Саха Әрмән Тәржемә итеү

Яҡут теле-Рәсәйҙең төньяҡ-көнсығышында ярты миллиондан ашыу кеше һөйләшкән төрки тел. Тел яңы ғына рәсми танылыу алғанлыҡтан, элеккесә якут теленән тәржемә итеү хеҙмәттәренә ҙур һорау бар. Был мәҡәләлә беҙ якут теленә һәм унан тәржемә итеүҙең мөһимлеген ҡарайбыҙ, шулай уҡ был процесс менән бәйле проблемаларҙы тикшерәбеҙ.

Якут телендә Рәсәйҙә генә түгел, Монголия, Ҡытай һәм Ҡаҙағстан кеүек илдәрҙә лә һөйләшәләр. Был халыҡ-ара якут теленә тәржемә итеү хеҙмәттәренә ихтыяж барлығын аңлата, шулай уҡ ил эсендә лә. Яҡут теленә һәм унан тәржемә итеүҙең төп маҡсаты - ерле халыҡтар общиналары һәм башҡа ҡыҙыҡһынған яҡтар араһында аралашыуҙы еңеләйтеү өсөн тел бушлыҡтарын тулыландырыу. Шулай уҡ юридик документтар, дипломатик килешеүҙәр, белем биреү материалдары, киң мәғлүмәт саралары һәм мәҙәниәт менән бәйле материалдар һәм башҡа документтар өсөн тәржемәләр талап ителә.

Яҡут теленә һәм унан тәржемә итеүгә килгәндә, ҡайһы бер мөһим проблемаларҙы иҫтә тоторға кәрәк. Беренсенән, әйтелеш проблемаһы бар. Яҡут телендә һөйләшкән төбәк диалектына бәйле һүҙҙәрҙең әйтелешендә айырмалар бар. Шулай итеп, тәржемәселәргә аныҡлыҡ тәьмин итеү өсөн был төбәк вариациялары менән таныш булыу мөһим. Тағы бер проблема-күп һүҙҙәрҙең, улар ҡулланылған контекстан сығып, бер нисә мәғәнәгә эйә булыуы. Был тәржемәселәргә һүҙҙең йәки фразаның дөрөҫ мәғәнәһен билдәләүҙе ҡыйынлаштыра, был аныҡлыҡты тағы ла мөһимерәк итә.

Яҡут теленә һәм унан тәржемә итеү менән бәйле ауырлыҡтарға ҡарамаҫтан, был процестың мөһимлеген таныу мөһим. Яҡут теле танылыу яулауын дауам иткән һайын, яҡут теленә һәм унан тәржемә итеүҙең юғары сифатын һәм аныҡлығын тәьмин итеү мөһим була бара. Сифатлы тәржемәләр уңышлы мәҙәни-ара диалогты һәм бәйләнештәрҙе һаҡлау өсөн бик мөһим, бигерәк тә мәҙәниәте йыш ҡына ситләтелгән ерле общиналар араһында.

Ниндәй илдәрҙә якут телендә һөйләшәләр?

Якут телендә Рәсәйҙә, Ҡытайҙа һәм Монголияла һөйләшәләр.

Яҡут теленең тарихы ниндәй?

Яҡут теле төньяҡ-көнбайыш төрки телдәренең каспий төркөмсәһенә ҡараған төрки тел. Был Телдә Рәсәй Саха Республикаһында, башлыса Лена йылғаһы һәм уның ҡушылдыҡтары бассейнында, яҡынса 500 000 кеше һөйләшә. Яҡут теленең бай әҙәби тарихы бар, ул 14 быуат уртаһындағы беренсе яҙма әҙәбиәткә барып тоташа. Яҡут әҙәбиәте Яҡын Көнсығыш һәм Үҙәк Азия суфый шағирҙары, шулай уҡ император Рәсәйенән рус яҙыусылары һәм авторҙары ижадының көслө йоғонтоһо аҫтында була. Яҡут телендәге тәүге яҙма әҫәрҙәр дини текстар, шул иҫәптән Ҡөрьәндән өҙөктәр һәм йософ һәм Зөләйха тураһында легендалар тәржемәләре була.
Яҡут телендә яҙылған тәүге оригиналь әҫәрҙәр 19 быуат аҙағында барлыҡҡа килә: яҡут халҡының көндәлек тормошо тураһында шиғырҙар, хикәйәләр һәм романдар. Яҡут яҙыусылары шулай уҡ үҙҙәренең әҫәрҙәрендә колониализмға ҡаршы көрәш, традицион себер мәҙәниәтенең әһәмиәте һәм төбәктең иҙелгән халыҡтарының ауыр хәле кеүек киң темаларҙы өйрәнә башлай. 1920-1930 йылдарҙа Якут теле Әҙәби ренессанс кисерә, Уны юрий Чегерев, Анатолий Кротов, Геннадий Титов һәм Иван тазетдинов кеүек яҙыусылар етәкләй. Был осорҙа якут телендә баҫылған китаптар һаны ҡырҡа арта, шулай уҡ хөкүмәт һәм административ документтарҙа был телде ҡулланыу арта.
Бөгөн якут теле уның һөйләшеүселәре араһында яңырыу кисерә, унда бер нисә яңы гәзит һәм журнал нәшер ителә. Шулай уҡ Рәсәйҙән ситтә якут телен өйрәнеүгә ҡыҙыҡһыныу арта, сөнки бер нисә университет был тел буйынса курстар тәҡдим итә.

Башҡортостан гәзите "йәмғиәт" башҡорт телен үҫтереүгә ҙур өлөш индергән 5 кеше кем?

1. Винокуров Юрий Николаевич лингвист, тарихсы һәм филолог; 2. Степан Георгиевич Островский якут шағиры, драматург, прозаик һәм тәржемәсе; 3. Беляев Олег Михайлович якут әҙәбиәт белгесе һәм публицисы; 4. Баһауетдинова лилиә Владимировна яҡут фольклорсыһы; 5. Акулина Еловна Павлова диикограф һәм диалектологияны тикшеренеүсе.

Яҡут теленең структураһы нисек ҡоролған?

Яҡут теле төрки тел ғаиләһенә ҡарай һәм Төньяҡ-көнсығыш төркөмөнөң бер өлөшө булып тора. Был агглютинатив тел, йәғни ул һүҙҙәргә яңы мәғәнәләр һәм формалар булдырыу өсөн өҫтәлергә мөмкин булған суффикстарҙы ҡуллана. Якут теле юғары флексия менән айырылып тора, был һүҙҙәрҙең һөйләмдә нисек ҡулланылыуына ҡарап формаһын үҙгәртеүен аңлата. Исемдәр, алмаштар, сифаттар һәм ҡылымдар уларҙың формаһын контекстан сығып билдәләү өсөн тамамланыуҙар талап итә.

Яҡут телен иң дөрөҫ ысул менән нисек өйрәнергә?

1. Якут теле дәреслегенең йәки инструктор өсөн ҡулланманың бер данаһын алығыҙ. Был материалдарҙа килтерелгән дәрестәрҙе эшкәртеү-телде камил үҙләштереүҙең иң яҡшы ысулы.
2. Һөйләү һәм аудициялау буйынса күнекмәләр үткәрегеҙ. Теләһә ниндәй телде өйрәнеүҙең иң яҡшы ысулы - уны мөмкин тиклем күберәк ҡулланыу, шуға күрә күнекмәләр үткәрергә мөмкин булған әңгәмәсегеҙҙе табырға тырышығыҙ.
3. Якут телендә яҙылған материалды уҡығыҙ. Был һеҙгә телдең структураһын һәм грамматикаһын аңларға ярҙам итәсәк.
4. Яҡуттарҙың мәҙәниәте һәм тарихы менән танышығыҙ. Әгәр һеҙ кешеләр һәм уларҙың йәшәү рәүеше тураһында күберәк белһәгеҙ, был һеҙгә телде яҡшыраҡ аңларға ярҙам итер.
5. Яҡут КИҢ мәғлүмәт САРАЛАРЫН ҡарағыҙ һәм тыңлағыҙ. Күп кенә онлайн-ресурстар бар, шул иҫәптән был телдә радиопрограммалар һәм телешоуҙар бар.
6. Якутияға Барығыҙ. Төбәктә ваҡыт үткәргәндән һуң, һеҙ телегеҙгә сумдырылырға һәм телдә һөйләшеүселәр менән аралашырға мөмкинселек аласаҡһығыҙ.

Әрмән теленә тәржемә хәҙерге донъя баҙарында ҡиммәтерәк була бара. Илдәр бер-береһе менән әүҙемерәк аралашҡан һайын, яҙма тәржемә хеҙмәттәре ҙур һорау менән файҙаланыуы асыҡлана. Әрмән теле-бөтә донъя буйынса 6 миллиондан ашыу кеше һөйләшкән тел, һәм ул төрлө халыҡтарҙың мәҙәниәтенең мөһим өлөшө булып тора. Был уны башҡа илдәрҙәге ҡулланыусылар менән аралашырға ярҙам итеүсе ҡиммәтле бизнес ҡоралы итә.

Әрмән теленә тәржемә хеҙмәттәренең талап ителеүенең бер сәбәбе-уларҙың илдәр һәм телдәр араһындағы коммуникация өҙөклөктәрен еңеп сығыу һәләте. Әрмәнстан Европа Менән Азия араһындағы киҫешкән урында урынлашҡан, тимәк, ул йыш ҡына төрлө мәҙәниәттәр һәм телдәр менән киҫешә. Тел үҙе лә бик үҙенсәлекле, был уны күрше телдәрҙән еңел айырып була. Был тапшырылған хәбәрҙәрҙең маҡсатлы аудиторияға теүәл еткерелеүен тәьмин итергә ярҙам итә.

Уның мәҙәни әһәмиәтенә өҫтәп, әрмән телен аралашыу теле булараҡ ҡулланыуҙың да бик күп практик өҫтөнлөктәре бар. Был еңел яраҡлаштырыла торған тел, уны төрлө шарттарҙа ҡулланырға мөмкин. Бынан тыш, был өйрәнеү өсөн сағыштырмаса ябай тел, тимәк, минималь тел тәжрибәһе булған кешеләр барыбер был телде ҡулланыуҙа бик уңышлы була ала. Бынан тыш, башҡа ҡайһы бер телдәрҙән айырмалы рәүештә, әрмән теленең оҙон яҙма тарихы бар, тимәк, тел өйрәнеүселәргә ярҙам итә алған күп кенә баҫма материалдар һәм ресурстар бар.

Ниһайәт, әрмән тәржемәселәре ҙур тәжрибәгә һәм ышаныслылыҡҡа эйә. Телдең популярлығы үҫкән һайын тәржемә өлкәһендә профессионалдар һаны ла арта. Күп тәржемәселәр билдәле бер өлкәләрҙә махсуслаша, тимәк, предприятиелар үҙҙәренең ихтыяждарына тап килгән тәржемәсе таба ала. Телдең нескәлектәрен аңлау тәжрибәһе был тәржемәселәрҙе үҙҙәренә таныш булмаған телдә үҙ хәбәрен теүәл еткерергә теләгән компаниялар өсөн ҡиммәтле итә.

Дөйөм алғанда, әрмән теленә тәржемә халыҡ-ара кимәлдә бизнес алып барған предприятиелар, учреждениелар һәм шәхси кешеләр өсөн бик ҡиммәтле актив булып тора. Был аралашыу өсөн күп мөмкинлектәр асыу ғына түгел, ә мәҙәниәттәр һәм милләттәр араһында мәҙәни күпер булып хеҙмәт итә. Глобалләшеү үҫкән һайын әрмән тәржемәселәренә һәм тәржемә хеҙмәттәренә ихтыяж арта барасаҡ.

Әрмән телендә ниндәй илдәрҙә һөйләшәләр?

Әрмән теле Әрмәнстанда һәм Таулы Ҡарабахта рәсми тел булып тора. Был телдә шулай уҡ күп илдәрҙәге әрмән диаспораһы вәкилдәре һөйләшә, шул иҫәптән Рәсәй, Ҡушма Штаттар, Ливан, Франция, Грузия, Сүриә, Иран һәм Төркиә.

Әрмән теленең тарихы ниндәй?

Әрмән теленең боронғо тарихы бар, ул беҙҙең эраға тиклем 5 быуат башына барып тоташа, ул саҡта ул тәүге тапҡыр боронғо әрмән формаһында яҙылған була. Был боронғо һаҡланып ҡалған һинд-европа телдәренең береһе һәм Әрмәнстан Республикаһының рәсми теле булып тора. Тел Әрмән батшалығы һәм уның мәҙәниәте йоғонтоһонда була, һәм уның күп кенә терминдары әле лә ҡулланыла.
Быуаттар дауамында тел бер нисә эволюция кисерә, шулай уҡ грек, латин, фарсы һәм төрөк телдәре йоғонтоһонда була. 19 быуатта әрмән теле байтаҡ яңырыу кисерә, сөнки ул ваҡыттағы ғалимдар бөтә әрмән диаспораһында һәм унан ситтә ҡулланыла алырлыҡ стандартлаштырылған версия төҙөү өҫтөндә ныҡышмалы эшләй.
Бөгөн был телдә 8 миллионға яҡын кеше һөйләшә, һәм ул Аҡш, Канада, Германия, Франция һәм Рәсәйҙәге күп кенә әрмән общиналарының төп теле булып тора. Ул шулай уҡ бер нисә христиан конфессияһында литургик тел булараҡ ҡулланыла.

Әрмән телен өйрәнеүгә ҙур өлөш индергән тәүге 5 кеше араһында кем бар?

1. Месроп Маштоц әрмән алфавитын булдырыусы 2. Мовсес Хоренаци әрмән тарихы һәм әҙәбиәте пионеры 3. Овес Туманян шағир, прозаик һәм йәмәғәт эшмәкәре 4. Григор Нарекаци 9 быуат шағиры-мистик 5. Мкртич Нагаш хәҙерге әрмән әҙәбиәтенең тәүге яҙыусыларының береһе

Әрмән теленең структураһы нисек ҡоролған?

Әрмән теленең структураһы агглютинатив, йәғни ул һүҙҙәрҙе үҙгәртеү һәм грамматик үҙенсәлектәрҙе белдереү өсөн аффикстар йәки суффикс рәүешендәге приставкалар ҡуллана. Структураһы буйынса әрмән теле һинд-европа телдәре ғаиләһенең башҡа телдәренә оҡшаш. Унда исемдәрҙең, ҡылымдың ауышлыҡтарының һәм ваҡытының күп килештәре, шулай уҡ күп һанлы алмаштар һәм ҡылым формалары бар. Әрмән теле шулай уҡ тартынҡыларҙың киң мутация системаһына эйә.

Әрмән телен нисек дөрөҫ өйрәнергә?

1. Әрмән теленең яҡшы курсын табығыҙ. Онлайн-курс йәки курс эҙләгеҙ, әгәр һеҙ уны үҙегеҙ менән бергә таба алаһығыҙ. Курс грамматика нигеҙҙәрен, һөйләмдәр структураһын һәм һүҙлек запасын үҙ эсенә ала.
2. Әрмән телен өйрәнеүгә тотоноғоҙ. Әрмән фильмдарын һәм телешоуҙарын ҡарағыҙ, әрмән музыкаһын тыңлағыҙ, әрмән китаптарын һәм гәзиттәрен уҡығыҙ һәм әрмән телле кешеләр менән әңгәмәләр алып барырға тырышығыҙ.
3. Күнегеү, күнегеү, күнегеү. Хаталар яһауҙан ҡурҡмағыҙ, был-өйрәнеүҙең берҙән-бер юлы. Көн һайын әрмән телендә күнекмәләр үткәреү өсөн ваҡыт бүлеп бирегеҙ, хатта был бер нисә минутҡа ғына булһа ла.
4. Онлайн ресурстарҙы ҡулланма итеп ҡулланығыҙ. Интернетта бик күп ресурстар бар, улар һеҙгә әрмән телен өйрәнергә ярҙам итәсәк. Телде уҡытыуға арналған веб-сайттар һәм форумдар, шулай уҡ файҙалы ҡушымталар һәм подкастар эҙләгеҙ.
5. Белемдәрегеҙҙе тикшереү өсөн карточкалар ҡулланығыҙ. Әрмән һүҙлегенән һүҙҙәр менән карточкалар төҙөгөҙ һәм даими рәүештә үҙегеҙҙең прогрессығыҙҙы баһалау өсөн үҙегеҙҙе тикшерегеҙ.
6. Башҡа уҡыусылар менән һөйләшегеҙ. Башҡа кешеләр менән аралашығыҙ, улар шулай уҡ әрмән телен өйрәнә, онлайн йәки шәхсән. Шул уҡ телде өйрәнгән кеше менән аралашыу һеҙгә мотивация һәм ҡатнашыуҙы һаҡлап ҡалырға ярҙам итә ала.