Сунданский Якут Кусараш

Сундан-Индонезийыште утларак шарлыше йылме-влак кокла гыч иктыже. Тудо австрезий йылмысе ешын ужашыжлан шотлалтеш да тушто 40 миллион утла Суньог регионысо еҥ маныт. Шуко ий мучко тиде йылме шуко тӱрлӧ лингвистым да учёный-шамычым шымлыме предмет лийын, тудо курым тӱҥ шотышто пеш кугу культур историйым кучылтын.

Сондык йылме гыч кусарымаш тиде йылмым популярностьын да чынлан шотлымашын кӱлешан ужашыже лиеш. Йылмым нумалше-влакын изи числаыштым шотыш налын, рашемдаш кӱлеш: материал ден ресурс-влак сондык йылме дене пайдаланышт, чылалан раш лийже манын, сондык йылме дене пайдаланышт.

Сондык йылмыш кусарыме икмыняр тӱрлӧ йӧн уло, материал типын могай тип дене кусаралтеш. Мутлан, религий текст-влак кугу точностьым, тыгак религий символикым да ритуалым шинчымашым йодыт. Тӱшка кусарымаш чӱчкыдын йылме носитель-влак шукталт кертыт, тыгай годым чӱчкыдынак тиде областьыште лӱмын ыштыме шинчымашан профессионал кусарыше-влак йодыт.

Палемдаш кӱлеш: сондык йылме гыч кусарымаш - тиде мут веле огыл. Йылме культурын ужашыже улеш гын, тушто материалым сондык йылмышке сайын кусараш туныкташ шуко нюанс уло. Тидым раш пале кӱкшытан шинчымашым да йылмым кучылтмо опытым, тыгак верысе йӱлам да культурым умылымашым йодеш.

Кусарыме суаплыкым пуымо деч посна сунданский йылмым кызытсе условийыште илышынек да активнын аралаш моло йӧнат уло. Ик эн кӱлешан ӱзгар - Тиде Интернетыште улшо ресурс дене пайдаланаш куштылго. Тиде юзо-мутерым да Моло материалым ыштымаш ончыкта, Кудыжо кеч-могай интернетыш ушымаш уло. Йылме умбакыже вияҥеш, тыгай ресурсым йылме активнылыкшылан да тудым нумалше-влакын йодмашыштлан келшен толмышт полшен кертыт.

Сондык йылме гыч кусарымаш кызытсе тӱняште динамике да илышынек кодышт манын, кӱлешанлан шотлалтеш. Профессионал-влакын, тыгак йылмым нумалше-влакын тыршымыштлан кӧра йылме элыште вий ден кугешнымаш источник семын умбакыже шоген кертеш, тыгак культур-влак коклаште коммуникацийым саемдаш полшышаш.

Могай эллаште шондык йылме дене ойлат?

Сундан йылме дене Бантен ден Касвел провинцийлаште, Тыгак Рӱдӧ Яван южо ужашыштыже, индонезий провинцийлаште кутырат. Тушто тыгак Индонезийын, Сингапур Да Малайзийын моло ужашлаштыже илыше этнос сонданец-влакын изи чотышт ойла.

Сондык йылмын историйже могай?

Сунданский йылме-Тиде Индонезийыште илыше 30 миллион еҥ да Индонезийыште илыше, маныт, аклыме шотышто австронезий йылме. Тиде яванский йылме шарлыме шотышто кокымшо йылме, да 14 курым гыч тудо придворный литературын йылмыже лийын. Сондык йылме дене эн ондак палыме серыш - влак мемнан эран 11 курымыштыжо пуалтыт да тиде йылме 1500 ий деч шагал огыл жап улмо шотлалтеш. Сунданский йылме касвел малайский-полинезий ешын австронезий укшыжын да родыжо яванский да балий йылме-влаклан шотлалтеш. Сунданский кеч-кунамат мутланымаште коммерций йылме семын кучылталтеш, тыгак традициян куштымаште, курчак театрыште теньым (Ванг гек) да калык стильыште кумдан палыме кечапи сулинг семын кумдан палыме сымыктышым да культурым шарыме йӧн семын кучылталтеш. Тиде йылме тыгак курым-курым дене тунемме учрежденийлаште кучылталтын, а тошто рукопись-влак чӱчкыдынак сонданскийыште але сунданский да яванский йылме смессыште возалтыныт.

Сондык йылмым шымлымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?

1. Сондык поэзийын Аваже "сондык поэзийын Лӱмлӧ сондык поэтесс улмыла палыме суньогар-влак 1700-шо ийлаште поэзий формо дене шыҥдарымым возымо.
2. А. А.Маркис (1914-1995), писатель, кусарыше да лингвист, сондык йылме нерген шинчымашын кугытшым ятырлан кумдаҥден да йылме образованийын икымше сондык академийжым негызлен.
3. Дардири М.Ариф (1917-1996) поэтын кумдан палыме произведенийже-влакым яванский гыч сондыкыш кусарен, 20 курымышто кызытсе сылнымутан литератур йылмым вияҥдымашке шке надыржым пыштен.
4. Профессор доктор Х. Кестман (1929-2016), активист да учёный, чыла типан йылме да литературышто пӧлеклалтше Бандунг, шуко книга да журнал статья-влакын авторышт сондык йылме нерген литературын факультетшым негызлен.
5. Сундан поэт (р.1934), кумдан палыме сунданский поэт да мер пашаеҥ, сунданский йылме денат, индонезий йылме денат шуко возен да сондык калыкын илыш-йӱлаже да культуржо нерген шке пашажым кугу пагалымаш дене пайдаланен.

Сондык йылмын структуржым кузе ыштыме?

Сунданский йылме-тиде 39 миллион наре еҥ кутырымо австронезий йылме, Тыште Утларакшым Индонезийыште Ява островын касвел ужашыштыже. Тудо австронезий йылме ешын малайский-полинезий группышкыжо пура да яванский, мадуруз да балий йылме дене чак кылдалтын.
Сонданский-ТИДЕ SV (субъект-глагол-объект) йылме, Глагол-влак терминлаште аргументышт дене лица, числа да тукым шотышто келшат. Лӱм мут-влак падеж дене огыт вашталт, тушто рашемдыме але раш палыдыме артиклей уке. Кум урлык (пӧръеҥ, ӱдырамаш да кыдалаш) да кок числа уло. Сунданский йылме глагол аффикс-влакым, тидын шотыштак икмыняр жап маркер да моло аспектуал маркер-влакым ятырак чумырен шога. Йылмыште тыгак кӱлешлыкым ончыктымо йӧн семын мут радам кучылталтеш.

Кузе сунданский йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?

1. Сондык йылмын носительжым муза да эреак тудын дене мутланыза. Те йылмым практиковатлен да ваш-ваш тунемаш полшен кертше йолташ лийыда.
2. Тиде йылме дене икмыняр книгам але аудиториалым налза да тудым шкевуя тунемаш тӱҥалза. Сай ресурсым грамматике, тунемме книга, пашазе тетрадь да аудиовизись-влак пуртат.
3. Йылме курсыш але шке репетитор-влак дене частный занятийыш возыза, нунышт персонализацийлен туныкташ да мӧҥгешла кылым ыштен кертыт.
4. Те ямде лийыда гын, Индонезийыш коштмашым ыштыза да тӱрыснек йылмыш пурен ончыза. Тыгеракын, те йылмым туныктышо-влак дене мутланымаште колышт-колышт тунемын кертыда.
5. Онайн-ресурсым, вл-сайт гай формым да илышкыл сетьым кучылтса, йылмым носитель-влак дене кутырен келшаш да тыланда туныктымаште ешартыш материалым муаш полшышо ешартыш материалым муаш.

Якут-тюрк йылме, тушто Россий йӱдвел-эрвелыште пел миллион утла еҥ кутырат. Йылмым шукерте огыл гына официальнын почмаш налынам, ожнысылак якут йылме гыч кусарыме суаплыклан кугу йодмаш уло. Тиде статьяште якут йылмыш кусарымашын кӱлешлыкшым ончена да туддеч поснат, тыгак тиде процесс дене кылдалтше йодыш-влакым каҥашен налына.

Якут йылме Дене Российыште веле огыл, тыгак Монголий гай эллаштат Китай ден Казахстан-влакат ойлат. Тидыже якут йылмыш кусарыме шотышто тӱнямбал йодмаш уло, тыгак эл кӧргыштат лиеш. Якут йылмыш кусарымашын тӱҥ цельже да тудын ӱмбач - тӱҥ паша-тӱҥ калык-влакын общине да интересоватлыме моло вел-влак коклаште кылым куштылемдаш. Кусарымаш тыгак юридический документ, дипломатий соглашений, тунемме материал, тӱшкаувер йӧн да культур йӧн дене кылдалтше материал-влакым да моло документ-влакым пуышаш улыт.

Паша якут йылмыш кусарымашке шумеке, тудын гычат икмыняр кӱлешан проблемым шарнаш кӱлеш. Эн ончычак кутырымо проблеме уло. Мут-влакым каласыме годым якут йылмыште кундемысе диалектын регионысо диалектше шот дене ойыртем уло. Тыгеракын, кусарыше-влаклан тиде кундемысе вариаций-влак дене сайын палыме лияш кӱлеш. Эше ик проблемылан тугай факт шотлалтеш, молан манаш гын, шуко мут кучылтман контекст шот дене икмыняр значениян. Тиде кусарыше-влаклан чын значениян мут але ой-влакым але утларак кӱлешан улмыжым рашемда.

Якут йылмыш кусарыме дене кылдалтше нелылыкым ончыде,тиде процессын кӱлешлыкшым шотлаш кӱлеш. Якут йылме шке шонымыжым почын ойлаш тӱҥалеш гын, якут йылмыш кусарымашын сайлыкше да чын улмыжо утларак кӱлешан лиеш. Сайлыкан кусарымаш-влак культуран диалог ден кыл кучымашым сайлан шотлышашлан кӱлыт, утларакшым тӱҥ общине коклаште, культуржо чӱчкыдын маргализацийлалтеш.

Могай эллаште якут йылме дене ойлат?

Якут йылме дене Российыште, Китай ден Монголий-влак ойлат.

Якут йылмын историйже могай?

Якут йылме-йӱдвел-касвел тюрк йылме-влакын каспий группыштлан кӧра лийше тюрк йылме. Тушто Россий федерацийыште 5000000 еҥ Саха маныт, утларакшым Лена эҥер бассейныште Да тудын вӱдшӧ уке. Якут йылме 14 курым кыдалне икымше литератур деке возен нӧлтшӧ пеш поян литератур историян лиеш. Якут литератур Лишыл Эрвел гыч да Рӱдӧ Азий гыч, тыгак руш писатель ден автор-влакын усталыкыштым виянрак почын ончыктымаште лийын. Якут йылме дене возымо икымше произведенийлаште религий текст-влак лийыныт, тидын шотыштак Коран ден легенде гыч юсуфа да Зуйха нерген легендым кусарыме.
Якут йылме дене возымо икымше оригинальный произведений-влак 19 курым мучаште лийыныт: почеламут, ойлымаш да роман-влак, якут калыкын кече еда илышыж нерген каласкалыше ойлымаш-влак. Якут писатель-влакат шке произведенийыштышт утларак кумда теме-влакым, колонизизм ваштареш кучедалме гай, сибирьысе культурын илыш-йӱлаже да регионысо пызырналт илыше калык-влакын неле положенийыштым шымлаш тӱҥалыныт. 1920-1930 ийыште якут йылме сылнымут ренессансым эртарен, Юрий Чегерев, Анатолий Удыр, Геннадий Титов Да Иван Тазетдинов Гай писатель-Влакын вуйлатыме Пашаштым вуйлатен. Тиде жапыште якут йылме дене савыктыме книга чот кугемын, тыгак тиде йылмым виктер да административ документлаште кучылтмаш кугемын.
Таче якут йылме тудын носитель - влак коклаште уэш ылыжеш, тушто икмыняр у газет ден журнал лектеш. Тыгак якут йылмым Россий деч ӧрдыжтӧ шымлаш оҥай кушкеш, икмыняр университет тиде йылме дене курсым темлат.

Кӧ топыш пура-5 еҥ якут йылмым вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше?

1. Юрий Николаевич Виноградов-лингвист – историй да филолог; 2. Степан Георгиевич Отро-якут поэт, драматург, прозаик да кусарыше; 3. Олег Михайлович Беляев-якут литературовед ден публицист; 4. Лилий Владимировна Багутдинова-якут фольклорист; 5. Акулина Павловна-диалектологийым лексикограф да шымлыше.

Якут йылмын структуржым кузе ыштыме?

Якут йылме тюрк йылме ешыш пура да Йӱдвел-эрвел группын ужашыже лиеш. Тиде агглютинатив йылме, мом ончыкта, тудо у значенийым да формым ыштышашлан мутым ешараш лиеш. Якут йылме кӱкшӱ флекс дене ойыртемалтеш,мут шке формыжым предложенийыште кучылталтме семынак вашталта. Лӱм мут, олмештыш мут, пале мут да глагол-влак шкеныштын формыштым контрекст шот дене ончыкташ йӧршешлан чыштырат.

Кузе якут йылмым утларак сай йӧн дене тунемаш?

1. Якут йылме але инструкторлан тунемме книган экземпляржым налза. Тиде материаллаште кондымо урокым шымлымаш-йылмым саемдыме годым тунем шуаш сай йӧн.
2. Ойлымаште да аудиторийыште практиковатлыза. Кеч - могай йылмым тунемаш-практиковатлаш, садлан практиковатлаш лийме йолташыжым муаш тыршыза.
3. Якут йылме дене возымо материалым лудса. Тиде тыланда йылмын структуржым да грамматикыжым умылаш полша.
4. Якут-влакын культурышт да историйышт дене палыме лийза. Те еҥ-влак нерген да нунын илыш-йӱлаштым утларак паледа гын, тиде тыланда йылмым утларак умылаш полша.
5. Якут ЕШЫМ ончыза да колыштса. Онайн-ресурс шуко уло, тидын шотыштак радиопрограмме да телеото-влак, нуно тиде йылме дене пайдаланаш лийме улыт.
6. Якутий Дек Мийыза. Жапым регионышто эртарымеке, йылмыш возаш да йылме носитель-влак дене кутыраш йӧным муыда.