Bashkır Bolgar Aýdarma

Bashqurt tili-Reseıdiń Bashqurtstan Respýblıkasyndaǵy bashqurt halqy sóıleıtin kóne túrki tili. Ol túrki tilderiniń qypshaq kishi tobyna jatady jáne shamamen 1,5 mıllıon adam sóıleıdi.

Bashqurt tili ár túrli, búkil respýblıka boıynsha ár túrli dıalektiler bar. Bul bashqurt tilinen jáne oǵan aýdarmany salystyrmaly túrde qıyn etedi. Dıalektiler arasynda aýdarmany qıyndatatyn birneshe negizgi aıyrmashylyqtar bar, mysaly, sózderdiń ár túrli aıaqtalýy jáne aıtylýyndaǵy ózgerister.

Dál aýdarmany qamtamasyz etý úshin tildiń núanstaryn túsinetin tájirıbeli bashqurt tilinde sóıleıtinderdiń bolýy mańyzdy. Bul aýdarmashylar ár túrli dıalektilerdi jaqsy bilýi kerek jáne tipti eń kishkentaı aıyrmashylyqtardy anyqtaı alýy kerek. Sondyqtan bashqurt tiline aýdarýǵa kelgende kásibı aýdarmashylarǵa jıi artyqshylyq beriledi.

Bashqurt tilinen aýdarmashyny izdeý kezinde eskerý qajet birneshe mańyzdy faktorlar bar. Tájirıbe óte mańyzdy; aýdarmashy túpnusqa tilin de, aýdarma tilin de bilýi kerek, sonymen qatar mádenı kontekstti túsinýi kerek. Sondaı-aq, aýdarmashynyń belgili bir tilde qoldanylatyn termınologıa týraly ózekti bilimi bar ekenine kóz jetkizý mańyzdy, óıtkeni ol ýaqyt óte kele ózgerýi múmkin.

Jalpy, bashqurt tilinen aýdarma Arnaıy bilim men daǵdylardy, sondaı-aq dıalektiler men mádenıetti túsinýdi qajet etedi. Boljaldy maǵynanyń dál berilýin qamtamasyz etý úshin tájirıbeli jáne bilimdi aýdarmashyny jaldaý mańyzdy.

Bashqurt tilinde qaı elder sóıleıdi?

Bashqurt tilinde negizinen Reseıde sóıleıdi, degenmen Qazaqstanda, Ýkraınada jáne Ózbekstanda sóıleýshilerdiń sany az.

Bashqurt tiliniń tarıhy qandaı?

Bashqurt tili-negizinen Reseıdiń Oral taýlary aımaǵynda ornalasqan Bashqurtstan Respýblıkasynda sóıleıtin túrki tili. Bul respýblıkanyń jalǵyz resmı tili, sonymen qatar kórshiles ýdmýrt azshylyǵynyń keıbir ókilderi sóıleıdi. Bul til kóptegen ǵasyrlar boıy qoldanylyp keledi jáne búgingi kúnge deıin aıtylyp júrgen eń kóne túrki tilderiniń biri bolyp tabylady.
Bashqurt tiline qatysty eń alǵashqy jazbasha siltemeler 16 ǵasyrǵa jatady. Osy ýaqytta oǵan arab jáne parsy tilderi qatty áser etti. 19 ǵasyrda bashqurt tili aımaqtaǵy birneshe túrli azshylyqtardyń jazbasha tiline aınaldy. Ol sondaı-aq ǵylymı eńbekterde qoldanyldy, bul onyń búkil aımaqqa taralýyna kómektesti.
Keńestik kezeńde bashqurt tili Reseıdiń yqpalynan qatty zardap shekti. Kóptegen bashqurt sózderi olardyń oryssha balamalarymen aýystyryldy. Bul til mektepterde de oqytyldy jáne biryńǵaı bashqurt álipbıin qurýǵa áreket jasaldy.
Postkeńestik dáýirde bashqurt tili belsendi qoldanyla bastady jáne bul tildi saqtaýǵa kóp kúsh jumsaldy. Qazir kóptegen adamdar bashqurt tilin ekinshi til retinde úırenýde, al Bashqurtstan Respýblıkasynyń Úkimeti bul tildiń ómir súrýin qamtamasyz etý úshin barǵan saıyn kúsh salýda.

Bashqurt tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Ildar Gabdrafıkov-aqyn, pýblısıs jáne senarıst, ol bashqurt ádebıeti men bashqurt tiliniń qaıta órleýindegi mańyzdy tulǵa boldy.
2. Nıkolaı Ǵalıhanov-bashqurt ǵalymy jáne aqyny, ol bashqurt tilinde ondaǵan shyǵarmalar jazdy jáne qazirgi bashqurt ǵylymynyń negizin qalaýshy bolyp sanalady.
3. Damır Ismagılov-akademık, fılosof jáne lıngvıs, ol bashqurt tilinde sóıleıtinder arasynda saýattylyq deńgeıin arttyrý úshin kóp jumys jasady jáne bashqurt tilinde kóptegen jazbasha jumystar jasady.
4. Ásker Aıymbetov - bashqurt aqyny, prozashy jáne ǵalym, ol bashqurt tili men ádebıeti salasyndaǵy jetekshi tulǵalardyń biri boldy jáne osy tilde birneshe iri shyǵarmalar jazdy.
5. Irek Iahına-áıgili bashqurt jazýshysy jáne dramatýrgi, onyń shyǵarmalary tek Reseıde ǵana emes, búkil álemde tanylǵan jáne ol bashqurt tilin oqyrmandarǵa qol jetimdi etý úshin kóp nárse jasady.

Bashqurt tiliniń qurylymy qalaı?

Bashqurt tili-túrki tilder otbasynyń qypshaq tarmaǵyna jatatyn aglútınatıvti til. Ol gramatıkalyq fýnksıalardy bildirý úshin qoldanylatyn jurnaqtar men arnaıy dybystardy qoldanýmen sıpattalady. Bashqurt tilinde daýyssyz jáne daýysty dybystardyń baı júıesi bar, onyń jalpy qurylymyn býyn jáne qatysýshy qurylymdar quraıdy.

Bashqurt tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Bashqurt alfavıtimen jáne aıtylýymen tanysyńyz. Eger siz bashqurt tilin endi ǵana úırenip jatsańyz, bul eń mańyzdy alǵashqy qadam. Bashqurt tilindegi keıbir negizgi mátinderdi oqýdan bastańyz jáne ár áriptiń durys aıtylýyn úırenińiz.
2. Tárbıeshini nemese kýrsty tabýǵa tyrysyńyz. Tildi úırenýdiń eń jaqsy tásili-ana tilinde sóıleıtin adammen jeke bilim alý. Eger bul múmkin bolmasa, tildi úırenýge kómektesetin jergilikti kýrstardy nemese aýdıo jáne beıne kýrstardy qarańyz.
3. Bashqurt tilinde kóptegen materıaldardy oqyńyz, tyńdańyz jáne kórińiz. Siz tilmen jaqsyraq tanysqan saıyn, bashqurt tilinde buqaralyq aqparat quraldaryn oqýdy jáne tyńdaýdy jalǵastyryńyz. Bashqurt tilindegi aýdıo jazbalardy, ádebıetterdi, fılmder men ánderdi taýyp kórińiz jáne basyńyzben tilge enińiz.
4. Bashqurt tilinde sóılesýge mashyqtanyńyz. Tájirıbe úshin seriktes tabyńyz nemese adamdar bashqurt tilinde sóıleıtin onlaın forýmǵa qosylyńyz. Qatelikter jiberýden qoryqpańyz-bul oqytýdyń bir bóligi!
5. Oqýdy jalǵastyryńyz. Eger siz negizdermen yńǵaıly bolsańyz da, árqashan úırenýge jáne jattyǵýǵa bolatyn jańa nárse bar. Bashqurt tilinde múmkindiginshe kóp materıaldardy oqýdy, tyńdaýdy jáne kórýdi jalǵastyryńyz.

Kirispe

Bolgarıada erekshe til men mádenıet bar, olar joǵary baǵalanady. Bolgar tili-búkil álem boıynsha 9 mıllıonnan astam adam sóıleıtin Ońtústik slaván tili. Sońǵy jyldary ol Bolgarıadan tys jerlerde turatyn adamdar arasynda tanymal boldy, olar til úırenýge jáne onyń kóptegen artyqshylyqtaryn paıdalanýǵa múddeli. Jahandanýdyń ósýimen jáne elder arasyndaǵy baılanystardyń keńeıýimen Bolgar aýdarmashysynyń qyzmetine qol jetimdilik mańyzdy bola bastady.

Bolgar aýdarmasynyń tarıhy

Bolgar tili 9 ǵasyrdan bastalady, ony proto-bolgarlar aımaqqa keńeıýi aıasynda engizgen. Ýaqyt óte kele bolgar tili tarala bastady jáne 1878 jyly Bolgarıa knázdiginiń resmı tiline aınaldy. Ekinshi dúnıejúzilik soǵystan keıin til damı berdi jáne 1946 jyly Bolgarıa Halyq Respýblıkasynyń resmı tili boldy.

Búgingi tańda bolgar tili Bolgarıanyń resmı tili, sonymen qatar Eýropalyq Odaqtyń resmı tili bolyp tabylady. Bolgarıada jáne Balqannyń basqa elderinde, sondaı-aq álemdegi kóptegen ımıgranttar qaýymdastyǵynda shamamen 11 mıllıon adam sóıleıdi. Nátıjesinde aýdarmashy qyzmetteri ártúrli tilderde sóıleıtin adamdar arasyndaǵy tıimdi qarym-qatynasty qamtamasyz etý úshin joǵary suranysqa ıe.

Bolgar tiline aýdarýdyń artyqshylyqtary

Qujattardy Bolgar tiline aýdarý osy tildi meńgergen klıentteri nemese seriktesteri bar kompanıalarǵa óte paıdaly bolýy múmkin. Marketıńtik materıaldar men veb-saıttardy Bolgar tiline aýdarý kompanıalarǵa keń aýdıtorıaǵa jetýge jáne aımaqtaǵy áleýetti klıenttermen qarym-qatynas ornatýǵa kómektesedi. Bul sondaı-aq kompanıalarǵa maqsatty aýdıtorıa arasynda senimdilikti arttyrýǵa kómektesedi, olar baılanysýǵa tyrysatyn adamdardyń tili men mádenıetin túsinetinin jáne qurmetteıtinin kórsetedi. Dál jáne senimdi aýdarma qyzmetterine qol jetkize otyryp, kásiporyndar óz klıentterin jaqsy túsinip, Bolgar naryǵynda tabysqa jetý múmkindigin arttyra alady.

Sonymen qatar, Bolgarıadan kelgen ımıgranttar sanynyń artýymen aýdarmashy qyzmetteri ártúrli mádenıetter arasyndaǵy tegis qarym-qatynasqa yqpal etýi múmkin. Medısınalyq qujattardy, kelisimderdi jáne basqa da resmı nysandardy Bolgar tiline aýdarý barlyq qatysýshylardyń qujatty túsinýin jáne onyń dál berilýin qamtamasyz etýge kómektesedi. Sonymen, qujattardy Bolgar tiline aýdarý bolgar tilinde sóıleıtinderdiń tili men mádenıetin saqtaýǵa kómektesedi.

Qorytyndy

Bolgar tiline aýdarma qyzmetteri jahandaný men elder arasyndaǵy baılanystyń ósýine baılanysty joǵary suranysqa ıe. Bul qyzmetter keń aýdıtorıaǵa jetýdi jáne aımaqtaǵy áleýetti klıenttermen qarym-qatynas ornatýdy kózdeıtin kompanıalarǵa, sondaı-aq mádenıetter arasynda tegis qarym-qatynas ornatýǵa kómekke muqtaj ımıgranttarǵa paıdaly bolýy múmkin. Osy praktıkalyq artyqshylyqtardan basqa, dál jáne senimdi aýdarma qyzmetterine qol jetkizý bolgar tilinde sóıleıtinderdiń tili men mádenıetin saqtaýǵa kómektesedi.

Bolgar tilinde qaı elder sóıleıdi?

Bolgar tili negizinen Bolgarıada sóıleıdi, biraq Serbıa, Chernogorıa, Soltústik Makedonıa, Rýmynıa, Ýkraına jáne Túrkıa sıaqty basqa elderde, sondaı-aq búkil álemdegi Bolgar dıasporasynyń shaǵyn qaýymdastyqtarynda sóıleıdi.

Bolgar tiliniń tarıhy qandaı?

Bolgar tiliniń uzaq jáne ártúrli tarıhy bar. Ol alǵash ret Qazirgi Bolgarıa aımaǵyna bizdiń zamanymyzdyń 7 ǵasyrynda qazirgi Reseıde ómir súrgen túrki halqy bolǵan bolgarlar engizgen dep esepteledi. Olar sóılegen til ejelgi Bolgar nemese ejelgi Chývash dep ataldy jáne ol 4 ǵasyrda osy aımaqqa basyp kirgen ǵundar sóıleıtin tilderden shyqqan dep esepteledi.
Ǵasyrlar boıy bolgar tili jergilikti slaván tilderimen, atap aıtqanda shyǵys-ońtústik slaván tilderimen, sonyń ishinde makedon jáne serb tilderimen aralasqan. Bul qospa ortaǵasyrlyq bolgar tili retinde belgili boldy, onyń eki jazbasha túri boldy: shirkeý slaván tili, pravoslavıe shirkeýi qoldanatyn ádebı til jáne bolgar tiliniń aýyzeki túrinen damyǵan Bolgar ádebı tili.
19 ǵasyrdyń basynda shirkeý slaván jáne bolgar ádebı tilderin almastyratyn qazirgi Bolgar tiliniń standartty túri paıda boldy. 19-20 ǵasyrlarda bolgar tili aıtarlyqtaı modernızasıadan ótip, 1945 jyly qazirgi Bolgarıa Respýblıkasynyń resmı tiline aınaldy.

Bolgar tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Kırıll men Mefodıı 2. Bolgar patshasy Sımeon 3. Paısıı Hılandar 4. Konstantın Preslavskıı 5. Bolgarıadan kelgen Ivan Shıshman

Bolgar tiliniń qurylymy qalaı?

Bolgar tiliniń qurylymy basqa slaván tilderine uqsas. Bul fleksıalyq til, onda zat esimder men syn esimderdiń sóılemdegi qyzmetine baılanysty ár túrli aıaqtalýy bolady. Etistikterdiń shaq pen tulǵaǵa baılanysty ár túrli aıaqtalýy bar. Basqa slaván tilderindegi sıaqty, bolgar tilinde de zat esimderdiń, esimdikterdiń jáne syn esimderdiń alty jaǵdaıy bar: nomınatıvti, aıyptaýshy, datıvti, aspaptyq, predlogtyq jáne vokaldyq jaǵdaılar. Sózderdiń reti ádette sýbekt-etistik-obekt bolyp tabylady, biraq sóılem qurylymyna nemese ekpinge baılanysty ózgerýi múmkin.

Bolgar tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Bolgar tili kýrsynan ótińiz: kýrstan ótý-bolgar tilin úırenýdiń eń tıimdi ádisi. Kýrsty shynymen tıimdi paıdalaný úshin barlyq sabaqtarǵa qatysyp, pikirtalastarǵa belsendi qatysyńyz.
2. Onlaın resýrstardy paıdalanyńyz: bolgar tilin úırenýge kómektesetin kóptegen tamasha onlaın resýrstar bar. Kóptegen saıttar ınteraktıvti sabaqtar men is-sharalardy, júkteletin jumys paraqtary men aýdıo faıldardy jáne gramatıkalyq erejelerdiń egjeı-tegjeıli túsindirmelerin usynady. Keıbir veb-saıttar tipti bolgar tilinde sóıleıtindermen tikeleı sóılesýdi usynady.
3. Ózińizdi batyryńyz: tildi úırený úshin súńgý qajet. Bolgar dostaryn tabýǵa tyrysyńyz nemese Bolgar mádenıetine enińiz. Bolgar radıosyn tyńdańyz jáne bolgar fılmderin kórińiz, mýzyka tyńdańyz jáne bolgar tilindegi kitaptardy múmkindiginshe jıi oqyńyz.
4. Jattyǵý, jattyǵý, jattyǵý: negizderdi meńgergennen keıin, eń bastysy - jattyǵýdy jalǵastyrý! Múmkindiginshe ana tilinde sóıleıtindermen bolgar tilinde sóılesýge tyrysyńyz jáne progresti saqtaý úshin onlaın resýrstardy paıdalanyńyz.