Ýdmýrt Lúksembýrg Aýdarma

Ýdmýrt aýdarmasy - mátinderdi bir tilden ýdmýrt tiline aýdarý prosesi. Ýdmýrt tili-ortalyq Reseıde ornalasqan ýdmýrt Respýblıkasynda turatyn ýdmýrttar sóıleıtin fın-ýgor tili. Bul tildiń baı tarıhy men mádenıeti bar, sonymen qatar ýdmýrt Respýblıkasynda resmı til bolyp tabylady. Bul til álemniń kóptegen bólikterinde jetkiliksiz usynylǵan dep sanaýǵa bolady, biraq bul belgili bir aımaqtyń týmasy nemese ýdmýrt halqynyń tili, mádenıeti men tarıhyna qyzyǵýshylyq tanytqandar úshin mańyzdy til bolyp qala beredi.

Ýdmýrt tiline aýdarýǵa keletin bolsaq, sapaly aýdarmalar jasaýdy qamtamasyz etý mańyzdy. Muny tildik jáne mádenı kontekstke ıe tájirıbeli ýdmýrt aýdarmashylarynyń kómegimen jasaýǵa bolady. Aýdarmashy naqty aýdarmalar jasaý úshin tildiń gramatıkasyn, emlesin jáne semantıkasyn túsine bilýi kerek. Sonymen qatar, olar mátindi túpnusqaǵa múmkindiginshe jaqyndatý úshin sózderdiń keńeıýi men núanstaryn dál qoldana bilýi kerek.

Ýdmýrt tiline aýdarý mádenıetter arasyndaǵy alshaqtyqty joıýǵa kómektesedi jáne ártúrli aımaqtardaǵy adamdarǵa bir-birin túsinýge múmkindik beredi. Muny is júzinde kez-kelgen salaǵa, sonyń ishinde bızneske, ádebıetke jáne buqaralyq aqparat quraldaryna qoldanýǵa bolady. Ony ýdmýrt halqynyń mádenıeti men tarıhyn saqtaý úshin de qoldanýǵa bolady, bul keń aýdıtorıaǵa olardyń áńgimeleri men daýystaryn tyńdaýǵa múmkindik beredi.

Jalpy, ýdmýrt tiline aýdarý ýdmýrt halqynyń tili men mádenıetin túsinýdiń keremet paıdaly quraly bola alady. Ýdmýrt mátinderin túsiný arqyly bul keń aýdıtorıaǵa ýdmýrt halqynyń tili men mádenıetin baǵalaýǵa jáne olardyń tájirıbesin qabyldaýǵa múmkindik beredi. Sonymen qatar, bul mádenıetter arasyndaǵy túsinistikke yqpal etýdiń jáne bir-birińiz týraly kóbirek bilýdiń tamasha tásili bolýy múmkin.

Ýdmýrt tilinde qaı elder sóıleıdi?

Ýdmýrt tili negizinen Reseıdiń Edil aımaǵynda ornalasqan ýdmýrt Respýblıkasynda sóıleıdi. Ol sondaı-aq Reseıdiń basqa bólikterindegi shaǵyn qaýymdastyqtarda, sondaı-aq Qazaqstan, Belarýs jáne Fınlándıa sıaqty kórshi elderde sóıleıdi.

Ýdmýrt tiliniń tarıhy qandaı?

Ýdmýrt tili Oral tilder otbasynyń múshesi jáne fın-ýgor tilderimen tyǵyz baılanysty. Onda shamamen 680 000 adam sóıleıdi, negizinen ýdmýrt Respýblıkasynda (Reseı) jáne onyń aınalasynda. Onyń jazbasha formasyn 18 ǵasyrda kırıllısaǵa negizdelgen jazý júıesin qurǵan orys pravoslavıelik dinı qyzmetkerleri kodıfıkasıalady. Bul jazý júıesi 19-20 ǵasyrlarda odan ári keńeıtilip, jetildirilip, zamanaýı jazýdyń paıda bolýyna ákeldi. Ýdmýrt tili áli kúnge deıin ýdmýrt qonystanǵan aımaqtarda qoldanylady, sonymen qatar mektepter men ýnıversıtetterde oqytylady.

Ýdmýrt tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Vasılıı Ivanovıch Alymov-ýdmýrt tiliniń lıngvısi jáne kóptegen eńbekteriniń avtory, ol tildiń sońǵy gramatıkasyn jazǵan jáne búgingi kúnge deıin qoldanylyp kele jatqan kóptegen erejeler men konvensıalardy belgilegen.
2. Vácheslav Ivanovıch Ivanov-ǵalym jáne ýdmýrt tili men mádenıeti boıynsha kóptegen eńbekterdiń, sonyń ishinde tildiń jan-jaqty gramatıkasy men ýdmýrt poezıasynyń qurylymyn zertteýdiń avtory.
3. Nına Vıtalevna Kırsanova-Rodıonova-jazbasha ýdmýrt tiliniń ınnovatory, ol alǵashqy kitaptardy osy tilde jazdy jáne alǵashqy ýkraın-ýdmýrt sózdigin jasady.
4. Mıhaıl Romanovıch Pavlov-ýdmýrt tili, ádebıeti jáne fólklory salasyna qosqan jemisti úlesimen tanymal, ol aımaqtyń baıyrǵy ánderin alǵashqylardyń biri bolyp jazdy jáne qujattady.
5. Olga Valerıanovna Fedorova-Lojkına - ýdmýrt tili men mádenıetin alǵashqylardyń biri bolyp oqydy, ýdmýrt tilinde alǵashqy gazetter shyǵardy jáne gramatıka men basqa da oqý materıaldaryn jazdy.

Ýdmýrt tiliniń qurylymy qalaı jumys isteıdi?

Ýdmýrt tili-fın jáne eston tilderimen tyǵyz baılanysty Oral tili jáne onyń komı-Zyrán jáne Perm tilderine keıbir uqsastyqtary bar. Onyń qurylymy aglútınatıvti morfologıamen sıpattalady, ıaǵnı sózder ártúrli maǵynalar men uǵymdar úshin affıksterdi qosý arqyly jasalady. Til daýysty dybystardyń tán úılesimdiligimen jáne zat esimderdiń kúrdeli septik júıesimen erekshelenedi. Etistikterdiń konúgasıasy óte kúrdeli, ár túrli kóńil-kúılermen, aspektilermen jáne shaqtarmen, sondaı-aq kemeldi jáne jetilmegen formalar arasyndaǵy túbegeıli aıyrmashylyqpen.

Ýdmýrt tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Tilmen tanysýdan bastańyz. Alfavıt pen aıtylym týraly bilip, gramatıka týraly negizgi túsinik alyńyz.
2. Jergilikti ýdmýrt resýrstaryn oqyp, tyńdańyz. Jergilikti jańalyqtardy tyńdap, sol tildegi mýzyka men teledıdar baǵdarlamalaryn tyńdańyz.
3. Ýdmýrt tilinde sóıleý jáne jazý jattyǵýlaryn jasańyz. Til seriktesin tabyńyz nemese tájirıbe alý úshin onlaın forýmdar men chattardy paıdalanyńyz.
4. Ýdmýrt tili kýrsynan ótińiz. Ýdmýrt kýrstaryn usynatyn kóptegen til ınstıtýttary bar jáne siz olardy Internetten taba alasyz.
5. Mádenıet pen tilge enińiz. Ýdmýrtıaǵa baryńyz jáne jergilikti dıalektiler men mádenıet týraly kóbirek bilý úshin ana tilinde sóıleıtindermen sóılesińiz.

Lúksembýrg-Fransıa, Germanıa jáne Belgıa arasynda ornalasqan Lúksembýrg Uly gersogtiginde sóıleıtin nemis tili. 400 000-nan astam adam sóıleıtin Lúksembýrg tili-Bul bıznes jáne halyqaralyq qatynastar tili retinde kóbirek nazar aýdaratyn aımaqtyq til.

Lúksembýrg ımıgranttar úshin óz shekaralaryn ashýdy jalǵastyra otyryp, Lúksembýrg tiline aýdarma osy eldiń ártúrli mádenıeti men murasyn tolyq túsingisi keletinder úshin qajet boldy. Bıznes úshin jergilikti turǵyndarmen tıimdi qarym-qatynas jasaý mindetti shart bolyp tabylady. Sol sıaqty, Lúksembýrg tilin úırenýshiler tildiń kúrdeliligin jaqsy túsiný úshin aýdarmashynyń qyzmetterin paıdalana alady.

Sonymen, Lúksembýrg aýdarmasy neni bildiredi? Kez kelgen basqa til sıaqty, aýdarma mátindi bir tilden alyp, onyń maǵynasyn saqtaı otyryp, ony basqa tilge túrlendirýdi qamtıdy. Lúksembýrg tilinen basqa tilge aýdarý esh aıyrmashylyǵy joq. Alaıda, Lúksembýrg tiliniń basty máselesi-onyń tarıhı oqshaýlanǵan mártebesi. Bul biregeı leksıkanyń, gramatıkalyq erejeler men lıngvısıkalyq konvensıalardyń damýyna ákeldi, olar árdaıym basqa tilderge aýdarýǵa daıyn emes.

Aýdarma qyzmetterine keletin bolsaq, dáldik óte mańyzdy. Qatelikter túsinispeýshilikterge, qarym-qatynastaǵy túsinispeýshilikterge nemese tipti qarym-qatynastyń buzylýyna ákelýi múmkin bolǵandyqtan, Lúksembýrg tilin jaqsy biletin kásibı aýdarmashymen jumys isteý mańyzdy.

Kásibı Lúksembýrg aýdarmashylarynyń mádenı jáne quqyqtyq kontekste úlken tájirıbesi bar. Bul Lúksembýrg tiliniń núanstaryn iskerı seriktester, klıentter nemese qyzmetkerler arasyndaǵy baılanys sıaqty ártúrli kontekstterde bilýdi qamtıdy. Dáldikti qamtamasyz etý úshin olar eń zamanaýı aýdarma quraldary men qol jetimdi baǵdarlamalyq jasaqtamany paıdalanady.

Senimdi Lúksembýrg aýdarmashysyn izdeıtinder úshin aldyn ala muqıat zertteý júrgizý mańyzdy. Osy tilde sertıfıkattalǵan, osy salada naqty tájirıbesi bar jáne tildegi sońǵy ózgeristermen tanys aýdarmashyny izdeńiz.

Qorytyndylaı kele, Lúksembýrg tiline aýdarý Lúksembýrgte turatyn jáne jumys isteıtin adamdar úshin, sondaı-aq eldiń mádenıeti men tarıhyna qyzyǵýshylyq tanytqandar úshin baǵa jetpes qyzmet bolyp tabylady. Qujattardy Lúksembýrg tilinen basqa tilderge dál aýdarý úshin qajetti daǵdylary men saraptamasy bar mamandardy jaldaý arqyly kásiporyndar men jeke tulǵalar sapaly nátıjelerge sene alady.

Lúksembýrg tilinde qaı elder sóıleıdi?

Lúksembýrg tili negizinen Lúksembýrgte jáne az dárejede Belgıa, Fransıa jáne Germanıanyń bólikterinde sóıleıdi.

Lúksembýrg tiliniń tarıhy qandaı?

Lúksembýrg tiliniń tarıhy erte orta ǵasyrlardan bastalady. Bul tildi alǵash ret III ǵasyrda Lúksembýrgti qonystandyrǵan romanızasıalanǵan keltter qoldanǵan. Keıingi ǵasyrlarda Lúksembýrg tiline kórshiles german tilderi, ásirese batys german tilderiniń bir bóligi bolyp tabylatyn tómengi Frankon tili qatty áser etti.
19 ǵasyrda Lúksembýrg tili óziniń jazbasha túrimen jeke til retinde qalyptasty. Sodan beri til ádebıette, baspa isinde jáne jeke jáne qoǵamdyq kúndelikti ómirde kóbirek qoldanyla bastady.
Búgingi tańda Lúksembýrg tili Lúksembýrg elinde resmı til bolyp tabylady, sonymen qatar Belgıa, Fransıa jáne Germanıanyń keıbir bólikterinde keń taralǵan. Ol sondaı-aq keıbir ýnıversıtetterde oqytylady jáne Eýropalyq Odaqta qarym-qatynas jasaý úshin qoldanylady.

Lúksembýrg tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Jan-Per Feıe (1893-1943): 1923 jyly Lúksembýrg tiliniń alǵashqy sózdikteri men gramatıkterin shyǵarýǵa jaýapty Fransýz lıngvısi jáne profesory.
2. Emıl Veber (1898-1968): Lúksembýrg jazýshysy jáne Lúksembýrg tiliniń tanymal bolýyna yqpal etetin kóptegen kitaptar men broshúralar jazǵan aqyn.
3. Albert Mergen (1903-1995): qazirgi Lúksembýrg emlesin jasaǵan lıngvıs jáne profesor.
4. Nıkolas Bıver (1912-1998): Lúksembýrg tilin qoldanýdy nasıhattaǵan jáne yntalandyrǵan "Lëtzebuerger Sprooch" jýrnalynyń baspageri jáne negizin qalaýshy.
5. Robert Krıps (1915-2009): lıngvıs jáne profesor, ol Lúksembýrg tiliniń standartty túrin jasaý jáne mektepterde tildi oqytýdy jaqsartý boıynsha jumys istedi.

Lúksembýrg tiliniń qurylymy qalaı?

Lúksembýrg-nemis jáne goland tilderine qatysty Nemis tili. Bul ekeýiniń elementterin biriktiretin joǵarǵy nemis jáne batys-ortalyq nemis dıalektileriniń qospasy. Tildiń úsh túrli dıalektisi bar: Mozel-Frankon (Lúksembýrgtiń soltústik-shyǵysynda sóıleıdi), joǵarǵy Gambýrg (eldiń ortalyq jáne batys aımaqtarynda sóıleıdi) jáne Lúksembýrg (negizinen ońtústikte sóıleıdi). Sózder ádette tutas býyndarda aıtylady jáne kóbinese ton joǵarylaıdy. Gramatıkalyq jaǵynan ol nemis tiline uqsas, kóptegen uqsastyqtary bar, sóz tártibi men sóılem qurylymy.

Lúksembýrg tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Ózińizge jaqsy Oqýlyq nemese til úırený kýrsyn satyp alyńyz. Lúksembýrg tiline arnalǵan kóptegen baǵdarlamalar bar, sonyń ishinde ártúrli onlaın kýrstar men Qoldanbalar. Bul qurylymdyq sabaqtar alýdyń jáne tildi túsinýge mashyqtanýdyń tamasha tásili bolýy múmkin.
2. Ana tilin tabyńyz. Lúksembýrg tilinde sóıleıtin adammen jeke nemese onlaın sóılesińiz. Bul sizge tildi tezirek úırenýge kómektesedi, óıtkeni siz qaı tilde durys sóıleıtinin estısiz, sonymen qatar olardyń Mádenıet týraly ishki biliminen paıda kóresiz.
3. Lúksembýrg tilindegi BAQ tyńdańyz. Teledıdar shoýlaryn kórýge, radıo baǵdarlamalaryn tyńdaýǵa nemese Lúksembýrg tilindegi gazetterdi oqýǵa tyrysyńyz. Bul sizge aıtylymmen jáne sózdik qorymen tanysýǵa, sondaı-aq eldiń mádenıetin jaqsy túsinýge kómektesedi.
4. Jattyǵý, jattyǵý, jattyǵý. Kez kelgen tildi úırenýdiń eń jaqsy joly - dáıekti tájirıbe. Sóıleý, oqý jáne tyńdaý daǵdylaryn únemi qoldanǵanyńyzǵa kóz jetkizińiz. Kartochkalardy, jumys dápterlerin nemese basqa resýrstardy qoldanyńyz, olar siz úırengen materıaldy kórýge, sondaı-aq jańa sózderdi engizýge kómektesedi.