Bashkır Gýdjaratı Aýdarma

Bashqurt tili-Reseıdiń Bashqurtstan Respýblıkasyndaǵy bashqurt halqy sóıleıtin kóne túrki tili. Ol túrki tilderiniń qypshaq kishi tobyna jatady jáne shamamen 1,5 mıllıon adam sóıleıdi.

Bashqurt tili ár túrli, búkil respýblıka boıynsha ár túrli dıalektiler bar. Bul bashqurt tilinen jáne oǵan aýdarmany salystyrmaly túrde qıyn etedi. Dıalektiler arasynda aýdarmany qıyndatatyn birneshe negizgi aıyrmashylyqtar bar, mysaly, sózderdiń ár túrli aıaqtalýy jáne aıtylýyndaǵy ózgerister.

Dál aýdarmany qamtamasyz etý úshin tildiń núanstaryn túsinetin tájirıbeli bashqurt tilinde sóıleıtinderdiń bolýy mańyzdy. Bul aýdarmashylar ár túrli dıalektilerdi jaqsy bilýi kerek jáne tipti eń kishkentaı aıyrmashylyqtardy anyqtaı alýy kerek. Sondyqtan bashqurt tiline aýdarýǵa kelgende kásibı aýdarmashylarǵa jıi artyqshylyq beriledi.

Bashqurt tilinen aýdarmashyny izdeý kezinde eskerý qajet birneshe mańyzdy faktorlar bar. Tájirıbe óte mańyzdy; aýdarmashy túpnusqa tilin de, aýdarma tilin de bilýi kerek, sonymen qatar mádenı kontekstti túsinýi kerek. Sondaı-aq, aýdarmashynyń belgili bir tilde qoldanylatyn termınologıa týraly ózekti bilimi bar ekenine kóz jetkizý mańyzdy, óıtkeni ol ýaqyt óte kele ózgerýi múmkin.

Jalpy, bashqurt tilinen aýdarma Arnaıy bilim men daǵdylardy, sondaı-aq dıalektiler men mádenıetti túsinýdi qajet etedi. Boljaldy maǵynanyń dál berilýin qamtamasyz etý úshin tájirıbeli jáne bilimdi aýdarmashyny jaldaý mańyzdy.

Bashqurt tilinde qaı elder sóıleıdi?

Bashqurt tilinde negizinen Reseıde sóıleıdi, degenmen Qazaqstanda, Ýkraınada jáne Ózbekstanda sóıleýshilerdiń sany az.

Bashqurt tiliniń tarıhy qandaı?

Bashqurt tili-negizinen Reseıdiń Oral taýlary aımaǵynda ornalasqan Bashqurtstan Respýblıkasynda sóıleıtin túrki tili. Bul respýblıkanyń jalǵyz resmı tili, sonymen qatar kórshiles ýdmýrt azshylyǵynyń keıbir ókilderi sóıleıdi. Bul til kóptegen ǵasyrlar boıy qoldanylyp keledi jáne búgingi kúnge deıin aıtylyp júrgen eń kóne túrki tilderiniń biri bolyp tabylady.
Bashqurt tiline qatysty eń alǵashqy jazbasha siltemeler 16 ǵasyrǵa jatady. Osy ýaqytta oǵan arab jáne parsy tilderi qatty áser etti. 19 ǵasyrda bashqurt tili aımaqtaǵy birneshe túrli azshylyqtardyń jazbasha tiline aınaldy. Ol sondaı-aq ǵylymı eńbekterde qoldanyldy, bul onyń búkil aımaqqa taralýyna kómektesti.
Keńestik kezeńde bashqurt tili Reseıdiń yqpalynan qatty zardap shekti. Kóptegen bashqurt sózderi olardyń oryssha balamalarymen aýystyryldy. Bul til mektepterde de oqytyldy jáne biryńǵaı bashqurt álipbıin qurýǵa áreket jasaldy.
Postkeńestik dáýirde bashqurt tili belsendi qoldanyla bastady jáne bul tildi saqtaýǵa kóp kúsh jumsaldy. Qazir kóptegen adamdar bashqurt tilin ekinshi til retinde úırenýde, al Bashqurtstan Respýblıkasynyń Úkimeti bul tildiń ómir súrýin qamtamasyz etý úshin barǵan saıyn kúsh salýda.

Bashqurt tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Ildar Gabdrafıkov-aqyn, pýblısıs jáne senarıst, ol bashqurt ádebıeti men bashqurt tiliniń qaıta órleýindegi mańyzdy tulǵa boldy.
2. Nıkolaı Ǵalıhanov-bashqurt ǵalymy jáne aqyny, ol bashqurt tilinde ondaǵan shyǵarmalar jazdy jáne qazirgi bashqurt ǵylymynyń negizin qalaýshy bolyp sanalady.
3. Damır Ismagılov-akademık, fılosof jáne lıngvıs, ol bashqurt tilinde sóıleıtinder arasynda saýattylyq deńgeıin arttyrý úshin kóp jumys jasady jáne bashqurt tilinde kóptegen jazbasha jumystar jasady.
4. Ásker Aıymbetov - bashqurt aqyny, prozashy jáne ǵalym, ol bashqurt tili men ádebıeti salasyndaǵy jetekshi tulǵalardyń biri boldy jáne osy tilde birneshe iri shyǵarmalar jazdy.
5. Irek Iahına-áıgili bashqurt jazýshysy jáne dramatýrgi, onyń shyǵarmalary tek Reseıde ǵana emes, búkil álemde tanylǵan jáne ol bashqurt tilin oqyrmandarǵa qol jetimdi etý úshin kóp nárse jasady.

Bashqurt tiliniń qurylymy qalaı?

Bashqurt tili-túrki tilder otbasynyń qypshaq tarmaǵyna jatatyn aglútınatıvti til. Ol gramatıkalyq fýnksıalardy bildirý úshin qoldanylatyn jurnaqtar men arnaıy dybystardy qoldanýmen sıpattalady. Bashqurt tilinde daýyssyz jáne daýysty dybystardyń baı júıesi bar, onyń jalpy qurylymyn býyn jáne qatysýshy qurylymdar quraıdy.

Bashqurt tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Bashqurt alfavıtimen jáne aıtylýymen tanysyńyz. Eger siz bashqurt tilin endi ǵana úırenip jatsańyz, bul eń mańyzdy alǵashqy qadam. Bashqurt tilindegi keıbir negizgi mátinderdi oqýdan bastańyz jáne ár áriptiń durys aıtylýyn úırenińiz.
2. Tárbıeshini nemese kýrsty tabýǵa tyrysyńyz. Tildi úırenýdiń eń jaqsy tásili-ana tilinde sóıleıtin adammen jeke bilim alý. Eger bul múmkin bolmasa, tildi úırenýge kómektesetin jergilikti kýrstardy nemese aýdıo jáne beıne kýrstardy qarańyz.
3. Bashqurt tilinde kóptegen materıaldardy oqyńyz, tyńdańyz jáne kórińiz. Siz tilmen jaqsyraq tanysqan saıyn, bashqurt tilinde buqaralyq aqparat quraldaryn oqýdy jáne tyńdaýdy jalǵastyryńyz. Bashqurt tilindegi aýdıo jazbalardy, ádebıetterdi, fılmder men ánderdi taýyp kórińiz jáne basyńyzben tilge enińiz.
4. Bashqurt tilinde sóılesýge mashyqtanyńyz. Tájirıbe úshin seriktes tabyńyz nemese adamdar bashqurt tilinde sóıleıtin onlaın forýmǵa qosylyńyz. Qatelikter jiberýden qoryqpańyz-bul oqytýdyń bir bóligi!
5. Oqýdy jalǵastyryńyz. Eger siz negizdermen yńǵaıly bolsańyz da, árqashan úırenýge jáne jattyǵýǵa bolatyn jańa nárse bar. Bashqurt tilinde múmkindiginshe kóp materıaldardy oqýdy, tyńdaýdy jáne kórýdi jalǵastyryńyz.

Gýdjaratı-negizinen Úndistannyń Gýdjarat shtatynda 50 mıllıonnan astam adam sóıleıtin til. Bul sonymen qatar Dadra men Nagar-Havelıdiń odaqtas terıtorıasynyń, sondaı-aq Damana men Dıýdyń resmı tili. Sońǵy birneshe onjyldyqta dıaspora sanynyń artýyna baılanysty gýdjaratı spıkerleriniń sany aıtarlyqtaı ósti. Nátıjesinde, qazirgi ýaqytta Gýdjarat tiline aýdarma qyzmetterine suranys artyp keledi, Bul bıznes pen basqa uıymdarǵa kóptegen áleýetti klıentterge qol jetkizýge kómektesedi.

Gýdjaratı aýdarma qyzmetteri ádette qujattardy, veb-saıttardy, aýdıo jáne beıne materıaldardy aǵylshyn tilinen nemese kez kelgen basqa tilden Gýdjaratı tiline aýdarýdy qamtıdy. Bir tilden ekinshi tilge aýdarý prosesi óte kúrdeli jáne birneshe faktorlarǵa baılanysty. Osy faktorlardyń keıbireýleri maqsatty aýdıtorıany, maqsatty, stıldi, kontekstti jáne qajetti aýdarma nátıjesin qamtıdy.

Gýdjaratı aýdarma qyzmetterin negizinen uıymdar gýdjaratı tilinde sóıleıtin klıentterimen baılanysý úshin paıdalanady. Mysaly, uıymdar ózderiniń zańdy kelisimsharttaryn, marketıńtik materıaldaryn, ónim sıpattamalaryn jáne gýdjarattaǵy paıdalanýshy nusqaýlyqtaryn aýdarǵysy kelýi múmkin. Olar sondaı-aq ony mádenı erekshelikterdi, broshúralardy, elektrondy kitaptardy, aqparattyq búletenderdi jáne bilim berý materıaldaryn eskeretin jarnamalar jasaý úshin paıdalana alady. Sondaı-aq, bızneske gýdjaratıdegi qyzmetkerlerimen baılanysý qajet bolýy múmkin.

Aýdarmanyń sapasyna kepildik berý úshin tildi ana tili retinde erkin meńgergen Gýdjaratı aýdarmashylaryn tartý mańyzdy. Sonymen qatar, eger sizde bıznes bolsa jáne gýdjaratı tilinde sóıleıtin naryqtarǵa shyqqyńyz kelse, sizdiń ónimderińiz ben qyzmetterińiz dál aýdarylǵanyna kóz jetkizýińiz kerek. Bul sizdiń habarlamańyzdy maqsatty aýdıtorıa durys túsinýin qamtamasyz etedi.

Gýdjarat tilinen aýdarma qyzmetterinen basqa kóptegen uıymdar aýdarma qyzmetterin de usynady. Aýdarma qyzmetteri jeke nemese telefon arqyly sóılesý sıaqty aıtylatyn sózderdi nemese sóılesýlerdi aýdarýdy qamtıdy. Aýdarmashyny jaldaǵan kezde olar aǵylshyn jáne Gýdjarat tilderiniń arasyndaǵy mádenı aıyrmashylyqtardy túsinip, osy eki til arasyndaǵy qarym-qatynas alshaqtyǵyn joıýǵa kómektesedi.

Jalpy, gýdjaratı aýdarma qyzmetteri uıymdarǵa tildik kedergilerdi jeńýge jáne gýdjaratı tilinde sóıleıtin klıentterimen tıimdi qarym-qatynas jasaýǵa múmkindik beredi. Sonymen, eger siz óz bıznesińizdi jańa naryqtarǵa shyǵarǵyńyz kelse nemese óz klıentterińizben ana tilinde sóıleskińiz kelse, Gýdjarat tilinen aýdarma qyzmetteri sizdiń maqsattaryńyzǵa jetýge kómektesedi.

Gýdjaratı tilinde qaı elder sóıleıdi?

Gýdjaratı-Úndistannyń Gýdjarat shtatynda týǵan jáne negizinen gýdjaratı turǵyndary sóıleıtin úndi-arıı tili. Ol sondaı-aq Daman men Dıý, Dadra jáne Nagar Havelıdiń jaqyn odaqtas terıtorıalarynda, sondaı-aq Maharashtra men Madhá-Pradeshtiń bólikterinde sóıleıdi. Ony Amerıka Qurama Shtattarynda, Ulybrıtanıada, Avstralıada, Ońtústik Afrıkada, Kanadada, Ońtústik-Shyǵys Azıada jáne álemniń basqa elderinde turatyn úndi ekspatrıanttarynyń edáýir bóligi paıdalanady.

Gýdjaratı tiliniń tarıhy qandaı?

Gýdjaratı tili uzaq jáne baı tarıhqa ıe jáne onyń tamyry 2000 jylǵa jýyq. Bul Úndistannyń soltústiginde sóıleıtin hındı jáne basqa tildermen tyǵyz baılanysty úndi-arıı tili. Gýdjaratı-Úndistannyń Batys Shtattarynyń biri Gýdjarattyń resmı tili. Bul tildegi eń alǵashqy ádebı shyǵarmalar bizdiń zamanymyzdyń 12 ǵasyryna jatady, al keıbir fragmentter odan da eski bolýy múmkin. Ýaqyt óte kele gýdjaratı damydy jáne ártúrli kózderdiń, sonyń ishinde arab, parsy, aǵylshyn jáne portýgal tilderiniń áserin aldy. Gýdjaratı sonymen qatar saýda tiline aınaldy, óıtkeni Gýdjarat aımaǵy kóptegen saýdagerlerdiń úıi boldy. Keıingi ýaqytta gýdjaratı ádebıeti 19-20 ǵasyrlarda Gandı, Tagor jáne Naraıan sıaqty tanymal avtorlar osy ýaqyt aralyǵynda eń tanymal shyǵarmalardy jasaǵan kezde órkendedi. Búginde gýdjaratıde 65 mıllıonnan astam adam sóıleıdi jáne álemdegi ana tilderi arasynda 26-shy orynda.

Gýdjaratı tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Mahatma Gandı: zańger, saıası kóshbasshy jáne mamandyǵy boıynsha fılosof Mahatma Gandı Úndistannyń bostandyǵy úshin kúrestegi eń yqpaldy tulǵalardyń biri boldy. Ol sondaı-aq Gýdjarat tili men ádebıetiniń damýyna úlken áser etti.
2. Morardjı Desaı: Morardjı Desaı 1977 jyldan 1979 jylǵa deıin Úndistannyń tórtinshi premer-mınıstri qyzmetin atqardy. Ol sondaı-aq Gýdjaratı tilin damytýǵa jáne tanymal etýge berilgendigimen tanymal boldy.
3. Kavı Kant: Kavı Kant Gýdjarat tilinde kóptegen tanymal kitaptar men kórkem ádebıetter jazǵan áıgili Gýdjarat aqyny jáne jazýshysy boldy. Ol Gýdjarat ádebıetiniń eń uly avtorlarynyń biri bolyp sanalady.
4. Kavı Narmad: Naraıan Hemchandra dep te atalatyn Kavı Narmad Gýdjarat ádebıeti tarıhyndaǵy eń mańyzdy tulǵalardyń biri bolyp sanalatyn Gýdjarat aqyny jáne dramatýrgi boldy.
5. Ýmashankar Djoshı: Ýmashankar Djoshı áıgili Gýdjarat aqyny, romanıs, dramatýrg, synshy jáne esseıst bolǵan. Ol sondaı-aq Gýdjarat tili men ádebıetiniń damýyna úlken úles qosty.

Gýdjaratı tiliniń qurylymy qalaı jumys isteıdi?

Gýdjaratı tili-naqty jáne naqty qurylymy bar úndi-arıı tili. Ol morfologıa, sıntaksıs jáne fonologıanyń úsh deńgeıli júıesimen sıpattalady. Morfologıa turǵysynan gýdjaratıde zat esimder, syn esimder, esimdikter, etistikter jáne sóıleýdiń basqa bólikteri bar. Etistik júıesi ásirese kúrdeli jáne etistikter men kómekshi quraldardyń kóptegen konúgasıalaryn qamtıdy. Gýdjarattaǵy Sıntaksıs sýbekt-obekt-etistik (SOV) qurylymyna sáıkes keledi. Sońynda, gýdjaratıde 32 fonemadan turatyn erekshe daýyssyz dybystar jıyntyǵy bar, olardy ári qaraı 9 negizgi daýysty jáne 23 ekinshi daýyssyz dybystarǵa bólýge bolady.

Gýdjaratı tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Gýdjaratıde birneshe negizgi sóz tirkesterin úırenýden bastańyz. Alfavıt pen aıtylymdy úırenýge ýaqyt bólińiz, óıtkeni Gýdjaratı aǵylshyn tilimen salystyrǵanda basqa erejelerdi ustanady.
2. Til úırenýge kómektesetin tárbıeshini nemese ana tilin tabyńyz. Suraqtarǵa jaýap bere alatyn jáne negizgi uǵymdardy túsindire alatyn adamnyń bolýy óte paıdaly bolýy múmkin.
3. Gýdjaratıdi úırenýge kómektesetin onlaın quraldardy paıdalanyńyz. Aýdıo sabaqtardy, mátinderdi jáne jattyǵýlardy qamtamasyz etetin kóptegen resýrstar bar.
4. Naqty sóılesýlerde tildik daǵdylaryńyzdy jattyqtyryńyz. Internettegi chatqa qosylýǵa nemese Gýdjaratı spıkerimen kofe iship kezdesýge tyrysyńyz.
5. Gýdjaratıde kitap oqyńyz, Fılmder kórińiz jáne mýzyka tyńdańyz. Bul sizge tildi jaqsy túsinýge kómektesedi.
6. Mádenıetke enińiz. Gýdjaratı mádenıetimen tanysý tildiń názik núanstaryn baǵalaýǵa kómektesedi.