Саха Мари Уба Тәржемә итеү

Яҡут теле-Рәсәйҙең төньяҡ-көнсығышында ярты миллиондан ашыу кеше һөйләшкән төрки тел. Тел яңы ғына рәсми танылыу алғанлыҡтан, элеккесә якут теленән тәржемә итеү хеҙмәттәренә ҙур һорау бар. Был мәҡәләлә беҙ якут теленә һәм унан тәржемә итеүҙең мөһимлеген ҡарайбыҙ, шулай уҡ был процесс менән бәйле проблемаларҙы тикшерәбеҙ.

Якут телендә Рәсәйҙә генә түгел, Монголия, Ҡытай һәм Ҡаҙағстан кеүек илдәрҙә лә һөйләшәләр. Был халыҡ-ара якут теленә тәржемә итеү хеҙмәттәренә ихтыяж барлығын аңлата, шулай уҡ ил эсендә лә. Яҡут теленә һәм унан тәржемә итеүҙең төп маҡсаты - ерле халыҡтар общиналары һәм башҡа ҡыҙыҡһынған яҡтар араһында аралашыуҙы еңеләйтеү өсөн тел бушлыҡтарын тулыландырыу. Шулай уҡ юридик документтар, дипломатик килешеүҙәр, белем биреү материалдары, киң мәғлүмәт саралары һәм мәҙәниәт менән бәйле материалдар һәм башҡа документтар өсөн тәржемәләр талап ителә.

Яҡут теленә һәм унан тәржемә итеүгә килгәндә, ҡайһы бер мөһим проблемаларҙы иҫтә тоторға кәрәк. Беренсенән, әйтелеш проблемаһы бар. Яҡут телендә һөйләшкән төбәк диалектына бәйле һүҙҙәрҙең әйтелешендә айырмалар бар. Шулай итеп, тәржемәселәргә аныҡлыҡ тәьмин итеү өсөн был төбәк вариациялары менән таныш булыу мөһим. Тағы бер проблема-күп һүҙҙәрҙең, улар ҡулланылған контекстан сығып, бер нисә мәғәнәгә эйә булыуы. Был тәржемәселәргә һүҙҙең йәки фразаның дөрөҫ мәғәнәһен билдәләүҙе ҡыйынлаштыра, был аныҡлыҡты тағы ла мөһимерәк итә.

Яҡут теленә һәм унан тәржемә итеү менән бәйле ауырлыҡтарға ҡарамаҫтан, был процестың мөһимлеген таныу мөһим. Яҡут теле танылыу яулауын дауам иткән һайын, яҡут теленә һәм унан тәржемә итеүҙең юғары сифатын һәм аныҡлығын тәьмин итеү мөһим була бара. Сифатлы тәржемәләр уңышлы мәҙәни-ара диалогты һәм бәйләнештәрҙе һаҡлау өсөн бик мөһим, бигерәк тә мәҙәниәте йыш ҡына ситләтелгән ерле общиналар араһында.

Ниндәй илдәрҙә якут телендә һөйләшәләр?

Якут телендә Рәсәйҙә, Ҡытайҙа һәм Монголияла һөйләшәләр.

Яҡут теленең тарихы ниндәй?

Яҡут теле төньяҡ-көнбайыш төрки телдәренең каспий төркөмсәһенә ҡараған төрки тел. Был Телдә Рәсәй Саха Республикаһында, башлыса Лена йылғаһы һәм уның ҡушылдыҡтары бассейнында, яҡынса 500 000 кеше һөйләшә. Яҡут теленең бай әҙәби тарихы бар, ул 14 быуат уртаһындағы беренсе яҙма әҙәбиәткә барып тоташа. Яҡут әҙәбиәте Яҡын Көнсығыш һәм Үҙәк Азия суфый шағирҙары, шулай уҡ император Рәсәйенән рус яҙыусылары һәм авторҙары ижадының көслө йоғонтоһо аҫтында була. Яҡут телендәге тәүге яҙма әҫәрҙәр дини текстар, шул иҫәптән Ҡөрьәндән өҙөктәр һәм йософ һәм Зөләйха тураһында легендалар тәржемәләре була.
Яҡут телендә яҙылған тәүге оригиналь әҫәрҙәр 19 быуат аҙағында барлыҡҡа килә: яҡут халҡының көндәлек тормошо тураһында шиғырҙар, хикәйәләр һәм романдар. Яҡут яҙыусылары шулай уҡ үҙҙәренең әҫәрҙәрендә колониализмға ҡаршы көрәш, традицион себер мәҙәниәтенең әһәмиәте һәм төбәктең иҙелгән халыҡтарының ауыр хәле кеүек киң темаларҙы өйрәнә башлай. 1920-1930 йылдарҙа Якут теле Әҙәби ренессанс кисерә, Уны юрий Чегерев, Анатолий Кротов, Геннадий Титов һәм Иван тазетдинов кеүек яҙыусылар етәкләй. Был осорҙа якут телендә баҫылған китаптар һаны ҡырҡа арта, шулай уҡ хөкүмәт һәм административ документтарҙа был телде ҡулланыу арта.
Бөгөн якут теле уның һөйләшеүселәре араһында яңырыу кисерә, унда бер нисә яңы гәзит һәм журнал нәшер ителә. Шулай уҡ Рәсәйҙән ситтә якут телен өйрәнеүгә ҡыҙыҡһыныу арта, сөнки бер нисә университет был тел буйынса курстар тәҡдим итә.

Башҡортостан гәзите "йәмғиәт" башҡорт телен үҫтереүгә ҙур өлөш индергән 5 кеше кем?

1. Винокуров Юрий Николаевич лингвист, тарихсы һәм филолог; 2. Степан Георгиевич Островский якут шағиры, драматург, прозаик һәм тәржемәсе; 3. Беляев Олег Михайлович якут әҙәбиәт белгесе һәм публицисы; 4. Баһауетдинова лилиә Владимировна яҡут фольклорсыһы; 5. Акулина Еловна Павлова диикограф һәм диалектологияны тикшеренеүсе.

Яҡут теленең структураһы нисек ҡоролған?

Яҡут теле төрки тел ғаиләһенә ҡарай һәм Төньяҡ-көнсығыш төркөмөнөң бер өлөшө булып тора. Был агглютинатив тел, йәғни ул һүҙҙәргә яңы мәғәнәләр һәм формалар булдырыу өсөн өҫтәлергә мөмкин булған суффикстарҙы ҡуллана. Якут теле юғары флексия менән айырылып тора, был һүҙҙәрҙең һөйләмдә нисек ҡулланылыуына ҡарап формаһын үҙгәртеүен аңлата. Исемдәр, алмаштар, сифаттар һәм ҡылымдар уларҙың формаһын контекстан сығып билдәләү өсөн тамамланыуҙар талап итә.

Яҡут телен иң дөрөҫ ысул менән нисек өйрәнергә?

1. Якут теле дәреслегенең йәки инструктор өсөн ҡулланманың бер данаһын алығыҙ. Был материалдарҙа килтерелгән дәрестәрҙе эшкәртеү-телде камил үҙләштереүҙең иң яҡшы ысулы.
2. Һөйләү һәм аудициялау буйынса күнекмәләр үткәрегеҙ. Теләһә ниндәй телде өйрәнеүҙең иң яҡшы ысулы - уны мөмкин тиклем күберәк ҡулланыу, шуға күрә күнекмәләр үткәрергә мөмкин булған әңгәмәсегеҙҙе табырға тырышығыҙ.
3. Якут телендә яҙылған материалды уҡығыҙ. Был һеҙгә телдең структураһын һәм грамматикаһын аңларға ярҙам итәсәк.
4. Яҡуттарҙың мәҙәниәте һәм тарихы менән танышығыҙ. Әгәр һеҙ кешеләр һәм уларҙың йәшәү рәүеше тураһында күберәк белһәгеҙ, был һеҙгә телде яҡшыраҡ аңларға ярҙам итер.
5. Яҡут КИҢ мәғлүмәт САРАЛАРЫН ҡарағыҙ һәм тыңлағыҙ. Күп кенә онлайн-ресурстар бар, шул иҫәптән был телдә радиопрограммалар һәм телешоуҙар бар.
6. Якутияға Барығыҙ. Төбәктә ваҡыт үткәргәндән һуң, һеҙ телегеҙгә сумдырылырға һәм телдә һөйләшеүселәр менән аралашырға мөмкинселек аласаҡһығыҙ.

Тау-мари теле фин-уғыр тел ғаиләһенең уникаль диалекты булып тора һәм Башлыса Рәсәй, Эстония һәм Финляндия төбәктәрендә йәшәгән тау-мари халҡының аҙсылығы тарафынан ҡулланыла. Был аҙсылыҡ теле булыуына ҡарамаҫтан, тау-мари теле тау-мари халҡының мәҙәни үҙенсәлеге өсөн бик мөһим. Шулай итеп, был телде тау мари теленән тәржемә итеү кеүек башланғыстар ярҙамында һаҡлауға иғтибар арта бара.

Һуңғы йылдарҙа мари теленән тәржемә итеү хеҙмәттәре популярлаша бара. Был өлөшләтә тау мари теленең мәҙәни үҙенсәлек маркеры булараҡ әһәмиәте артыуы, шулай уҡ онлайн-тәржемә хеҙмәттәренең киң ҡулланылыуы менән бәйле. Онлайн-тәржемә хеҙмәттәрен ҡулланып, тау мари телендә һөйләшеүселәр бөтә донъя буйынса төрлө телдәрҙә һөйләшеүселәр менән аралаша ала. Бынан тыш, онлайн-тәржемә хеҙмәттәрен тау мари телендә яҙылған мөһим документтарҙы һәм әҙәбиәтте башҡа телдәргә тәржемә итеү өсөн дә ҡулланырға мөмкин.

Тау мари теленән тәржемәсе хеҙмәттәрен төрлө ысулдар менән файҙаланырға мөмкин. Мәҫәлән, уларҙы тау-мари теле актерҙары ҡатнашлығында фильмдарға йәки телешоуҙарға субтитрҙар төҙөү өсөн йәки тау-мари телендәге китаптарҙы был телде белмәгән кешеләр өсөн асыҡ итеү өсөн ҡулланырға мөмкин. Улар шулай уҡ мөһим документтарҙы, мәҫәлән, тыуыу тураһында таныҡлыҡтарҙы, юридик документтарҙы һәм хатта мәктәп дәреслектәрен тау мари теленә тәржемә итеү өсөн ҡулланыла ала. Был ҡулланыу төрҙәренә өҫтәп, тау-мари теленән тәржемә итеү хеҙмәттәре шулай уҡ был телдә һөйләшергә өйрәнгән балаларға ярҙам күрһәтеү өсөн, йәки тау-мари телендә һүҙлектәр һәм грамматика дәреслектәрен эшләү өсөн ҡулланыла ала.

Тау мари теленән тәржемә итеү буйынса хеҙмәттәр был мөһим телде һаҡлауҙа баһалап бөткөһөҙ хеҙмәт күрһәтә. Тау мари телендә әҙәбиәт, фильмдар һәм башҡа мөһим документтар менән тәьмин итеп, тау мари телендә һөйләшеүселәр үҙҙәренең мәҙәниәтенән һәм сығышынан айырылып торған кешеләр менән аралаша ала. Тау мари теленән тәржемә итеү хеҙмәттәрен күрһәтеп, был мауыҡтырғыс тел менән күберәк кеше таныша, шулай итеп, уны киләсәктә һаҡлап ҡалырға ярҙам итә.

Тау мари телендә ниндәй илдәрҙә һөйләшәләр?

Тау мари телендә Рәсәйҙә һәм Белоруссияла һөйләшәләр.

Тау-мари теленең тарихы ниндәй?

Тау-мари теле Урал теле, Унда Рәсәйҙең тау-мари халҡы һөйләшә. Был тел беренсе тапҡыр 17 быуат уртаһында, рус тикшеренеүселәре һәм ғалимдары мари халҡының был төбәк буйлап сәйәхәттәре тураһында отчет төҙөй башлағас, документаль рәүештә теркәлгән. 19 быуат башында лингвистар телде артабан документациялауға һәм халыҡта уны ҡулланыуҙы популярлаштырыуға тотона. Совет власы ваҡытында был телдең популярлығы һиҙелерлек арта, сөнки ул мәктәптәрҙә уҡытыла һәм күп кенә рәсми документтарҙа ҡулланыла. Советтар Союзы тарҡалғандан һуң был тел яңырыу кисерә, һәм күп кенә йәштәр уны бөгөн өйрәнә һәм ҡуллана.

Кемдәр тау мари телен үҫтереүгә ҙур өлөш индергән тәүге 5 кеше иҫәбенә инә?

1. Павел чудинов тау-мари ғалимы, 1973 йылда баҫылған тау-мари теленең беренсе тулы энциклопедияһы авторы.
2. Павел пентков тау-мари теленең ике һүҙлеге авторы, уларҙың береһе 2003 йылда, ә икенсеһе 2017 йылда баҫылып сыға.
3. Татьяна рудина балаларҙы уҡытыу өсөн тау мари теленең беренсе курстарын булдырыусы.
4. Юрий Макаров тау-мари лингвисы, 1983 йылда тау-мари теленең беренсе дәреслеген төҙөй.
5. Анна кузнецова тау-мари теле грамматикаһы буйынса бер нисә дәреслектәр, һүҙлектәр һәм уҡыу материалдары авторы.

Тау-мари теленең структураһы нисек ҡоролған?

Тау мари теле урал телдәре ғаиләһенә, атап әйткәндә, волга-фин тармағына ҡарай. Был агглютинатив тел, йәғни ул грамматик мөнәсәбәттәрҙе белдереү өсөн һүҙ нигеҙенә суффикстар өҫтәп һүҙҙәр барлыҡҡа килтерә. Мәҫәлән, контекстан һәм өҫтәлгән суффикстан сығып, бер үк нигеҙ "китап", "китап" йәки "китап уҡыу"тигәнде аңлата. Ул шулай уҡ һуҙынҡылар гармонияһын, билдәле бер һүрәтте тотоу өсөн һүҙҙә билдәле бер һуҙынҡыларҙы үҙгәртеүҙе талап иткән тауыш процесын ҡуллана. Тау мари телендә гендер айырмаһы юҡ, һәм ул башҡа фин-уғыр телдәренә ҡарағанда консерватив тип һанала, сөнки башҡа тел ғаиләләренән алынған һүҙҙәр һаны сикләнгән.

Тау-мари телен нисек дөрөҫ өйрәнергә?

1. Тау-мари телендә һөйләшеүсене табығыҙ: телде өйрәнеүҙең иң Яҡшы ысулы - уға баш менән төшөү. Грамматика, әйтелеш һәм телдең һүҙлек запасы тураһында төшөнсә алыу өсөн тау мари телендә һөйләшкән кеше менән һөйләшегеҙ.
2. Алфавитты өйрәнегеҙ: яңы һүҙҙәр һәм фразалар өйрәнә башлар алдынан, тау мари теленең алфавиты менән танышыу мөһим.
3. Ябай һүҙҙәр һәм фразалар менән башлағыҙ: төҫтәр, һандар, аҙна көндәре кеүек төп һүҙҙәрҙе, шулай уҡ "һаумыһығыҙ", "һаумыһығыҙ", "зинһар" һәм "рәхмәт"кеүек ябай фразаларҙы иҫтә ҡалдырыуға иғтибар итегеҙ.
4. Хилл Мари телен өйрәнеү дәрестәренә йөрөгөҙ: әгәр һеҙҙең төбәктә мөмкинлек булһа, Хилл Мари телен өйрәнеү дәрестәренә йәки онлайн-тел курстарына яҙылыу тураһында уйлағыҙ. Урындағы университеттар махсус рәүештә тау мари теле өсөн курстар тәҡдим итәме-юҡмы икәнен белегеҙ.
5. Даими рәүештә: Эҙмә-эҙлелек яңы телде өйрәнеүҙә төп фактор булып тора. Көндәлек тормошоғоҙҙа был телде ҡулланырға тырышығыҙ һәм уны үҙегеҙҙең көндәлек тормошоғоҙға индереү ысулдарын табығыҙ. Hill Mari музыкаһын тыңлағыҙ һәм Киң таралған һүҙҙәрҙе һәм фразаларҙы иҫтә ҡалдырыу өсөн Hill Mari фильмдарын йәки шоуҙарын ҡарағыҙ.