Bashkır Makedon Aýdarma

Bashqurt tili-Reseıdiń Bashqurtstan Respýblıkasyndaǵy bashqurt halqy sóıleıtin kóne túrki tili. Ol túrki tilderiniń qypshaq kishi tobyna jatady jáne shamamen 1,5 mıllıon adam sóıleıdi.

Bashqurt tili ár túrli, búkil respýblıka boıynsha ár túrli dıalektiler bar. Bul bashqurt tilinen jáne oǵan aýdarmany salystyrmaly túrde qıyn etedi. Dıalektiler arasynda aýdarmany qıyndatatyn birneshe negizgi aıyrmashylyqtar bar, mysaly, sózderdiń ár túrli aıaqtalýy jáne aıtylýyndaǵy ózgerister.

Dál aýdarmany qamtamasyz etý úshin tildiń núanstaryn túsinetin tájirıbeli bashqurt tilinde sóıleıtinderdiń bolýy mańyzdy. Bul aýdarmashylar ár túrli dıalektilerdi jaqsy bilýi kerek jáne tipti eń kishkentaı aıyrmashylyqtardy anyqtaı alýy kerek. Sondyqtan bashqurt tiline aýdarýǵa kelgende kásibı aýdarmashylarǵa jıi artyqshylyq beriledi.

Bashqurt tilinen aýdarmashyny izdeý kezinde eskerý qajet birneshe mańyzdy faktorlar bar. Tájirıbe óte mańyzdy; aýdarmashy túpnusqa tilin de, aýdarma tilin de bilýi kerek, sonymen qatar mádenı kontekstti túsinýi kerek. Sondaı-aq, aýdarmashynyń belgili bir tilde qoldanylatyn termınologıa týraly ózekti bilimi bar ekenine kóz jetkizý mańyzdy, óıtkeni ol ýaqyt óte kele ózgerýi múmkin.

Jalpy, bashqurt tilinen aýdarma Arnaıy bilim men daǵdylardy, sondaı-aq dıalektiler men mádenıetti túsinýdi qajet etedi. Boljaldy maǵynanyń dál berilýin qamtamasyz etý úshin tájirıbeli jáne bilimdi aýdarmashyny jaldaý mańyzdy.

Bashqurt tilinde qaı elder sóıleıdi?

Bashqurt tilinde negizinen Reseıde sóıleıdi, degenmen Qazaqstanda, Ýkraınada jáne Ózbekstanda sóıleýshilerdiń sany az.

Bashqurt tiliniń tarıhy qandaı?

Bashqurt tili-negizinen Reseıdiń Oral taýlary aımaǵynda ornalasqan Bashqurtstan Respýblıkasynda sóıleıtin túrki tili. Bul respýblıkanyń jalǵyz resmı tili, sonymen qatar kórshiles ýdmýrt azshylyǵynyń keıbir ókilderi sóıleıdi. Bul til kóptegen ǵasyrlar boıy qoldanylyp keledi jáne búgingi kúnge deıin aıtylyp júrgen eń kóne túrki tilderiniń biri bolyp tabylady.
Bashqurt tiline qatysty eń alǵashqy jazbasha siltemeler 16 ǵasyrǵa jatady. Osy ýaqytta oǵan arab jáne parsy tilderi qatty áser etti. 19 ǵasyrda bashqurt tili aımaqtaǵy birneshe túrli azshylyqtardyń jazbasha tiline aınaldy. Ol sondaı-aq ǵylymı eńbekterde qoldanyldy, bul onyń búkil aımaqqa taralýyna kómektesti.
Keńestik kezeńde bashqurt tili Reseıdiń yqpalynan qatty zardap shekti. Kóptegen bashqurt sózderi olardyń oryssha balamalarymen aýystyryldy. Bul til mektepterde de oqytyldy jáne biryńǵaı bashqurt álipbıin qurýǵa áreket jasaldy.
Postkeńestik dáýirde bashqurt tili belsendi qoldanyla bastady jáne bul tildi saqtaýǵa kóp kúsh jumsaldy. Qazir kóptegen adamdar bashqurt tilin ekinshi til retinde úırenýde, al Bashqurtstan Respýblıkasynyń Úkimeti bul tildiń ómir súrýin qamtamasyz etý úshin barǵan saıyn kúsh salýda.

Bashqurt tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Ildar Gabdrafıkov-aqyn, pýblısıs jáne senarıst, ol bashqurt ádebıeti men bashqurt tiliniń qaıta órleýindegi mańyzdy tulǵa boldy.
2. Nıkolaı Ǵalıhanov-bashqurt ǵalymy jáne aqyny, ol bashqurt tilinde ondaǵan shyǵarmalar jazdy jáne qazirgi bashqurt ǵylymynyń negizin qalaýshy bolyp sanalady.
3. Damır Ismagılov-akademık, fılosof jáne lıngvıs, ol bashqurt tilinde sóıleıtinder arasynda saýattylyq deńgeıin arttyrý úshin kóp jumys jasady jáne bashqurt tilinde kóptegen jazbasha jumystar jasady.
4. Ásker Aıymbetov - bashqurt aqyny, prozashy jáne ǵalym, ol bashqurt tili men ádebıeti salasyndaǵy jetekshi tulǵalardyń biri boldy jáne osy tilde birneshe iri shyǵarmalar jazdy.
5. Irek Iahına-áıgili bashqurt jazýshysy jáne dramatýrgi, onyń shyǵarmalary tek Reseıde ǵana emes, búkil álemde tanylǵan jáne ol bashqurt tilin oqyrmandarǵa qol jetimdi etý úshin kóp nárse jasady.

Bashqurt tiliniń qurylymy qalaı?

Bashqurt tili-túrki tilder otbasynyń qypshaq tarmaǵyna jatatyn aglútınatıvti til. Ol gramatıkalyq fýnksıalardy bildirý úshin qoldanylatyn jurnaqtar men arnaıy dybystardy qoldanýmen sıpattalady. Bashqurt tilinde daýyssyz jáne daýysty dybystardyń baı júıesi bar, onyń jalpy qurylymyn býyn jáne qatysýshy qurylymdar quraıdy.

Bashqurt tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Bashqurt alfavıtimen jáne aıtylýymen tanysyńyz. Eger siz bashqurt tilin endi ǵana úırenip jatsańyz, bul eń mańyzdy alǵashqy qadam. Bashqurt tilindegi keıbir negizgi mátinderdi oqýdan bastańyz jáne ár áriptiń durys aıtylýyn úırenińiz.
2. Tárbıeshini nemese kýrsty tabýǵa tyrysyńyz. Tildi úırenýdiń eń jaqsy tásili-ana tilinde sóıleıtin adammen jeke bilim alý. Eger bul múmkin bolmasa, tildi úırenýge kómektesetin jergilikti kýrstardy nemese aýdıo jáne beıne kýrstardy qarańyz.
3. Bashqurt tilinde kóptegen materıaldardy oqyńyz, tyńdańyz jáne kórińiz. Siz tilmen jaqsyraq tanysqan saıyn, bashqurt tilinde buqaralyq aqparat quraldaryn oqýdy jáne tyńdaýdy jalǵastyryńyz. Bashqurt tilindegi aýdıo jazbalardy, ádebıetterdi, fılmder men ánderdi taýyp kórińiz jáne basyńyzben tilge enińiz.
4. Bashqurt tilinde sóılesýge mashyqtanyńyz. Tájirıbe úshin seriktes tabyńyz nemese adamdar bashqurt tilinde sóıleıtin onlaın forýmǵa qosylyńyz. Qatelikter jiberýden qoryqpańyz-bul oqytýdyń bir bóligi!
5. Oqýdy jalǵastyryńyz. Eger siz negizdermen yńǵaıly bolsańyz da, árqashan úırenýge jáne jattyǵýǵa bolatyn jańa nárse bar. Bashqurt tilinde múmkindiginshe kóp materıaldardy oqýdy, tyńdaýdy jáne kórýdi jalǵastyryńyz.

Makedon tiline aýdarý-bul Makedon tilinde dál sóıleskisi kelgende qoldanylatyn qajetti qyzmet. Bul negizinen Soltústik Makedonıada sóıleıtin slaván tili jáne eldiń resmı tilderiniń biri. Adamdar kóbinese osy tildegi klıenttermen, áriptesterimen nemese iskerı seriktestermen dál jáne tıimdi qarym-qatynas jasaý qajet bolǵan kezde Makedon tiline aýdarma qyzmetterine júginedi.

Makedonıalyq aýdarma qyzmetterin qujattardy, veb-saıttardy jáne basqa materıaldardy Makedon tiline aýdarýǵa mamandanǵan kóptegen aýdarma kompanıalary usynady. Kásibı aýdarmashylar qujattardyń barlyq túrlerin, sonyń ishinde zańdy jáne qarjylyq qujattardy, marketıńtik nemese iskerı materıaldardy, tehnıkalyq qujattamany jáne basqalaryn aýdara alady. Aýdarma qyzmetteri Makedon tilinde sóıleıtin aýdıtorıa úshin lokalızasıalanǵan mazmun jasaı alady. Veb-saıtty lokalızasıalaý týraly sóz bolǵanda, kásibı aýdarmashylar aýdarylǵan veb-saıttyń túpnusqaǵa uqsaıtyndyǵyna jáne sezinetinine kóz jetkizedi. Bul paıdalanýshylardyń ana tilinde veb-saıtty sharlaý kezinde oń tájirıbe alýyn qamtamasyz etedi.

Makedon tiline dál jáne tıimdi aýdarmalar til men onyń mádenıetin tereń túsinýdi qajet etedi. Kásibı aýdarmashylar aýdarma jobasyn oryndaý úshin jaldanbas buryn muqıat irikteýden ótedi. Jobany dáldikti qamtamasyz etý úshin redaktorlar da muqıat tekseredi. Kásibı aýdarmashylar tildiń núanstarymen tanys, bul aýdarmanyń dál ǵana emes, sonymen qatar mádenı dástúrlerge sáıkes keletindigine kóz jetkizýge kómektesedi.

Makedonıa tilinen kásibı aýdarmashyny jaldaý tabysty halyqaralyq qatysýdy qurýǵa kelgende paıdaly bolýy múmkin. Kásibı maman jasaǵan aýdarmalar naqty jáne jan-jaqty bolyp tabylady, bul sizdiń habarlamańyzdyń naqty jáne eshqandaı túsinispeýshiliksiz qabyldanýyn qamtamasyz etedi. Kásibı makedonıalyq aýdarmashyǵa ınvestısıa salý-bul sizdiń qujatyńyzdyń nemese veb-saıtyńyzdyń maqsatty tilge durys aýdarylýyn qamtamasyz etýdegi mańyzdy qadam. Bul sonymen qatar Makedon tilinde sóıleıtin tutynýshylarǵa sapaly ónimder nemese qyzmetter usynýǵa qamqorlyq jasaıtynyńyzdy kórsetedi.

Makedonıa qaı elderde sóıleıdi?

Makedonıa tili negizinen Soltústik Makedonıa Respýblıkasynda, Serbıada jáne Albanıada sóıleıdi. Ol sondaı-aq Bolgarıa, Gresıa jáne Chernogorıanyń bólikterinde, sondaı-aq Avstralıa, Kanada, Germanıa jáne Amerıka Qurama Shtattarynyń emıgranttar qaýymdastyǵynda sóıleıdi.

Makedon tiliniń tarıhy qandaı?

Makedonıa tiliniń tarıhyn bizdiń dáýirimizdiń 9 ǵasyrynan bastap, eski slaván tili túrinde qoldanylǵan kezden baıqaýǵa bolady. Osy kezeńde kóptegen qazirgi bolgar jáne Chernogorıa dıalektileri dúnıege keldi. 11 ǵasyrda eski slaván tili orta Makedonıa dıalektisine jol berdi. Osmanly kezeńinde tilge túrik jáne arab sózderi áser etti. 19 ǵasyrda Bolgar eksarhaty qurylǵannan keıin tildiń standarttalǵan nusqasy paıda boldy, ol qazir Qazirgi Makedonıa tili dep atalady. 1912-13 jyldardaǵy Balqan soǵystarynan keıin Makedonıa keıinirek Iýgoslavıaǵa aınalǵan sol kezdegi Serbıa Koróldiginiń resmı tili bolyp jarıalandy. Ekinshi dúnıejúzilik soǵystan keıin Makedonıa ózin respýblıka dep jarıalady jáne birden Makedon tilin óziniń resmı tili retinde qabyldady. Bul 1993 jyly Makedonıa Respýblıkasynyń qurylýymen resmı túrde tanyldy.

Makedonıa tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Krste Mısırkov (1874-1926) – lıngvıs jáne fılosof, qazirgi Makedon tilin kodtaıtyn alǵashqy ádebı shyǵarma bolyp sanalatyn Makedonıa máseleleri boıynsha kitaptyń avtory.
2. Kýzman Shapkarev (1880-1966) – Makedonıa tilin keń kólemde zertteý qazirgi resmı Makedonıa tiliniń negizin qalaǵan ǵalym.
3. Blaje Koneskı (1921-1993) – Skopedegi Makedonıa ádebıeti ınstıtýtynyń Makedonıa tili kafedrasynyń meńgerýshisi jáne qazirgi Makedonıa tiliniń bas sáýletshileriniń biri bolǵan lıngvıs jáne aqyn.
4. Georgıı Pýlevskıı (1892-1966) – Makedonıa tiliniń alǵashqy jan-jaqty gramatıkalyq oqýlyǵyn jazǵan jáne onyń kóptegen erejelerin kodıfıkasıalaǵan polımat jáne ǵalym.
5. Koko Rasın (1908-1943) – qazirgi Makedonıa ádebıetiniń atasy sanalatyn aqyn. Ol Makedon tilindegi eń mańyzdy jumystardyń keıbirin jazdy jáne ult tarıhyndaǵy jáne onyń mádenıetindegi mańyzdy tulǵa bolyp tabylady.

Makedonıa qurylymy qalaı jumys isteıdi?

Makedon tili-ońtústik slaván tili jáne onyń qurylymy osy otbasynyń bolgar jáne serbohorvat sıaqty basqa tilderine uqsas. Ol sýbekt-obekt-etistik sóılemderiniń retin qoldanady jáne etistik fleksıasyn keńinen qoldanady. Tilde sıntetıkalyq jáne analıtıkalyq aýytqý jáne konúgasıa formalary qoldanylady. Zat esimderde jeti jaǵdaı jáne eki jynys, sondaı-aq etistiktiń tórt shaqtary bar. Syn esimder jynysy, sany jáne jaǵdaıy boıynsha ózgertetin zat esimderge sáıkes keledi.

Makedon tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Makedon tiliniń jaqsy oqýlyǵyn alyńyz jáne til úırenýge kirisińiz. Tildi jattyqtyrý jáne úırený úshin qoldanýǵa bolatyn jattyǵýlary bar gramatıkalyq oqýlyqty tabyńyz.
2. Makedonıa mýzykasyn tyńdańyz jáne Makedonıa tilindegi beınelerdi nemese fılmderdi kórińiz. Bul sizge tilmen jáne onyń aıtylýymen jaqsyraq tanysýǵa kómektesedi.
3. Makedon tilinde sóıleıtindermen sóılesińiz. Bul sizge naqty ómirlik tájirıbe beredi jáne tez úırenýge kómektesedi. Ana tilinde sóıleıtinderdi onlaın nemese jergilikti kezdesýler nemese qaýymdastyqtar arqyly taba alasyz.
4. Makedon tilinde jazýdy úırenińiz. Jazý tildiń gramatıkasyn, qurylymyn jáne emlesin jaqsy túsinýge kómektesedi.
5. Makedon tilinde jýrnal júrgizińiz. Oqý prosesinde kezdesetin sózderdi, sóz tirkesterin jáne áńgimelerdi jazyńyz. Sózdik jáne gramatıkalyq jattyǵýlardy jıi qarap shyǵyńyz.
6. Qoldanbalar men veb-saıttar sıaqty Makedonıa tilindegi onlaın resýrstardy paıdalanyńyz. Oqýǵa kómektesetin ınteraktıvti sabaqtar men jattyǵýlardy usynatyn kóptegen onlaın baǵdarlamalar bar.