Сунданский Казах (кодлымаш) Кусараш

Сундан-Индонезийыште утларак шарлыше йылме-влак кокла гыч иктыже. Тудо австрезий йылмысе ешын ужашыжлан шотлалтеш да тушто 40 миллион утла Суньог регионысо еҥ маныт. Шуко ий мучко тиде йылме шуко тӱрлӧ лингвистым да учёный-шамычым шымлыме предмет лийын, тудо курым тӱҥ шотышто пеш кугу культур историйым кучылтын.

Сондык йылме гыч кусарымаш тиде йылмым популярностьын да чынлан шотлымашын кӱлешан ужашыже лиеш. Йылмым нумалше-влакын изи числаыштым шотыш налын, рашемдаш кӱлеш: материал ден ресурс-влак сондык йылме дене пайдаланышт, чылалан раш лийже манын, сондык йылме дене пайдаланышт.

Сондык йылмыш кусарыме икмыняр тӱрлӧ йӧн уло, материал типын могай тип дене кусаралтеш. Мутлан, религий текст-влак кугу точностьым, тыгак религий символикым да ритуалым шинчымашым йодыт. Тӱшка кусарымаш чӱчкыдын йылме носитель-влак шукталт кертыт, тыгай годым чӱчкыдынак тиде областьыште лӱмын ыштыме шинчымашан профессионал кусарыше-влак йодыт.

Палемдаш кӱлеш: сондык йылме гыч кусарымаш - тиде мут веле огыл. Йылме культурын ужашыже улеш гын, тушто материалым сондык йылмышке сайын кусараш туныкташ шуко нюанс уло. Тидым раш пале кӱкшытан шинчымашым да йылмым кучылтмо опытым, тыгак верысе йӱлам да культурым умылымашым йодеш.

Кусарыме суаплыкым пуымо деч посна сунданский йылмым кызытсе условийыште илышынек да активнын аралаш моло йӧнат уло. Ик эн кӱлешан ӱзгар - Тиде Интернетыште улшо ресурс дене пайдаланаш куштылго. Тиде юзо-мутерым да Моло материалым ыштымаш ончыкта, Кудыжо кеч-могай интернетыш ушымаш уло. Йылме умбакыже вияҥеш, тыгай ресурсым йылме активнылыкшылан да тудым нумалше-влакын йодмашыштлан келшен толмышт полшен кертыт.

Сондык йылме гыч кусарымаш кызытсе тӱняште динамике да илышынек кодышт манын, кӱлешанлан шотлалтеш. Профессионал-влакын, тыгак йылмым нумалше-влакын тыршымыштлан кӧра йылме элыште вий ден кугешнымаш источник семын умбакыже шоген кертеш, тыгак культур-влак коклаште коммуникацийым саемдаш полшышаш.

Могай эллаште шондык йылме дене ойлат?

Сундан йылме дене Бантен ден Касвел провинцийлаште, Тыгак Рӱдӧ Яван южо ужашыштыже, индонезий провинцийлаште кутырат. Тушто тыгак Индонезийын, Сингапур Да Малайзийын моло ужашлаштыже илыше этнос сонданец-влакын изи чотышт ойла.

Сондык йылмын историйже могай?

Сунданский йылме-Тиде Индонезийыште илыше 30 миллион еҥ да Индонезийыште илыше, маныт, аклыме шотышто австронезий йылме. Тиде яванский йылме шарлыме шотышто кокымшо йылме, да 14 курым гыч тудо придворный литературын йылмыже лийын. Сондык йылме дене эн ондак палыме серыш - влак мемнан эран 11 курымыштыжо пуалтыт да тиде йылме 1500 ий деч шагал огыл жап улмо шотлалтеш. Сунданский йылме касвел малайский-полинезий ешын австронезий укшыжын да родыжо яванский да балий йылме-влаклан шотлалтеш. Сунданский кеч-кунамат мутланымаште коммерций йылме семын кучылталтеш, тыгак традициян куштымаште, курчак театрыште теньым (Ванг гек) да калык стильыште кумдан палыме кечапи сулинг семын кумдан палыме сымыктышым да культурым шарыме йӧн семын кучылталтеш. Тиде йылме тыгак курым-курым дене тунемме учрежденийлаште кучылталтын, а тошто рукопись-влак чӱчкыдынак сонданскийыште але сунданский да яванский йылме смессыште возалтыныт.

Сондык йылмым шымлымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?

1. Сондык поэзийын Аваже "сондык поэзийын Лӱмлӧ сондык поэтесс улмыла палыме суньогар-влак 1700-шо ийлаште поэзий формо дене шыҥдарымым возымо.
2. А. А.Маркис (1914-1995), писатель, кусарыше да лингвист, сондык йылме нерген шинчымашын кугытшым ятырлан кумдаҥден да йылме образованийын икымше сондык академийжым негызлен.
3. Дардири М.Ариф (1917-1996) поэтын кумдан палыме произведенийже-влакым яванский гыч сондыкыш кусарен, 20 курымышто кызытсе сылнымутан литератур йылмым вияҥдымашке шке надыржым пыштен.
4. Профессор доктор Х. Кестман (1929-2016), активист да учёный, чыла типан йылме да литературышто пӧлеклалтше Бандунг, шуко книга да журнал статья-влакын авторышт сондык йылме нерген литературын факультетшым негызлен.
5. Сундан поэт (р.1934), кумдан палыме сунданский поэт да мер пашаеҥ, сунданский йылме денат, индонезий йылме денат шуко возен да сондык калыкын илыш-йӱлаже да культуржо нерген шке пашажым кугу пагалымаш дене пайдаланен.

Сондык йылмын структуржым кузе ыштыме?

Сунданский йылме-тиде 39 миллион наре еҥ кутырымо австронезий йылме, Тыште Утларакшым Индонезийыште Ява островын касвел ужашыштыже. Тудо австронезий йылме ешын малайский-полинезий группышкыжо пура да яванский, мадуруз да балий йылме дене чак кылдалтын.
Сонданский-ТИДЕ SV (субъект-глагол-объект) йылме, Глагол-влак терминлаште аргументышт дене лица, числа да тукым шотышто келшат. Лӱм мут-влак падеж дене огыт вашталт, тушто рашемдыме але раш палыдыме артиклей уке. Кум урлык (пӧръеҥ, ӱдырамаш да кыдалаш) да кок числа уло. Сунданский йылме глагол аффикс-влакым, тидын шотыштак икмыняр жап маркер да моло аспектуал маркер-влакым ятырак чумырен шога. Йылмыште тыгак кӱлешлыкым ончыктымо йӧн семын мут радам кучылталтеш.

Кузе сунданский йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?

1. Сондык йылмын носительжым муза да эреак тудын дене мутланыза. Те йылмым практиковатлен да ваш-ваш тунемаш полшен кертше йолташ лийыда.
2. Тиде йылме дене икмыняр книгам але аудиториалым налза да тудым шкевуя тунемаш тӱҥалза. Сай ресурсым грамматике, тунемме книга, пашазе тетрадь да аудиовизись-влак пуртат.
3. Йылме курсыш але шке репетитор-влак дене частный занятийыш возыза, нунышт персонализацийлен туныкташ да мӧҥгешла кылым ыштен кертыт.
4. Те ямде лийыда гын, Индонезийыш коштмашым ыштыза да тӱрыснек йылмыш пурен ончыза. Тыгеракын, те йылмым туныктышо-влак дене мутланымаште колышт-колышт тунемын кертыда.
5. Онайн-ресурсым, вл-сайт гай формым да илышкыл сетьым кучылтса, йылмым носитель-влак дене кутырен келшаш да тыланда туныктымаште ешартыш материалым муаш полшышо ешартыш материалым муаш.

Казах (латин) кусарыме паша ден юридический документ-влаклан, казах йылмым носитель-влаклан устно кусарыме, нуно англичан але моло йылме дене моштыдымо улыт, але казах аудиторий дене раш мутланышашлан чӱчкыдын кучылталтыт. Казахстаныште казахстаныште казахстанский йылмын официал системыжлан шотлалтеш, кириллицын южо областьыште эше кумдан кучылталтеш.

Таче казах йылме гыч документ-влакым (латинице) да тудын ӱмбак сайынрак кусарымаште эреак кушшо йодмаш уло. Профессионал кусарыше казах йылме да грамматикыже дене палыме, тыгак оригиналын йылмыжым сайын умылышаш. Йыгырмут текстым да документ-влакым кусарымаш кусарыме йылме идентичный огыл гын, утларак неле лиеш.

Кусарыше синтаксисым, орфографийым да йылмын чын кусарымым ышташ тӧчышӧ йылмын орфографийжым сайын кучышаш. Казах йылмыш кусарыме кӱлешан аспектлан (латинице) тыге шотлалтеш: кусарышылан кӱкшӧ кӱкшытым гарантлаш кӱлеш, документ йоҥылыш умылтаралтын огыл.

Кусарыше регионын культуржым да историйжым пеш кӱлешан, тудым кусарыше регионын контекстшым раш гына огыл, тыгак регионын контекстшым ончыктен шогыжо. Тыгай умылымаш кусарышылан чын кусараш полшен кертеш, вет йылме чын кучылталтеш да текстыште кеч-могай культур отсылкым тӱрыс интересоватлыме.

Чынлык поснак кӱлешан, кунам юридический документ-влакым кусарыме нерген мут пура, нуно чаткан йодыт. Профессионал кусарыше кусарыше кусарыме годым лийын кертше кеч-могай социал проблемым пален налшаш да тудым мучаш продуктым пуымо деч ончыч кораҥдаш.

Пытартышлан, очыни, профессионал кусарыше тудын кусараш тӧчышӧ йылмыжым сайын умылышаш, тыгак регионын пеш келге шинчымашан культур ден историйже-влак улыт, казах (латин) кусарымашым ышташ.

Могай эллаште казах (латин) йылме дене ойлат?

Казахстанын латин дене возымо казахстаныште Шуко Еҥже Казахстан, тыгак Монголийыште, Китай, Афганистан, Ираан, Турций, Туркмарий да Узбекистаныште ойла.

Казах (латин) йылмын историйже могай?

Казах йылме-тиде тюрк йылме, тушто тӱҥ шотышто Казахстаныште ойлалтеш да элын официал йылмыж дене шотлалтеш. Тиде Тыгак баян провинцийыште Кок официальный йылме гыч иктыже-Монголийыште. Казах-пеш ожнысо тюрк йылме-влак кокла гыч иктыже, тудын возымо историйжым Монголийыште орхонла возымаште кучылтмыж годым 8 курым марте эскерен шукташ лиеш. Курым мучко Тудо (йылме) вашталтшан культур да политик тӱшкашке ушнен да виктаралтын.
Тӱҥалтыш казах йылме араб кыл дене возымо ыле, но 1930 ийыште, советский жапыште, модификацийлыме латинице йылмылан возымо стандартный системе шотеш пурталтын. Латин казах алфавит 32 буква дене ышталтын да кӱчык да кужу йоҥйӱк-влаклан, тыгак йылмын моло шкешотан йӱклан посна буква-влакым авалта. 2017 ийыште латин казах алфавит эркын вашталтын да ынде 33 буквам чӱкта.

Казах (латин) йылмым шымлымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура мо?

1. Абай Кунанбайули (1845-1904) – казах калыкын сылнымут генийже, тудлан казах йылме дене возымо латин системым модернизацийым возат да тудым 19 курым мучаште шыҥдарат.
2. Магжан Жумбаев (1866-1919) – тудо казах йылмым латинизацийлыме тӱҥ шотышто лийын. Тудо Абайын пашажым умбакыже шуя да казах латин алфавитым ыштымылан вашешта.
3. Мокшаул (1897-1959) - кумдан палыме писатель, поэт да Казахстан гыч политике), кудыжо казахстан йылме иктештыме, стандартизацийлыме йылмыш савырымым возат.
4. Мухтар Ауэзов (1897-1961) – тале казах писатель, Ауэзов казах йылме да тудын культуржым вияҥдаш иземден шоген. Тудо латинла возымыжым ончыктышыжла казах йылме дене шуко пашам возен.
5. Булеген – влак (1913-1984) - Булеген казах йылмым вияҥдымаште кугу лингвист да кугу капан лийыныт. Тудо шуко тунемме книга, мутер да грамматик дене пашам ыштен, казахла письмам ышташ полшен.

Казах (латин) йылмын структуржым кузе ыштыме?

Казах (латин) йылмын структуржо турко йылмын структурыштыжо кугун негызлалтын. Тудын фонологийже йоҥйӱк-влакын гармонийышт, согласный-влакын кӱчыкеммышт да почмо мут-влакым утларак кугемдымаш дене ойыртемалтеш. Грамматике шотышто тиде моткоч агглютинатив йылме, тушто пале мут да пале мут-влак ятыр аффикс да флективный парадге улыт. Тудын глагол системыже тыгак йыжыҥан, кок глагол системан (тыглай да полшышо) системе, приставке, суффикс да сложный системе дене кылдалтын. Казах йылмын (латиницын) серышыжын системыже латин алфавитеш негызлалтын.

Кузе казах (латин) йылмым утларак сайын тунемаш?

1. Алфавитым тунемза. Казах алфавитым латин дене возымо, сандене тыланда нунын дене кылдалтше йӱк-влак 26 буквам тунемман.
2. Баз грамматике дене палыме лийза. Колтымо Окса-Влакым Чу, Але, Йылме негыз Нерген Книга-Влакым шымлен, те Тидым Ыштен Кертыда.
3. Кутырымо шомакыште практикыште шогыза. Тиде йылме кумдан шарлымым налын огыл гын, тыланда, можыч, тудын нерген ойлышым, але онайн-практикылан аудиокурсым муаш кӱлеш.
4. Сай тунемме материаллашке инвестицийым пуыза. Тиде учебник, аудио - але видеокурс але эсогыл веб-сайт да приложений-влак лийын кертыт.
5. Йылме носитель-влакым кузе-гынат чӱчкыдынрак колыштса. Те музыкым, телевидорым, видео ден кӱвуйым кучылтын кертыда, нуно тыланда йылме чумыр ритм деке тунемаш полшат.
6. Шкем тергаш. У лексикым тунемза да тудын дене пайдаланымаште практикыште шогыза. Текстым возен ончыза да йӱкын лудса.
7. Сдаватлалт! Йылмым шымлымаш-кужу процесс, чытышда сита да тидлан куаным налза!