҥ алфавит дене кылдалтше да монах-влак дене ваш кылдалт шогышо кириллице руш йылме дене чак кылдалтын да Эрвел Европышто да Рӱдӧ Азийыште шуко эллаште кучылталтеш.

Белорус кусарыше тӱҥалтыш текстын ыҥжым раш каласаш кок алфавит денат сайын умылтарен шогышаш. Кусарыше тыгак белорус грамматике да лексике дене, тыгак белорус культурын шинчымашыжым раш кусараш пеш сайын кучышаш.

Англичан гыч белорусский але белорусский гыч англичан йылме дене кусарымым кусарыше йылмым умыла да увертарымашым чын каласен кертеш гын, тунарак неле огыл. Но задаче изишак неле: кӧ белорус гыч вес йылмыш кусараш шона, немыч, француз але испанский гай. Тиде теве мо дене кылдалтын, кусарыше кусарыме йылме дене увертарымашым, белорус йылмыште уке мут але ой-влакым кучылтын, кусарен кертеш.

Эше ик проблеман, туштыжо белоруссий кусарыше-влак керылт пурат, тудо факт шотлалтеш: ятыр мут ден ой-влак контекст шот дене икмыняр кусаралт кертыт. Тылеч посна южо годым англичан да белорусс йылме дене тӱрыс тӱрлӧ значениян шомак-влак улыт, садлан кусарыше тиде ойыртем нерген палышаш да шке кусарымым кӱлеш семын коррективлышаш.

Пытартышлан, белорус йылмыш кусарыме годым культурный контекстым эскераш да иктаж-могай культур але культур шиждыме терминым але фразе-влакым сайынрак эскераш кӱлеш. Кусарыше уверым белорус йылме дене чын каласаш манын, йылмын анюансше, тудын грамматике структуржо да белорус обществын культур контекстше дене палыме лийшаш.

Белорус йылмыш кусарымаш могай задачым ончыде, кугу шинчымашан да опыт улмо годым сай шинчымашан лийын кертеш. Йылме кузе ышталтмым умыленат, культур контекстын кӱлешан улмыжым шотыш налын, опытан белорус кусарыше йылме кӱрылтмашым сеҥаш да кӱлешан кылым рашемдаш полшен кертеш.

Могай эллаште белорус йылме дене ойлат?

Белорус йылме дене утларакшым Российын южо районлаштыже, Украин, Литва, Латвий да Польшылаштыже кутырат.

Белорус йылмын историйже могай?

Белорус калыкын тӱҥалтыш йылмыже акрет годсо-славянский ыле. Тиде йылме 11 курымышто лийын да Киевский русь саманын йылмыже 13 курымышто йӧрлмешкыже. Тиде жапыште тудо черке славянскийын да моло йылме-влакын пеш кугу влиянийышт йымалне лийын.
13-14 курымлаште йылме кок тӱрлӧ диалектлан шелалташ тӱҥалын: йӱдвел да кечывалвел диалект-влак белорус йылмын диалектше. Кечывалвел диалект великий князь семын кучылталтше литератур йылмын негызшылан возалтын, тудыжо вара элын официал йылмыже лийын.
Моско пагытыште, 15 курым гыч тӱҥалын, белорус йылме руш йылмыш умбакыже тунемаш тӱҥалын, кызытсе белорус йылмат шке ӱжакажым налаш тӱҥалын. 16-17 курымлаште квалификацийлаш да стандартизироватлаш тӧчымаш ылыже, но тиде тыршымаш арам лие.
19 курымышто белорус йылме кутырымо да сылнымут семын уэш ылыжмым чытен. 1920-шо ийлаште Тудо Советский Союзын ик официал йылмыжланат шотлен ыле. Туге гынат 1930-шо ийласе сталинград репрессий-влак тиде йылмым кӱчыкемдымашке шуктеныт. Тудо 1960-шо ийла мучаште уэш шочо да тылеч вара беларусин официал йылмыж дене де-факт лийын.

Кӧ белорус йылмым вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?

1. Францис Скорине (1485-1541): "белорус литературын Ачаже" Манын Лӱмдалтын, Скорина христиан текстым икымше савыктыше да латынь да чех йылме дене белорус йылме дене кусарыше лийын. Тудлан тиде йылме дене пашам ышташ ончыкылык писатель-влакын кумылыштым нӧлтымым да ончыкылык писатель-влакын кумылыштым возат.
2. Полкысо Симеон (1530-1580): Богослов, поэт да философ, Полцкий йылме, историй, культур, религий да географий шотышто шуко шӧрынан пашашт дене палыме. Тудо белорус литературын канонический произведенийже-влак дене икмыняр текстым возен.
3. Янка Налын (1882-1942): Поэт ден драматург, Белоруссла, тыгак руш йылме денат да 20 курымысо эн кугу белорус поэт семын кумдан палыме.
4. Якып Классым (1882-1956): Поэт ден прозаик, Колас белорус йылмын диалектыштыже возен, туштыжо элын касвел ужашыштыже ойлалтеш да ятыр у мутым да ой-влакым йылмыш пуртен.
5. Василь Быков (1924-2003): Поэт, драматург, сценарист да диссент, Былов ойлымашым, пьесым да почеламутым возен, могайыштыже совет оккупаций годым белрусышто илыш сӱретлалтын. Тудын произведенийже-влак кокла гыч шукышт кызытсе белорус литературышто ик эн кӱлешан улыт.

Белорус йылмын структуржым кузе ыштыме?

Белорус йылме эрвел славян тӱшкашке пура да руш ден украин йылме дене чак кылдалтын. Тиде виян флектив йылме, мутын тӱрлӧ формыжо тичмаш радамысе значенийым ончыктышашлан кучылталтеш, тыгак йыгырмут мут ден муткылдыш-влак вес мут ден морфеме-влакыш аффиксым ешарыме йӧн дене ышталтыт манмым ончыктышо агглютинатив йылме. Грамматически тиде SIV (объект-глагол) мут радам дене да пӧръеҥ семын, тыгак ӱдырамаш тукым да шуко падеж дене кучылталтеш. Викшымак каласаш гын, славян йылме южо чех да польский влияний дене кылдалтын.

Белорус йылмым кузе утларак чын тунемаш?

1. Официальный йылме курсым эртыза: белорус йылмым тунемме шотышто те серьёзнын ончеда гын, сай йӧн дене тӱҥалаш онайн - але очный йылме курс. Йылме курс тыланда йылме негызым шымлен да тендан моштымашда вияҥме структурым пуэн кертеш.
2. Келгын шоналтен ончымо: йылмым сайын тунем шуаш да тудым эрык дене кучаш кӱлеш, йылмышке возаш жапым кузе-гынат шукырак кучылташ кӱлеш. Белорус музыкым колыштса, белоруссий фильм ден телеом ончыза, белоруссий книга, блог да статья — влакым лудса-тыланда белорус йылмым колышташ да кучылташ полшышо чыла.
3. Практике: йылмым тунемшашлан кутырымо йылмылан да колыштмашлан жапым кучылташ кӱлеш. Йылме дене мутланымаште икмыняр йӧн уло-те йылме тӱшкаш ушнен кертыда, йылмысе партнёр-влакым муын але йылмым тунемме приложенийым кучылтын кертыда.
4. Мӧҥгешла кылым налза: мутланыме мут да аудиовещанийыште йоҥылыш лиймыда деч вара тудым чын кучылтмыдам рашемдаш мӧҥгешла кылым налыда. Те йылмым туныктышо-влак деч мӧҥгешла кылым налын кертыда але янайн-репетиторым муын кертыда, кудыжо тыланда индивидуал рекомендацийым да мӧҥгешла кылым пуэн кертеш.