Саха Латин Тәржемә итеү

Яҡут теле-Рәсәйҙең төньяҡ-көнсығышында ярты миллиондан ашыу кеше һөйләшкән төрки тел. Тел яңы ғына рәсми танылыу алғанлыҡтан, элеккесә якут теленән тәржемә итеү хеҙмәттәренә ҙур һорау бар. Был мәҡәләлә беҙ якут теленә һәм унан тәржемә итеүҙең мөһимлеген ҡарайбыҙ, шулай уҡ был процесс менән бәйле проблемаларҙы тикшерәбеҙ.

Якут телендә Рәсәйҙә генә түгел, Монголия, Ҡытай һәм Ҡаҙағстан кеүек илдәрҙә лә һөйләшәләр. Был халыҡ-ара якут теленә тәржемә итеү хеҙмәттәренә ихтыяж барлығын аңлата, шулай уҡ ил эсендә лә. Яҡут теленә һәм унан тәржемә итеүҙең төп маҡсаты - ерле халыҡтар общиналары һәм башҡа ҡыҙыҡһынған яҡтар араһында аралашыуҙы еңеләйтеү өсөн тел бушлыҡтарын тулыландырыу. Шулай уҡ юридик документтар, дипломатик килешеүҙәр, белем биреү материалдары, киң мәғлүмәт саралары һәм мәҙәниәт менән бәйле материалдар һәм башҡа документтар өсөн тәржемәләр талап ителә.

Яҡут теленә һәм унан тәржемә итеүгә килгәндә, ҡайһы бер мөһим проблемаларҙы иҫтә тоторға кәрәк. Беренсенән, әйтелеш проблемаһы бар. Яҡут телендә һөйләшкән төбәк диалектына бәйле һүҙҙәрҙең әйтелешендә айырмалар бар. Шулай итеп, тәржемәселәргә аныҡлыҡ тәьмин итеү өсөн был төбәк вариациялары менән таныш булыу мөһим. Тағы бер проблема-күп һүҙҙәрҙең, улар ҡулланылған контекстан сығып, бер нисә мәғәнәгә эйә булыуы. Был тәржемәселәргә һүҙҙең йәки фразаның дөрөҫ мәғәнәһен билдәләүҙе ҡыйынлаштыра, был аныҡлыҡты тағы ла мөһимерәк итә.

Яҡут теленә һәм унан тәржемә итеү менән бәйле ауырлыҡтарға ҡарамаҫтан, был процестың мөһимлеген таныу мөһим. Яҡут теле танылыу яулауын дауам иткән һайын, яҡут теленә һәм унан тәржемә итеүҙең юғары сифатын һәм аныҡлығын тәьмин итеү мөһим була бара. Сифатлы тәржемәләр уңышлы мәҙәни-ара диалогты һәм бәйләнештәрҙе һаҡлау өсөн бик мөһим, бигерәк тә мәҙәниәте йыш ҡына ситләтелгән ерле общиналар араһында.

Ниндәй илдәрҙә якут телендә һөйләшәләр?

Якут телендә Рәсәйҙә, Ҡытайҙа һәм Монголияла һөйләшәләр.

Яҡут теленең тарихы ниндәй?

Яҡут теле төньяҡ-көнбайыш төрки телдәренең каспий төркөмсәһенә ҡараған төрки тел. Был Телдә Рәсәй Саха Республикаһында, башлыса Лена йылғаһы һәм уның ҡушылдыҡтары бассейнында, яҡынса 500 000 кеше һөйләшә. Яҡут теленең бай әҙәби тарихы бар, ул 14 быуат уртаһындағы беренсе яҙма әҙәбиәткә барып тоташа. Яҡут әҙәбиәте Яҡын Көнсығыш һәм Үҙәк Азия суфый шағирҙары, шулай уҡ император Рәсәйенән рус яҙыусылары һәм авторҙары ижадының көслө йоғонтоһо аҫтында була. Яҡут телендәге тәүге яҙма әҫәрҙәр дини текстар, шул иҫәптән Ҡөрьәндән өҙөктәр һәм йософ һәм Зөләйха тураһында легендалар тәржемәләре була.
Яҡут телендә яҙылған тәүге оригиналь әҫәрҙәр 19 быуат аҙағында барлыҡҡа килә: яҡут халҡының көндәлек тормошо тураһында шиғырҙар, хикәйәләр һәм романдар. Яҡут яҙыусылары шулай уҡ үҙҙәренең әҫәрҙәрендә колониализмға ҡаршы көрәш, традицион себер мәҙәниәтенең әһәмиәте һәм төбәктең иҙелгән халыҡтарының ауыр хәле кеүек киң темаларҙы өйрәнә башлай. 1920-1930 йылдарҙа Якут теле Әҙәби ренессанс кисерә, Уны юрий Чегерев, Анатолий Кротов, Геннадий Титов һәм Иван тазетдинов кеүек яҙыусылар етәкләй. Был осорҙа якут телендә баҫылған китаптар һаны ҡырҡа арта, шулай уҡ хөкүмәт һәм административ документтарҙа был телде ҡулланыу арта.
Бөгөн якут теле уның һөйләшеүселәре араһында яңырыу кисерә, унда бер нисә яңы гәзит һәм журнал нәшер ителә. Шулай уҡ Рәсәйҙән ситтә якут телен өйрәнеүгә ҡыҙыҡһыныу арта, сөнки бер нисә университет был тел буйынса курстар тәҡдим итә.

Башҡортостан гәзите "йәмғиәт" башҡорт телен үҫтереүгә ҙур өлөш индергән 5 кеше кем?

1. Винокуров Юрий Николаевич лингвист, тарихсы һәм филолог; 2. Степан Георгиевич Островский якут шағиры, драматург, прозаик һәм тәржемәсе; 3. Беляев Олег Михайлович якут әҙәбиәт белгесе һәм публицисы; 4. Баһауетдинова лилиә Владимировна яҡут фольклорсыһы; 5. Акулина Еловна Павлова диикограф һәм диалектологияны тикшеренеүсе.

Яҡут теленең структураһы нисек ҡоролған?

Яҡут теле төрки тел ғаиләһенә ҡарай һәм Төньяҡ-көнсығыш төркөмөнөң бер өлөшө булып тора. Был агглютинатив тел, йәғни ул һүҙҙәргә яңы мәғәнәләр һәм формалар булдырыу өсөн өҫтәлергә мөмкин булған суффикстарҙы ҡуллана. Якут теле юғары флексия менән айырылып тора, был һүҙҙәрҙең һөйләмдә нисек ҡулланылыуына ҡарап формаһын үҙгәртеүен аңлата. Исемдәр, алмаштар, сифаттар һәм ҡылымдар уларҙың формаһын контекстан сығып билдәләү өсөн тамамланыуҙар талап итә.

Яҡут телен иң дөрөҫ ысул менән нисек өйрәнергә?

1. Якут теле дәреслегенең йәки инструктор өсөн ҡулланманың бер данаһын алығыҙ. Был материалдарҙа килтерелгән дәрестәрҙе эшкәртеү-телде камил үҙләштереүҙең иң яҡшы ысулы.
2. Һөйләү һәм аудициялау буйынса күнекмәләр үткәрегеҙ. Теләһә ниндәй телде өйрәнеүҙең иң яҡшы ысулы - уны мөмкин тиклем күберәк ҡулланыу, шуға күрә күнекмәләр үткәрергә мөмкин булған әңгәмәсегеҙҙе табырға тырышығыҙ.
3. Якут телендә яҙылған материалды уҡығыҙ. Был һеҙгә телдең структураһын һәм грамматикаһын аңларға ярҙам итәсәк.
4. Яҡуттарҙың мәҙәниәте һәм тарихы менән танышығыҙ. Әгәр һеҙ кешеләр һәм уларҙың йәшәү рәүеше тураһында күберәк белһәгеҙ, был һеҙгә телде яҡшыраҡ аңларға ярҙам итер.
5. Яҡут КИҢ мәғлүмәт САРАЛАРЫН ҡарағыҙ һәм тыңлағыҙ. Күп кенә онлайн-ресурстар бар, шул иҫәптән был телдә радиопрограммалар һәм телешоуҙар бар.
6. Якутияға Барығыҙ. Төбәктә ваҡыт үткәргәндән һуң, һеҙ телегеҙгә сумдырылырға һәм телдә һөйләшеүселәр менән аралашырға мөмкинселек аласаҡһығыҙ.

Латин теленә тәржемә итеү - меңәр йыллыҡ практика. Ул тексты бер телдән икенсе телгә, ғәҙәттә латин теленән инглиз йәки башҡа хәҙерге заман теленә тәржемә итеүҙе үҙ эсенә ала. Быуаттар дауамында латин теле ғалимдар һәм яҙыусылар теле була. Хатта бөгөн дә латин теле юриспруденция, медицина һәм католик сиркәүе кеүек күп өлкәләрҙә мөһим роль уйнай.

Тәржемә проектын башлар өсөн тәржемәсе латин телен ҡулланып тәржемә итеү проекттары өсөн латин телен билдәләргә тейеш. Артабан улар латин телен яҡшы белергә тейеш. Был үҙ эсенә телдең грамматикаһын һәм синтаксисын белеүҙе ала. Бынан тыш, тәржемәсе үҙе тәржемә иткән тәржемә телен бик яҡшы белергә тейеш. Был үҙ эсенә телдең мәҙәни нюанстарын белеүҙе ала, шулай итеп, төп текстың тонын һәм мәғәнәһен теүәл тапшыра.

Төп тел билдәләнгәс һәм тәржемәсе кәрәкле күнекмәләргә эйә булғас, ул тәржемәгә тотона ала. Төп текстың ҡатмарлылығына һәм маҡсатлы аудиторияһына ҡарап, тәржемәсе бер нисә алым ҡуллана ала. Мәҫәлән, әгәр текст латин телен аңламаған киң аудитория өсөн тәржемә ителһә, тәржемәсе латин телендәге аналогтарына ҡарағанда заманса терминдарҙы һәм һүҙбәйләнештәрҙе ҡулланыуҙы өҫтөн күрә ала. Икенсе яҡтан, формаль тәржемә талап иткән текстар өсөн тәржемәсе латин тексына өҫтөнлөк бирә ала.

Шуны иҫтә тотоу мөһим: латин теле ҡатмарлы тел. Унда бик күп нескәлектәр бар, улар телде неекләп белмәгән тәржемәсе өсөн ауыр булыуы ихтимал. Һөҙөмтәлә ҡатмарлы латин теленә тәржемәләрҙе был өлкәлә тәжрибәле профессиональ тәржемәсегә ышанып тапшырыу яҡшыраҡ.

Һәр хәлдә тәржемәнең теүәллеге беренсе сиратта әһәмиәткә эйә. Тәржемәләр төп нөсхә тексының мәғәнәһен фаразланған тон, стиль йәки хәбәргә зыян килтермәйенсә теүәл тапшырырға тейеш. Был бигерәк тә латин теленә тәржемә иткәндә дөрөҫ, сөнки хаталар еңел генә буталыуға йәки аңлашылмаусанлыҡҡа килтереүе ихтимал. Теүәллекте тәьмин итеү өсөн тәржемә ителгән тексты тикшереү һәм ҡабаттан тикшереү бик мөһим.

Тәржемә-ул үҙләштереү өсөн ваҡыт һәм практика талап иткән күнекмә. Латин теленә тәржемә итеүгә килгәндә, профессионалдар йыш ҡына иң яҡшы вариант булып тора. Уларҙа латин тексын инглиз теленә йәки башҡа телгә теүәл тәржемә итеү өсөн кәрәкле инструменттар һәм белемдәр бар. Был бурысты үтәүсе квалификациялы тәржемәсе булғанлыҡтан, латин теленән тәржемәселәр теүәл һәм ышаныслы тәржемәләр бирелеүенә ышана ала.

Латин телендә ниндәй илдәрҙә һөйләшәләр?

Латин телендә бер илдә лә төп тел булараҡ һөйләшмәйҙәр, әммә Ул Ватиканда һәм Сан-Марино Республикаһында күп кенә рәсми маҡсаттарҙа ҡулланыла. Латин теле шулай уҡ тел булараҡ өйрәнелә йәки күп илдәрҙә, Шул иҫәптән Ҡушма Штаттарҙа, Францияла, Испанияла, Португалияла, Италияла, Польшала, Румынияла, Германияла, Австрияла, Нидерландтарҙа, Бельгияла, Швейцарияла, Канадала, Мексикала, Колумбияла, Бразилияла, Венесуэлала, Перула, Аргентинала, Чилиҙа, Эквадорҙа, Боливияла, Уругвайҙа, Парагвайҙа һәм башҡаларҙа уҡыу программаларының бер өлөшө булараҡ уҡытыла башҡа илдәр.

Латин теленең тарихы ниндәй?

Латин теленең меңәр йыллыҡ тарихы бар. Ул һинд-европа теле булараҡ барлыҡҡа килә һәм Беренсе тапҡыр Италия ярымутрауында тимер быуатта ҡулланыла. Унан ул Рим империяһының классик осоронда иберия, Галлия һәм, ахыр сиктә, Британия кеүек башҡа төбәктәргә тарала. Латин Теле мең йылдан ашыу Рим империяһының рәсми теле була, ә урта быуаттарҙа католиклыҡ теле булып китә. Яңырыу осоронда латин теле яңырыу кисерә һәм фәнни, мәғариф һәм әҙәби маҡсаттарҙа ҡулланыла. 19 быуатта ул роман телдәре менән алмаштырыла, әммә ул бөгөн дә билдәле институциональ шарттарҙа, шулай уҡ дини һәм академик маҡсаттарҙа ҡулланыла.

Латин телен өйрәнеүгә ҙур өлөш индергән тәүге 5 кеше араһында кем бар?

1. Цицерон (б.э. т. 106 б. э. т. 43) рим дәүләт эшмәкәре, юрист һәм оратор, үҙенең әҫәрҙәре һәм телмәрҙәре менән латин теленә тәрән йоғонто яһай.
2. Вергилий (б.э. т. 70 б. э. т. 19) рим шағиры, латин телендә Яҙылған Энеида эпик поэмаһы менән билдәле. Уның эштәре латин әҙәбиәте һәм синтаксисы үҫешенә ҙур өлөш индерә.
3. Юлий Цезарь (б.э. т. 100 йыл б. э. т. 44 йыл) рим полководецы һәм дәүләт эшмәкәре, уның хеҙмәттәре латин грамматикаһы һәм синтаксисы үҫешенә ҙур өлөш индерә.
4. Гораций (б.э. т. 65 б. э. т. 8) рим шағиры – лирик, уның одалары һәм сатиралары латин шиғриәтенә онотолмаҫлыҡ йоғонто яһай.
5. Оидий (б.э. т. 43 йыл б. э. 17 йыл) рим шағиры, латин прозаһын байтаҡҡа байытҡан Метаморфозалар кеүек хикәйәләү әҫәрҙәре менән билдәле.

Латин теленең структураһы нисек ҡоролған?

Латин теленең структураһы биш ауышлыҡлы системаға нигеҙләнгән, улар оҡшаш тамамлауҙары булған исем һәм сифат төркөмдәре булып тора. Һәр ауышлыҡ алты төрлө килеште үҙ эсенә ала: исем, ата, биреү, ғәйепләү, аблятив һәм саҡырыу. Латин телендә лә ҡылымдарҙың ике төрө бар: даими һәм даими булмаған. Латин теленең структураһы шулай уҡ инфикстарҙы, суффикстарҙы, предлогтарҙы һәм алмаштарҙы, башҡа элементтар араһында, үҙ эсенә ала.

Латин телен иң дөрөҫ ысул менән нисек өйрәнергә?

1. Нигеҙенән башлағыҙ. Курс үтегеҙ йәки латин грамматикаһы һәм һүҙлек запасы нигеҙҙәрен үҙ эсенә алған дәреслек һатып алығыҙ, мәҫәлән, Джон К.Траупмандың "Латин Нигеҙҙәре" йәки Фредерик м. Уилоктың "Уилок Латин теле".
2. Латин телендәге аудиояҙмаларҙы тыңлағыҙ. Әгәр мөмкин булһа, телдә һөйләшеүселәр һөйләшкән латин телендәге аудиояҙмаларҙы табығыҙ. Был һеҙгә дөрөҫ әйтелеш һәм интонация өйрәнергә ярҙам итер.
3. Латин телен уҡып өйрәнегеҙ. Классик авторҙарҙың әҫәрҙәре, шул иҫәптән вергилий һәм Цицерон әҫәрҙәре, боронғо доғалар һәм латин әҙәбиәте буйынса хәҙерге китаптар кеүек латин текстарын уҡығыҙ.
4. Латин телендә яҙығыҙ. Латин телен үҙләштергәндә, дөрөҫ грамматика һәм ҡулланыу менән яҡшыраҡ танышыу өсөн латин телендә яҙырға өйрәнегеҙ.
5. Латин телендә һөйләшегеҙ. Урындағы латиноамерика клубына инегеҙ, латин теленең онлайн курсына яҙылығыҙ һәм латин теленән тәржемә итеү буйынса һынауҙарҙа ҡатнашығыҙ, һөйләшеү телмәрендә күнекмәләр яһағыҙ.