Чӑвашла Вырӑс Куҫар

Чӑвашла куҫару, чӑваш транслитерацийӗ пекех паллӑ, - чӑвашла хутшӑнма усӑ куракан ятарлӑ куҫару форми. Ҫак чӗлхе Раҫҫейпе Украинӑн хӑш-пӗр районӗсенче пурӑнакан чӑваш халӑхӗшӗн тӑван чӗлхе пулса тӑрать. Ку вӑл тӗрӗк чӗлхисенчен пӗри, унта миллион ытла ҫын калаҫать, куҫару валли кирлӗ чӗлхе тӑвать.

Чӑваш чӗлхинчен е ун ҫине тӗрӗс куҫарас тесен транслитерацин кӑткӑс формисене пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ. Ҫакӑ чӑваш алфавит латин алфавитӗнчен уйрӑлса тӑнипе ҫыхӑннӑ, вӑл ытларах европӑри чӗлхесемшӗн усӑ курать. Ҫавна пула Кириллла саспаллисемпе ҫырнӑ Сӑмахсем, А, Б, К, У, вӗсен латинла эквиваленчӗсене улӑштармалла, вулакана ӑнланмалла пултӑр.

Чӑвашла куҫару процесӗ темиҫе тапхӑра кӗртет. Пӗрремӗшӗнчен, тӑлмачӑн пуҫламӑш чӗлхене те, тӗллевлӗ чӗлхене те лайӑх пӗлмелле. Вӗсен предложени тытӑмне, пуҫламӑш чӗлхе пӗлтерӗшне тата калӑпӑшне ӑнланмалла. Унтан вӗсем ҫакна тӗллевлӗ чӗлхепе тӗрӗс калама пултараҫҫӗ, тӗллевлӗ чӗлхе сӗнӗвӗсен грамматика правилисемпе структурине шута илсе.

Куҫару пӗтсен тӑлмачӑн куҫарнӑ версипе оригиналлӑ текста тӗплӗн танлаштармалла. Ку куҫару тӗп-тӗрӗс те тӗп-тӗрӗс пӗлтерессе шантарать. Тӑлмачӑ та, кирек мӗнле культурӑллӑ ссылкӑсене тата жаргонла сӑмахсене куҫарнине тӗрӗслес тесе, малашнехи тӗрӗслевсемшӗн яваплӑ.

Чӑваш чӗлхине вӗренес текенсемшӗн онлайн университетсенче те юрӑхлӑ тӗрлӗ курс пур. Анчах та чӗлхене вӗренни чӑвашла тӗплӗ куҫарӑва тивӗҫтерейменнине ӑнланни пӗлтерӗшлӗ. Транслитаци йӗркине нумай ҫул хушши практикӑра тата хӑйсене шеллемесӗр ӗҫленипе ҫеҫ алла илме пулать.

Пӗтӗмӗшпе илсен, чӑвашла куҫару - питӗ кирлӗ хӑнӑху, эсир чӑваш халӑхӗпе хутшӑнас тетӗр пулсан, ӑна алла илмелле. Тӗрӗс майсемпе пӗлӳсем вӑхӑтӗнче ку вӑхӑт нумай йышӑнма пултарать, анчах усӑ кӳме пултарать.

Хӑш ҫӗршывсенче чӑвашла калаҫаҫҫӗ?

Чӑвашла ытларах Раҫҫей Чӑваш Республикинче, ҫавӑн пекех Раҫҫейри, Тутарстанри Тата Удмуртири хӑш-пӗр районсенче, Ҫавӑн пекех Казахстанра Тата Украинӑра калаҫаҫҫӗ.

Чӑваш чӗлхи историйӗ мӗнле?

Чӑваш чӗлхи - Раҫҫей Федерацийӗнче 1,5 миллиона яхӑн ҫын калаҫакан тӗрӗк чӗлхи. Вӑл тӗрӗк чӗлхисен хӑяр турачӗн пӗртен-пӗр представителӗ. Ку чӗлхепе историсем ытларах раҫҫей Атӑлҫи тӑрӑхӗнче вырнаҫнӑ Чӑваш Ен Республики пулса тӑракан районсенче калаҫнӑ.
Чӑваш чӗлхин документлӑ историне 13 ӗмӗрччен йӗрлесе тупма пулать, ҫитменнине чи ир асӑннисене 14-15 ӗмӗр алҫырӑвӗсенче тупнӑ. Ҫак алҫырусенчен нумайӑшӗ чӗлхе вӑхӑт иртнӗҫемӗн чылай улшӑнусем тӳснине ҫирӗплетсе параҫҫӗ. 15 ӗмӗрте чӑваш чӗлхи кӳршӗри тутар чӗлхипе ылтӑн Ордӑн вӑйлӑ витӗмӗпе пулнӑ, ӑна старотатар алфавитӗпе ҫырнӑ.
18-мӗш ӗмӗрте чӑваш алфавитне вырӑс ученӑйӗ Семен Ремезов тунӑ, вӑл ӑна кириллицӑра никӗсленӗ. Ҫак ҫӗнӗ алфавитпа 19 ӗмӗр пуҫламӑшӗнче пӗрремӗш пичетленӗ чӑваш кӗнекисене тума усӑ курнӑ. 19 ӗмӗр вӗҫнелле чӑваш чӗлхине Раҫҫей империйӗн официаллӑ чӗлхи тесе йышӑннӑ, ҫак тапхӑрта тӗрлӗ литература произведенийӗсем йӗркеленӗ.
Чӑвашла пирӗн кунсенче те калаҫаҫҫӗ, Ҫавӑн пекех Чӑваш Енри хӑш-пӗр шкулсенче те вӗрентеҫҫӗ. Ҫавӑн пекех раҫҫейре те, ют ҫӗршывсенче те чӗлхене упрас тата сарас енӗпе хастар вӑй хураҫҫӗ.

Чӑваш чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Михаил Васильевич Яковлев - чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн профессорӗ, чӑваш чӗлхин пӗрремӗш комплекслӑ грамматикине туса хатӗрленӗ.
2. Яков Костюков-лингвист тата Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн профессорӗ, нумай ӗҫ редакциленипе тата пичетленипе чӗлхине ҫӗнетес ӗҫе хӑйӗн тӳпе хывнӑскер.
3. Николай Зиберов - латинла графикӑна чӑвашла кӗртес ӗҫе пысӑк тӳпе хывни.
4. Василий Песков – 1904 ҫулта чӑваш чӗлхипе пӗрремӗш шкул учебникӗ туса хунӑ педагог.
5. Олег Бессонов – чӑваш чӗлхин тӗрлӗ диалекчӗсене пӗрлештерес тӗлӗшпе ӗҫленӗ хальхи стандартлӑ чӑваш чӗлхине туса хатӗрлес тӗлӗшпе витӗмлӗ фигура.

Чӑваш чӗлхи структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Чӑваш чӗлхи тӗрӗк чӗлхисен ҫемйине тивет. Ку агглютинативлӑ чӗлхе, вӑл сӑмахсем тӗп сӑмах ҫумне темиҫе приставкӑсемпе суффикс хушнипе йӗркеленнине пӗлтерет. Сӑмах йӗрки, яланхи пекех, субъект-глагол, пуплевӗшсен ӑшӗнчи сӑмахсен ирӗклӗ йӗркипе. Чӗрчунсем икӗ пая пайланаҫҫӗ, число, падеж тата паллӑ тума класс суффиксӗсемпе усӑ кураҫҫӗ. Глаголсем тивӗҫлӗ сӗнӳсемпе килӗшеҫҫӗ те вӑхӑтпа анспекта кура вырнаҫаҫҫӗ.

Чӑваш чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Алфавит, произведени тата база грамматики йышши чӗлхе никӗсӗсене вӗренме тытӑнӑр. Онлайн-ресурссем пур ун пеккисем. Chuvash.org е Chuvash.eu ку сире пулӑшма пултарать.
2. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе тата сӗнӳ тӗслӗхӗсемпе усӑ курӑр, калаҫу сӑмахӗсен тата пуплевсен никӗсне хӑвӑрт туса хурӑр. Радиопрограммӑсене итлӗр те чӑвашла фильмсемпе телеграммӑсене пӑхӑр. Таркӑнрах пулас тата унта хӑвна хӑтлӑрах туйас тесе, чӗлхене вӗренӗр.
3. Эсир чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе, е хӑвӑрпа, е онлайн-форумсенче мӗн вӗреннине практиклӗр. Ку сире вырӑнти нюанссене тупса культура ҫинчен кӑтарту илме пулӑшӗ.
4. Хӑвӑрӑн словарь запасне тата грамматикӑна лайӑхлатас тесе кӗнекесемпе хаҫатсене чӑвашла вулӑр. Эсир мӗн чухлӗ ытларах вулатӑр, сирӗн ӑнлану тата грамматика ҫавӑн чухлӗ лайӑхрах пулӗ.
5. Юлашкинчен, чӑвашла текстсем ҫырнӑ пек ӗҫ-хӗл тӗсӗсемпе вӗрентме, чӑваш онлайн-форумӗсене хутшӑнма тата экзаменсене хатӗрленме хушӑр. Ку сире чӗлхене ҫирӗп тытма пулӑшать.

Вырӑс чӗлхи-уйрӑм грамматикӑпа синтаксислӑ кӑткӑс чӗлхе. Ку Вӑл Раҫҫейӗн, Никама Пӑхӑнман Патшалӑхсен (ЮРГ) Туслӑхӗн, ӗлӗкхи совет республикисен регионти организацийӗн официаллӑ чӗлхи. Вырӑсла пӗтӗм тӗнчипе 180 миллион ытла ҫын калаҫать, вӑл топ-тӗнчери чи сарӑлнӑ 10 чӗлхене кӗрет. Ҫавӑн пекех вӑл ӗлӗкхи Совет Союзӗнче тӗрлӗ облаҫсенче дипломати, суту-илӳ тата технологи пӗлтерӗшлӗ пулнӑран хутшӑну чӗлхи шутланать.

Вӑл пӗтӗм тӗнчери арена ҫинче анлӑн усӑ курнине тата пӗлтерӗшлӗ пулнине шута илсе вырӑсла куҫарни унран та кирлӗ хӑнӑху пулса тӑрать. Ҫакӑ культурӑллӑ нюанссене шута илсе тата контекта тӗп-тӗрӗс тивӗҫтерес тӗлӗшпе малтанхи пӗлтерӗше тӗп-тӗрӗс пама ыйтать. Унӑн кӑткӑслӑхне тата пысӑк пахалӑхлӑ куҫарусене пурнӑҫлама чӗлхине тарӑн ӑнланмаллине пула опытлӑ професси тӑлмачӗ кирлӗ.

Вырӑсла куҫару час-часах юридически калаҫусем, финанспа ҫыхӑннӑ документсем тата маркетинг материалӗсем пек пысӑк ӗҫ операцийӗсенче кирлӗ. ЮРГ Раҫҫейӗнче е ЫТТИ ҫӗршывсенче ӗҫлекен компанисене тухӑҫлӑ коммуникаци валли, уйрӑмах вӗсен веб-сайчӗсемпе контент-маркетинг валли тӗп-тӗрӗс куҫарусем кирлӗ. Асӑннӑ облаҫра опытлӑ квалификациллӗ тӑлмачӑ палӑртнӑ пӗлтерӗве тӗп-тӗрӗс парасса, йышӑнасса шанма пултарать.

Сахал масштабпа куҫарма, информациллӗ калаҫусем пек, тӗрлӗ автоматизациленӗ инструментсем, онлайнсем пур. Ҫак инструментсем чӗлхене тӗпрен ӑнланассине тивӗҫтерме пултараҫҫӗ, анчах професси тӑлмачин контекстне тӗп-тӗрӗс ӑнланни те ҫитмест вӗсене. Ҫавӑнпа куҫару енӗпе мӗнле пулӑшу ӗҫӗсен типӗ ҫинчен йышӑниччен материал мӗн тума кирлине тата кӑткӑс пулнине шута илмелле.

Юлашкинчен, вырӑсла тӗрӗс те шанчӑклӑ куҫару компанисемпе ытти ҫынсем хушшинче вырӑс чӗлхипе ӑнӑҫлӑ хутшӑнма кирлӗ. Професси тӑлмачӗпе усӑ курни ҫак пӗлтерӗве, ӗҫлӗ, харпӑр хӑйӗн е ытти тӗллевсемпе пулсан та, парасса, ӑнланасса шантарать. Унсӑр пуҫне чӗлхе кӑткӑслӑхӗ куҫару тӗсӗсемшӗн пысӑк квалификациллӗ специалистсене явӑҫтарнин пӗлтерӗшне палӑртать.

Хӑш ҫӗршывсенче вырӑсла калаҫаҫҫӗ?

Вырӑсла Российӑра, Беларусире, Казахстанра, Кыргызстанра, Украинӑра, Эстонире, Латвире, Литвара, Молдовӑра, Таджикистанра, Литвере, Литвере, Узбекистанра, Азербайджанра, Арменире, Туркменистанра, Грузире тата Абхазире калаҫаҫҫӗ.

Вырӑс чӗлхи историйӗ мӗнле?

Вырӑс чӗлхи хӑйӗн тымарӗсемпе хӗвелтухӑҫ славян чӗлхине, славян чӗлхисен историллӗ виҫӗ ушкӑнӗнчен пӗрне каять. Ҫак чӗлхепе хальхи Раҫҫей, Украина тата Белорусси территорийӗнче 9 ӗмӗрте пурӑнакан хӗвелтухӑҫ славян йӑхӗсем калаҫнӑ та ҫырнӑ. Ҫав вӑхӑтра чиркӳ славянский литература, тӗн тата административлӑ тӗллевсем валли ҫыру чӗлхипе ӗҫлеме пуҫланӑ, грек тата латыньсене ытларах улӑштарнӑ.
10 ӗмӗре хӗвелтухӑҫ славянский, вӑтам ӗмӗрсенчи пӑлхарсемпе серб чӗлхисене пула, майӗпен вырӑс чӗлхине эволюциленӗ, вӗсем хӑйсем те чиркӳ славян чӗлхипе вӑйлӑ витӗм кӳнӗ. 11 ӗмӗрте киев Русӗн тапхӑрӗнчи литература произведенийӗ - пӗрремӗш летопиҫӗ - авалхи славянла ҫырнӑ.
14-15 ӗмӗр тӑршшӗпех вырӑссем хӑйсен территорине анлӑлатса пынӑ, юлашкинчен Лӑпкӑ океана ҫитнӗ те ытти чӗлхесемпе, культурӑсемпе контакта кӗнӗ. Вырӑссем ҫак ытти чӗлхесен витӗмне каялла ҫавӑрнӑ та, хальхи вырӑс чӗлхи мӗн пӗлнине туса, вӗсене хӑйсен чӗлхине кӗртнӗ.
17 ӗмӗртен пуҫласа вырӑс чӗлхи малалла аталанма пуҫланӑ, Александр Пушкинпа Иван Тургенев "литература вырӑсӗ"ятлӑ чӗлхепе ҫырнӑ паллӑ авторсен ӗҫне пула. Ҫак ҫӗнӗ, кӑткӑсрах чӗлхе хӑвӑрт сарӑлчӗ, часах вӑл политикӑпа литература, наукӑпа культурӑна ытларах хисеплеме пуҫларӗ.
Паян вырӑс славян чӗлхисенчен чи сарӑлнӑ чӗлхе шутланать, ӑна йӑтса ҫӳрекенсем 145 миллион ытла ҫын шутланать, Пӗрлешӳллӗ Нацисен Организацийӗн официаллӑ чӗлхисенчен пӗри пулса тӑрать.

Вырӑс чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Иван Тургенев (1818-1883) – прозаик, поэт тата драматург, вырӑс чӗлхипе усӑ курнӑ тата наци литературине аталантарас ӗҫе хӑйӗн тӳпе хывнӑ.
2. Александр Сергеевич Пушкин (1799-1837) – хальхи вырӑс литературин никӗсне хывакан тата вырӑс поэзийӗн ашшӗ.
3. Николай Карамзин (1766-1826) – вырӑсла нумай ҫыракан тата вырӑс культурине пысӑк тӳпе хывнӑ поэт тата историк.
4. Владимир Даль (1801-1872) - лингвист, лексикограф тата вырӑс чӗлхин пӗрремӗш тулли словарӗн составителӗ.
5. Александр Блок (1880-1921) - XX ӗмӗр пуҫламӑшӗнчи вырӑс литература сценин малта пыракан фигурисенчен пӗри тата вырӑс поэзийӗнчи чи паллӑ произведенисен авторӗ.

Вырӑс чӗлхи структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Вырӑс чӗлхи структури агглютинативлӑ тата аналитика принципӗсен пӗрлешӗвӗнче чылай шайра никӗсленсе тӑрать. Агглютинаци - вӑл процесс, ун чухне морфемӑсем е сӑмахсен пӗр пайӗ пӗр ӑнланӑва пӗлтерекен пӗр сӑмах тӑвас тесе пӗрлешеҫҫӗ. Аналитика тытӑмӗсем, унӑн ӑнланӑвне ҫӑмӑллатас тесе, пӗр ӑнланӑва уйрӑм сӑмахсем ҫине пайлама шутлаҫҫӗ. Вырӑс чӗлхинче суффикссемпе час-часах тӗрлӗ грамматика категорийӗсене, ӑру, падеж, число, асспект, вӑхӑт тата еткерлӗхе палӑртма усӑ кураҫҫӗ. Вырӑс чӗлхинче пурлӑхпа паллӑ ячӗсем ултӑ тӗрлӗ падеж таран пулма пултараҫҫӗ. Чӗлхе синтаксисӗ те, пассивлӑ предложенисен, парӑмлӑ предложенисен тата глаголсен кӑткӑс формисен системипе танлаштарсан, питӗ килӗшӳллӗ.

Вырӑс чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Реализмлӑ кӗтӳсемпе тӗллевсене палӑртӑр: вырӑс чӗлхине ӑнланни хӑш чухне вӑйсӑр пек туйӑнма пултарать, анчах эсир хӑвӑр умӑрта реализмлӑ кӗтӳ тата тӗллев лартсан, ҫитӗнӳ тума пултаратӑр. Чӗлхене вӗренес енӗпе ҫул ҫӳреве ертсе пырас тапхӑра пӗтерӗр, хӑвӑра ҫирӗп тытма тӑрӑшӑр.
2. Вӗренӳре партнера тупӑр: вӗрентӳ енӗпе ӗҫлекен онлайн-партнера Е вырӑсла калаҫакан тусне Тупӑр, вӑл сире калаҫу сӑмахӗнче тата калаҫура усӑ курма пулӑшать.
3. Вырӑс культурине тиенӗр: кӗнекесем вулӑр, фильмсемпе телешоу ҫине пӑхӑр, подкассемпе музыкӑна итлӗр те чӗлхепе унӑн культура контекчӗ хушшинче ҫыхӑну тытма тӑрӑшӑр.
4. Вырӑс чӗлхипе Вӗренмелли занятисене кӗрсе тухӑр: Куҫлӑхлӑ е онлайн-вырӑс чӗлхипе вӗренмелли занятисем никӗссене лайӑх тӗпчесе вӗренме тата учитель е чӗлхе йӑтса ҫӳрекен ҫынран каялла ҫыхӑну илме пултараҫҫӗ.
5. Карточкӑсем ҫырӑр: карточкӑсене вырӑсла сарӑлнӑ сӑмахсемпе тата сӑмахсемпе Ҫырӑр. Ҫакӑ чӗлхене ҫирӗплетме тата унӑн асра юлас кӑмӑлне ҫӑмӑллатма пултарать.
6. Чӗлхене вӗренмелли приложенипе усӑ курӑр: Duolingo, Memrise Тата Rosetta Stone йышши Приложенисем вырӑс чӗлхине вӗренмелли питӗ лайӑх инструментсем пулса тӑраҫҫӗ. Вӗсем сире кӑштах структура парӗҫ, чӗлхене управлени пайӗсем ҫине пайлама пулӑшӗҫ.
7. Практика, практика, практика: Вырӑс чӗлхине чӑннипех вӗренсе ҫитмелли Пӗртен-пӗр меслет - ӑна май килнӗ таран час-часах практикацилесси. Вулас, ҫырас, аудиторилес тата калаҫас упражненисене тӑтӑшах пурнӑҫлӑр, хӑвӑрӑн хӑнӑхӑвӑрсене лайӑхлатас тесе.