Турций Якут Кусараш

Турко-Кугезе, илыше йылме Рӱдӧ Азийыште вожан, тӱжем ийым шотлышо да пӱтынь тӱня мучко миллион дене кучылталтше. Турко йылмын шуэн вашлиялтмыже йот йылмым палыде, вес элысе кусарымашын суаплыкшылан йодмаш кугемын гынат, эл утларак глобализацийлалтын да ваш-ваш кылдалтын.

Тудо (турко) кужу да неле историйлан кӧра тӱнямбалне ик эн сылне йылме, нюанс да синтаксис, тудын шкешотан грамматикышкыже да лексикышкыже шыҥдаралтын. Кусарыше-влакын суаплыкыштлан кӧра йылмым носитель-влак пуалтшаш улыт, нуно йылме дене сайын палыме улыт, мутын чын улмыжо да шылше-влаклан йылмышт дене сайын палыме улыт.

Турко але турко йылме гыч кусарыме годым йылме тич окса да идиомо нерген палаш кӱлеш. Тылеч посна стандартный комиссийыш ешартыш годым ятыр диалект уло, сандене верысе мут ден мутвундо аудиторийлан посна шекланымашым ойырыман.

Эше ик проблеме турко йылмыш кусарыме дене кылдалтше проблеме тиде йылме дене суффикс-влакын тӱҥ системышт шотлалтеш. Кажне буква грамматике правил дене келшышын вашталтын кертеш; тиде правилым пален налаш да чын кучылташлан уста кусарыше кӱлеш.

Чумыр налмаште, турко - сложный да сӧрал йылме поян, устный традициян, традицийлан чын кусараш мастар кид кӱлеш. Кӱкшӧ квалификациян кусарыше пален налын кертеш: документда-влак турко йылме дене але тудын деч посна пуымо годым шкенжын тӱҥалтыш шонымашыжым аралат.

Могай эллаште турко йылме дене ойлат?

Турко йылме дене тӱҥ шотышто Турцийыште, тыгак южо ужашыштыже Кипр, Ирак, Болгарий, Греций да Германий ойлалтыт.

Турко йылмын историйже могай?

Тудо (турко йылме) тюрк йылме семын палыме, алтай ешын укшыжлан шотлалтеш. Тудо куснылшо племя-влакын йылмышт деч мемнан эра эҥерын икымше тӱжем ийжын икымше курымыштыжо лийше турций-влакын йылмышт гыч лийын. Йылме илен-толын вияҥын, Лишыл Эрвел да Рӱдӧ Азийын йылме-влакын виян мутышт йымалне лийын, арабский, перс да гречский гай.
Турко йылмын эн эр возымо формыжо 13 курым гутлаште пуалтеш да Тиде жапыште Анатолийын Кугу ужашыжым анатолийын налын кертше турк-сельжук-влаклан возалтеш. Нунын дене пайдаланыме йылмыштым "старостанатолий турко" маныт ыле, а тушто перс ден араб кӱсынлымашат шуко лийын.
Осман империй (14 курым гыч 19 курым марте) стандартизацийлыме йылме толын, тудым обществын чыла кӱкшытыштыжӧ да империйын регионыштыжо кучылталтын. Тиде османск-турко йылме гыч кузе лектын, тудо вес йылме гыч шуко мутым луктын, араб йылме гай перс да гречский. Тӱҥ шотышто тудо араб вязь дене возалтын.
1928 ийыште ататюк, кызытсе Турко Республикын негызше, турко йылмылан у алфавитым, араб возыктышым латин алфавит дене вашталтен, пуртен. Тиде революцийым турко йылме дене ыштен да тудым тунеммаш да кучылтмаш куштылемден. Таче турко дене 65 миллион утла еҥ Европышто эн кумдан шарлен кийыше йылме-Влак кокла гыч мом ышта, тудо пӱтынь тӱня мучко ойлалтеш.

Турко йылмым шымлымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?

1. Мустафа Кемал Ататюрк: Турко Республикын Негызшылан да икымше президентшылан турко йылме дене радиальный реформым эртараш, тидын шотыштак алфавитым куштылемдымаш, вес эл мут-влакым турко эквивалент дене вашталтымаш да йылмым туныктымо да кучылтмо шотышто чолган йӧным ыштымаш возат.
2. Ахмет Джевдет: Осман шанчызе, Ахмет Джевдет кызытсе турко мутерым возен, тудо пеш шуко араб ден перс кӱсынлымашыш пурен да турко мут ден фразе-влаклан стандартлан значенийым пуэн.
3. Халит Зия Ушаклыгильлан: Кумдан палыме романистлан 20 курым тӱҥалтыште Ушаклыгилялан хикметым Лӱмдымӧ 16 курымысо поэзий стильышкыже, тыгак литератур приёмым, мут ден риторике йодыш-влакым кучылтмо шотышто популяцийым ылыжтымаш возат.
4. Реджеп Тайп Эрдоган: Тенийысе президентше Эрдоган калыкле идентичностьым калыкле идентствым тарватымаште, турко йылмым мер илышыште кучылтмылан полшымо йӧн дене кӱлешан рольым шуктен.
5. Рахим Эйбоглан: кызытсе турко поэзийын 1940-ше ийла гыч ик вӱдышӧ фигуржо, Эйбогла касвел литературын да традицийын элементшым шыҥдараш, тыгак кеч-могай турко лексикым кумдан кучылтын мошташ полшен.

Турко йылмын структуржо кузе ышталтын?

Турко-агглютинатив йылме, мом ончыкта, тудо аффиксым (мут-влакым) утларакше информаций ден нюслан пуаш кучылтеш. Тушто Тыгак Субъект-глаголын мут радамже уло. Турко йылме тыгак йоҥйӱк да йоҥйӱк ойыртем шотышто ойыртемалтеш. Тушто тыгак слогысо кок тӱрлӧ типан кок тӱшка уло.

Кузе турко йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?

1. Йылмын негызшым, алфавит да баз грамматике гай-влакым шымлыме гыч тӱҥалза. 2. Онайн-ресурсым, турко йылме курс гай кӱвуйым да видеом, шке шинчымашдам кумдаҥдаш кучылтза. 3. Занятий кӱрылтдымӧ графикым ыштыза, йылмым арнялан ик гана деч шуэн огыл тунемаш товатлымашым налза. 4. Йылмым носитель-влак дене але йылме вашталтымаш программе дене ваш-ваш кутырымаште практикылыза. 5. Тыланда сравоч мут ден ой-влакым шарнен кодаш полшышо картычке ден моло средствам кучылтса. 6. Турко музыкым колыштса да аудиторийын шке моштымашыжым утларак палаш манын, турко фильм-влакым ончыза. 7. Мом палымыдам, практиковатлышашдам тыланда пуаш эреак перерывым ыштыза. 8. Йоҥылышым ышташ ида лӱд; йоҥылыш-туныктымо процессын ужашыже. 9. Шкендам терген ончыза, ала-мом ум тӧчен ончыза да шке чекдам ойырен налза. 10. Туныктымо годым куанымашым налза!

Якут-тюрк йылме, тушто Россий йӱдвел-эрвелыште пел миллион утла еҥ кутырат. Йылмым шукерте огыл гына официальнын почмаш налынам, ожнысылак якут йылме гыч кусарыме суаплыклан кугу йодмаш уло. Тиде статьяште якут йылмыш кусарымашын кӱлешлыкшым ончена да туддеч поснат, тыгак тиде процесс дене кылдалтше йодыш-влакым каҥашен налына.

Якут йылме Дене Российыште веле огыл, тыгак Монголий гай эллаштат Китай ден Казахстан-влакат ойлат. Тидыже якут йылмыш кусарыме шотышто тӱнямбал йодмаш уло, тыгак эл кӧргыштат лиеш. Якут йылмыш кусарымашын тӱҥ цельже да тудын ӱмбач - тӱҥ паша-тӱҥ калык-влакын общине да интересоватлыме моло вел-влак коклаште кылым куштылемдаш. Кусарымаш тыгак юридический документ, дипломатий соглашений, тунемме материал, тӱшкаувер йӧн да культур йӧн дене кылдалтше материал-влакым да моло документ-влакым пуышаш улыт.

Паша якут йылмыш кусарымашке шумеке, тудын гычат икмыняр кӱлешан проблемым шарнаш кӱлеш. Эн ончычак кутырымо проблеме уло. Мут-влакым каласыме годым якут йылмыште кундемысе диалектын регионысо диалектше шот дене ойыртем уло. Тыгеракын, кусарыше-влаклан тиде кундемысе вариаций-влак дене сайын палыме лияш кӱлеш. Эше ик проблемылан тугай факт шотлалтеш, молан манаш гын, шуко мут кучылтман контекст шот дене икмыняр значениян. Тиде кусарыше-влаклан чын значениян мут але ой-влакым але утларак кӱлешан улмыжым рашемда.

Якут йылмыш кусарыме дене кылдалтше нелылыкым ончыде,тиде процессын кӱлешлыкшым шотлаш кӱлеш. Якут йылме шке шонымыжым почын ойлаш тӱҥалеш гын, якут йылмыш кусарымашын сайлыкше да чын улмыжо утларак кӱлешан лиеш. Сайлыкан кусарымаш-влак культуран диалог ден кыл кучымашым сайлан шотлышашлан кӱлыт, утларакшым тӱҥ общине коклаште, культуржо чӱчкыдын маргализацийлалтеш.

Могай эллаште якут йылме дене ойлат?

Якут йылме дене Российыште, Китай ден Монголий-влак ойлат.

Якут йылмын историйже могай?

Якут йылме-йӱдвел-касвел тюрк йылме-влакын каспий группыштлан кӧра лийше тюрк йылме. Тушто Россий федерацийыште 5000000 еҥ Саха маныт, утларакшым Лена эҥер бассейныште Да тудын вӱдшӧ уке. Якут йылме 14 курым кыдалне икымше литератур деке возен нӧлтшӧ пеш поян литератур историян лиеш. Якут литератур Лишыл Эрвел гыч да Рӱдӧ Азий гыч, тыгак руш писатель ден автор-влакын усталыкыштым виянрак почын ончыктымаште лийын. Якут йылме дене возымо икымше произведенийлаште религий текст-влак лийыныт, тидын шотыштак Коран ден легенде гыч юсуфа да Зуйха нерген легендым кусарыме.
Якут йылме дене возымо икымше оригинальный произведений-влак 19 курым мучаште лийыныт: почеламут, ойлымаш да роман-влак, якут калыкын кече еда илышыж нерген каласкалыше ойлымаш-влак. Якут писатель-влакат шке произведенийыштышт утларак кумда теме-влакым, колонизизм ваштареш кучедалме гай, сибирьысе культурын илыш-йӱлаже да регионысо пызырналт илыше калык-влакын неле положенийыштым шымлаш тӱҥалыныт. 1920-1930 ийыште якут йылме сылнымут ренессансым эртарен, Юрий Чегерев, Анатолий Удыр, Геннадий Титов Да Иван Тазетдинов Гай писатель-Влакын вуйлатыме Пашаштым вуйлатен. Тиде жапыште якут йылме дене савыктыме книга чот кугемын, тыгак тиде йылмым виктер да административ документлаште кучылтмаш кугемын.
Таче якут йылме тудын носитель - влак коклаште уэш ылыжеш, тушто икмыняр у газет ден журнал лектеш. Тыгак якут йылмым Россий деч ӧрдыжтӧ шымлаш оҥай кушкеш, икмыняр университет тиде йылме дене курсым темлат.

Кӧ топыш пура-5 еҥ якут йылмым вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше?

1. Юрий Николаевич Виноградов-лингвист – историй да филолог; 2. Степан Георгиевич Отро-якут поэт, драматург, прозаик да кусарыше; 3. Олег Михайлович Беляев-якут литературовед ден публицист; 4. Лилий Владимировна Багутдинова-якут фольклорист; 5. Акулина Павловна-диалектологийым лексикограф да шымлыше.

Якут йылмын структуржым кузе ыштыме?

Якут йылме тюрк йылме ешыш пура да Йӱдвел-эрвел группын ужашыже лиеш. Тиде агглютинатив йылме, мом ончыкта, тудо у значенийым да формым ыштышашлан мутым ешараш лиеш. Якут йылме кӱкшӱ флекс дене ойыртемалтеш,мут шке формыжым предложенийыште кучылталтме семынак вашталта. Лӱм мут, олмештыш мут, пале мут да глагол-влак шкеныштын формыштым контрекст шот дене ончыкташ йӧршешлан чыштырат.

Кузе якут йылмым утларак сай йӧн дене тунемаш?

1. Якут йылме але инструкторлан тунемме книган экземпляржым налза. Тиде материаллаште кондымо урокым шымлымаш-йылмым саемдыме годым тунем шуаш сай йӧн.
2. Ойлымаште да аудиторийыште практиковатлыза. Кеч - могай йылмым тунемаш-практиковатлаш, садлан практиковатлаш лийме йолташыжым муаш тыршыза.
3. Якут йылме дене возымо материалым лудса. Тиде тыланда йылмын структуржым да грамматикыжым умылаш полша.
4. Якут-влакын культурышт да историйышт дене палыме лийза. Те еҥ-влак нерген да нунын илыш-йӱлаштым утларак паледа гын, тиде тыланда йылмым утларак умылаш полша.
5. Якут ЕШЫМ ончыза да колыштса. Онайн-ресурс шуко уло, тидын шотыштак радиопрограмме да телеото-влак, нуно тиде йылме дене пайдаланаш лийме улыт.
6. Якутий Дек Мийыза. Жапым регионышто эртарымеке, йылмыш возаш да йылме носитель-влак дене кутыраш йӧным муыда.