Lúksembýrg Monǵol Aýdarma

Lúksembýrg-Fransıa, Germanıa jáne Belgıa arasynda ornalasqan Lúksembýrg Uly gersogtiginde sóıleıtin nemis tili. 400 000-nan astam adam sóıleıtin Lúksembýrg tili-Bul bıznes jáne halyqaralyq qatynastar tili retinde kóbirek nazar aýdaratyn aımaqtyq til.

Lúksembýrg ımıgranttar úshin óz shekaralaryn ashýdy jalǵastyra otyryp, Lúksembýrg tiline aýdarma osy eldiń ártúrli mádenıeti men murasyn tolyq túsingisi keletinder úshin qajet boldy. Bıznes úshin jergilikti turǵyndarmen tıimdi qarym-qatynas jasaý mindetti shart bolyp tabylady. Sol sıaqty, Lúksembýrg tilin úırenýshiler tildiń kúrdeliligin jaqsy túsiný úshin aýdarmashynyń qyzmetterin paıdalana alady.

Sonymen, Lúksembýrg aýdarmasy neni bildiredi? Kez kelgen basqa til sıaqty, aýdarma mátindi bir tilden alyp, onyń maǵynasyn saqtaı otyryp, ony basqa tilge túrlendirýdi qamtıdy. Lúksembýrg tilinen basqa tilge aýdarý esh aıyrmashylyǵy joq. Alaıda, Lúksembýrg tiliniń basty máselesi-onyń tarıhı oqshaýlanǵan mártebesi. Bul biregeı leksıkanyń, gramatıkalyq erejeler men lıngvısıkalyq konvensıalardyń damýyna ákeldi, olar árdaıym basqa tilderge aýdarýǵa daıyn emes.

Aýdarma qyzmetterine keletin bolsaq, dáldik óte mańyzdy. Qatelikter túsinispeýshilikterge, qarym-qatynastaǵy túsinispeýshilikterge nemese tipti qarym-qatynastyń buzylýyna ákelýi múmkin bolǵandyqtan, Lúksembýrg tilin jaqsy biletin kásibı aýdarmashymen jumys isteý mańyzdy.

Kásibı Lúksembýrg aýdarmashylarynyń mádenı jáne quqyqtyq kontekste úlken tájirıbesi bar. Bul Lúksembýrg tiliniń núanstaryn iskerı seriktester, klıentter nemese qyzmetkerler arasyndaǵy baılanys sıaqty ártúrli kontekstterde bilýdi qamtıdy. Dáldikti qamtamasyz etý úshin olar eń zamanaýı aýdarma quraldary men qol jetimdi baǵdarlamalyq jasaqtamany paıdalanady.

Senimdi Lúksembýrg aýdarmashysyn izdeıtinder úshin aldyn ala muqıat zertteý júrgizý mańyzdy. Osy tilde sertıfıkattalǵan, osy salada naqty tájirıbesi bar jáne tildegi sońǵy ózgeristermen tanys aýdarmashyny izdeńiz.

Qorytyndylaı kele, Lúksembýrg tiline aýdarý Lúksembýrgte turatyn jáne jumys isteıtin adamdar úshin, sondaı-aq eldiń mádenıeti men tarıhyna qyzyǵýshylyq tanytqandar úshin baǵa jetpes qyzmet bolyp tabylady. Qujattardy Lúksembýrg tilinen basqa tilderge dál aýdarý úshin qajetti daǵdylary men saraptamasy bar mamandardy jaldaý arqyly kásiporyndar men jeke tulǵalar sapaly nátıjelerge sene alady.

Lúksembýrg tilinde qaı elder sóıleıdi?

Lúksembýrg tili negizinen Lúksembýrgte jáne az dárejede Belgıa, Fransıa jáne Germanıanyń bólikterinde sóıleıdi.

Lúksembýrg tiliniń tarıhy qandaı?

Lúksembýrg tiliniń tarıhy erte orta ǵasyrlardan bastalady. Bul tildi alǵash ret III ǵasyrda Lúksembýrgti qonystandyrǵan romanızasıalanǵan keltter qoldanǵan. Keıingi ǵasyrlarda Lúksembýrg tiline kórshiles german tilderi, ásirese batys german tilderiniń bir bóligi bolyp tabylatyn tómengi Frankon tili qatty áser etti.
19 ǵasyrda Lúksembýrg tili óziniń jazbasha túrimen jeke til retinde qalyptasty. Sodan beri til ádebıette, baspa isinde jáne jeke jáne qoǵamdyq kúndelikti ómirde kóbirek qoldanyla bastady.
Búgingi tańda Lúksembýrg tili Lúksembýrg elinde resmı til bolyp tabylady, sonymen qatar Belgıa, Fransıa jáne Germanıanyń keıbir bólikterinde keń taralǵan. Ol sondaı-aq keıbir ýnıversıtetterde oqytylady jáne Eýropalyq Odaqta qarym-qatynas jasaý úshin qoldanylady.

Lúksembýrg tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Jan-Per Feıe (1893-1943): 1923 jyly Lúksembýrg tiliniń alǵashqy sózdikteri men gramatıkterin shyǵarýǵa jaýapty Fransýz lıngvısi jáne profesory.
2. Emıl Veber (1898-1968): Lúksembýrg jazýshysy jáne Lúksembýrg tiliniń tanymal bolýyna yqpal etetin kóptegen kitaptar men broshúralar jazǵan aqyn.
3. Albert Mergen (1903-1995): qazirgi Lúksembýrg emlesin jasaǵan lıngvıs jáne profesor.
4. Nıkolas Bıver (1912-1998): Lúksembýrg tilin qoldanýdy nasıhattaǵan jáne yntalandyrǵan "Lëtzebuerger Sprooch" jýrnalynyń baspageri jáne negizin qalaýshy.
5. Robert Krıps (1915-2009): lıngvıs jáne profesor, ol Lúksembýrg tiliniń standartty túrin jasaý jáne mektepterde tildi oqytýdy jaqsartý boıynsha jumys istedi.

Lúksembýrg tiliniń qurylymy qalaı?

Lúksembýrg-nemis jáne goland tilderine qatysty Nemis tili. Bul ekeýiniń elementterin biriktiretin joǵarǵy nemis jáne batys-ortalyq nemis dıalektileriniń qospasy. Tildiń úsh túrli dıalektisi bar: Mozel-Frankon (Lúksembýrgtiń soltústik-shyǵysynda sóıleıdi), joǵarǵy Gambýrg (eldiń ortalyq jáne batys aımaqtarynda sóıleıdi) jáne Lúksembýrg (negizinen ońtústikte sóıleıdi). Sózder ádette tutas býyndarda aıtylady jáne kóbinese ton joǵarylaıdy. Gramatıkalyq jaǵynan ol nemis tiline uqsas, kóptegen uqsastyqtary bar, sóz tártibi men sóılem qurylymy.

Lúksembýrg tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Ózińizge jaqsy Oqýlyq nemese til úırený kýrsyn satyp alyńyz. Lúksembýrg tiline arnalǵan kóptegen baǵdarlamalar bar, sonyń ishinde ártúrli onlaın kýrstar men Qoldanbalar. Bul qurylymdyq sabaqtar alýdyń jáne tildi túsinýge mashyqtanýdyń tamasha tásili bolýy múmkin.
2. Ana tilin tabyńyz. Lúksembýrg tilinde sóıleıtin adammen jeke nemese onlaın sóılesińiz. Bul sizge tildi tezirek úırenýge kómektesedi, óıtkeni siz qaı tilde durys sóıleıtinin estısiz, sonymen qatar olardyń Mádenıet týraly ishki biliminen paıda kóresiz.
3. Lúksembýrg tilindegi BAQ tyńdańyz. Teledıdar shoýlaryn kórýge, radıo baǵdarlamalaryn tyńdaýǵa nemese Lúksembýrg tilindegi gazetterdi oqýǵa tyrysyńyz. Bul sizge aıtylymmen jáne sózdik qorymen tanysýǵa, sondaı-aq eldiń mádenıetin jaqsy túsinýge kómektesedi.
4. Jattyǵý, jattyǵý, jattyǵý. Kez kelgen tildi úırenýdiń eń jaqsy joly - dáıekti tájirıbe. Sóıleý, oqý jáne tyńdaý daǵdylaryn únemi qoldanǵanyńyzǵa kóz jetkizińiz. Kartochkalardy, jumys dápterlerin nemese basqa resýrstardy qoldanyńyz, olar siz úırengen materıaldy kórýge, sondaı-aq jańa sózderdi engizýge kómektesedi.

Mońǵolıa-Ortalyq Azıada ornalasqan jáne ǵasyrlar boıǵy mádenıet pen dástúrlerge toly el. Mońǵol dep atalatyn erekshe tildiń arqasynda adamdarǵa onyń sóıleýshilerin túsiný jáne olarmen sóılesý qıynǵa soǵýy múmkin. Alaıda mońǵol tilinen aýdarma qyzmetine degen suranystyń artýy halyqaralyq kompanıalar men uıymdardyń jergilikti turǵyndarmen qarym-qatynasyn jeńildetedi.

Mońǵol-Mońǵolıa men Qytaıda, sondaı-aq Reseı, Soltústik Koreıa jáne Qazaqstan sıaqty basqa elderde shamamen 5 mıllıon adam sóıleıtin Altaı tili. Ol kırıllısa arqyly jazylǵan jáne óziniń erekshe dıalektileri men ekpinderi bar.

Mońǵol tilinen aýdarýǵa keletin bolsaq, másele tilde belgilengen standarttalǵan jazý júıesi joq. Bul lıngvıs mamandarǵa qujattar men aýdıo jazbalardy dál aýdarýdy qıyndatýy múmkin. Sonymen qatar, mońǵol tili núanstarǵa, aıtylýyndaǵy ózgeristerge jáne dıalektilik varıasıalarǵa toly, olardy tilde ómir súrmeı nemese jumys jasamaı-aq túsiný qıyn bolýy múmkin.

Sońǵy aýdarmalardyń durystyǵyna kepildik berý úshin mońǵol tilinen kásibı aýdarma qyzmetterinde tildiń naqty dıalektilerimen tanys jáne mádenıetke engen ýaqytty ótkizgen tájirıbeli ana tilinde sóıleıtin lıngvıser jumys isteıdi. Olar bastapqy materıaldy túsindirý úshin birqatar ádisterdi qoldanady, sonyń ishinde jergilikti kontekstti zertteý jáne aýdarma tilinde sózder men sóz tirkesteriniń maǵynasyn anyqtaý.

Kásibı lıngvıser mońǵol tiline aýdarǵanda mádenı náziktikter men jergilikti ádet-ǵuryptardy eskerýi kerek, óıtkeni olar mátinniń nemese sózdiń keń maǵynasyna áser etýi múmkin. Mysaly, qurmetti ataqtar, ótinish formalary men etıket aımaqqa baılanysty ózgerýi múmkin, sondyqtan habarlamany durys jetkizý úshin jergilikti formany túsiný mańyzdy.

Osylaısha, mońǵol tiline aýdarý standarttalǵan jazý júıesiniń jáne onyń kúrdeli dıalektileri men ekpinderiniń bolmaýyna baılanysty ártúrli qıyndyqtardy týdyrady. Tájirıbeli aýdarmashylar bul qıyndyqtardy túsinedi jáne ózderiniń bilimderi men tájirıbelerin mádenıet pen jergilikti ádet-ǵuryptardyń núanstaryn kórsetetin joǵary sapaly aýdarmalar jasaý úshin paıdalanady. Bul bızneske, uıymdarǵa jáne jeke tulǵalarǵa tildik kedergilerdi eńserý kezinde tıimdi qarym-qatynas pen yntymaqtastyqqa múmkindik beredi.

Mońǵol tilinde qaı elder sóıleıdi?

Mońǵol tilinde negizinen Mońǵolıada sóıleıdi, biraq Qytaıda, Reseıde, Qazaqstanda jáne Ortalyq Azıanyń basqa bólikterinde keıbir sóıleýshiler bar.

Mońǵol tiliniń tarıhy qandaı?

Mońǵol tili-13 ǵasyrdan bastaý alatyn álemdegi eń kóne tilderdiń biri. Bul túrki tilder otbasynyń mońǵol-manchjýr tobyna kiretin jáne uıǵyr, qyrǵyz jáne qazaq tilderimen týysqan Altaı tili.
Mońǵol tili týraly eń alǵashqy jazbasha eskertý eski mońǵol tilinde jazylǵan 12 ǵasyrdaǵy "mońǵoldardyń Qupıa tarıhynda" kezdesedi. Bul tildi Mońǵol ımperıasynyń bıleýshileri qoldandy jáne 18 ǵasyrǵa deıin Mońǵolıanyń negizgi ádebı tili boldy, ol birtindep mońǵol jazýyna kóshti. Ol 20 ǵasyrdyń basyna deıin ádebıet jazý úshin qoldanyla berdi.
Qazirgi mońǵol tili 19 ǵasyrda burynǵy formadan damyp, 1924 jyly Mońǵolıanyń resmı tili retinde qabyldandy. 1930 jyldardan bastap ol birqatar reformalar men tildik tazartýlardan ótti, onda orys, qytaı jáne aǵylshyn tilderinen kóptegen jańa termınder engizildi.
Búginde Mońǵolıanyń keıbir turǵyndary áli kúnge deıin klasıkalyq mońǵol tilinde sóıleıdi, biraq eldegi adamdardyń kópshiligi qazirgi mońǵol tilin qoldanady. Mońǵol tili Reseıdiń, Qytaıdyń jáne ishki Mońǵolıanyń bólikterinde de sóıleıdi.

Mońǵol tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Natalá Gaerlan – Garvard ýnıversıtetiniń lıngvısi jáne mońǵol profesory 2. Gomboıav Ochırbat-Mońǵolıanyń burynǵy premer-mınıstri jáne álemge áıgili Mońǵol sarapshysy 3. Ýndarma Djamsran-mońǵol tili men ádebıetiniń qurmetti profesory 4. Bolormaa Týmýrbaatar-qazirgi mońǵol sıntaksısi men fonologıasynyń kórnekti teoretıgi 5. Bodo Veber-ınformatıka profesory jáne mońǵol tilindegi ınovasıalyq esepteý quraldaryn jasaýshy

Mońǵol tiliniń qurylymy qalaı?

Mońǵol tili mońǵol tilder otbasyna jatady jáne qurylymy boıynsha aglútınatıvti bolyp tabylady. Bul oqshaýlaý tili, onda sózjasamnyń negizgi prınsıpteri túbirge affıkster qosý, túbirdi nemese bútin sózderdi eki ese kóbeıtý jáne burynnan bar sózderdiń týyndylary bolyp tabylady. Mońǵol tilinde sýbekt-obekt-etistik sózderiniń reti bar, al keıingi sózder jaǵdaı sıaqty gramatıkalyq fýnksıalarǵa silteme jasaý úshin qoldanylady.

Mońǵol tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Negizderden bastańyz. Tildiń negizgi dybystaryn jáne sózderdi qalaı durys aıtý kerektigin bilgenińizge kóz jetkizińiz. Mońǵol tiliniń aıtylýy týraly jaqsy kitap alyńyz jáne ony úırenýge biraz ýaqyt bólińiz.
2. Mońǵol tiliniń gramatıkasymen tanysyńyz. Mońǵol gramatıkasy týraly kitap alyńyz jáne erejelerdi bilińiz.
3. Mońǵol tilinde sóılesýge mashyqtanyńyz. Sóılesý daǵdylaryn jattyqtyrý jáne jetildirý úshin kitaptar, aýdıo baǵdarlamalar jáne onlaın til oqytýshylary sıaqty onlaın resýrstardy paıdalanyńyz.
4. Sózdik qoryn úırenińiz. Jaqsy sózdik jasańyz jáne kúndelikti sózdik qoryńyzdy jańa sózdermen tolyqtyryńyz. Olardy sóılesýlerde qoldanýdy umytpańyz.
5. Mońǵol tilin oqyp, tyńdańyz. Mońǵol tilinde kitaptar oqyńyz, Fılmder kórińiz jáne podkasttar tyńdańyz. Bul sizge tilmen jaqsyraq tanysýǵa, sondaı-aq sózdik qoryńyzdy keńeıtýge kómektesedi.
6. Tárbıeshini tabyńyz. Ana tilinde sóıleýshimen jumys isteý shet tilin úırenýde shynymen paıdaly bolýy múmkin. Sizge jeke nazar aýdara alatyn jáne bolashaqta jaqsartýǵa kómektesetin tájirıbeli tárbıeshini tabýǵa tyrysyńyz.