Чӑвашла Монгол Куҫар

Чӑвашла куҫару, чӑваш транслитерацийӗ пекех паллӑ, - чӑвашла хутшӑнма усӑ куракан ятарлӑ куҫару форми. Ҫак чӗлхе Раҫҫейпе Украинӑн хӑш-пӗр районӗсенче пурӑнакан чӑваш халӑхӗшӗн тӑван чӗлхе пулса тӑрать. Ку вӑл тӗрӗк чӗлхисенчен пӗри, унта миллион ытла ҫын калаҫать, куҫару валли кирлӗ чӗлхе тӑвать.

Чӑваш чӗлхинчен е ун ҫине тӗрӗс куҫарас тесен транслитерацин кӑткӑс формисене пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ. Ҫакӑ чӑваш алфавит латин алфавитӗнчен уйрӑлса тӑнипе ҫыхӑннӑ, вӑл ытларах европӑри чӗлхесемшӗн усӑ курать. Ҫавна пула Кириллла саспаллисемпе ҫырнӑ Сӑмахсем, А, Б, К, У, вӗсен латинла эквиваленчӗсене улӑштармалла, вулакана ӑнланмалла пултӑр.

Чӑвашла куҫару процесӗ темиҫе тапхӑра кӗртет. Пӗрремӗшӗнчен, тӑлмачӑн пуҫламӑш чӗлхене те, тӗллевлӗ чӗлхене те лайӑх пӗлмелле. Вӗсен предложени тытӑмне, пуҫламӑш чӗлхе пӗлтерӗшне тата калӑпӑшне ӑнланмалла. Унтан вӗсем ҫакна тӗллевлӗ чӗлхепе тӗрӗс калама пултараҫҫӗ, тӗллевлӗ чӗлхе сӗнӗвӗсен грамматика правилисемпе структурине шута илсе.

Куҫару пӗтсен тӑлмачӑн куҫарнӑ версипе оригиналлӑ текста тӗплӗн танлаштармалла. Ку куҫару тӗп-тӗрӗс те тӗп-тӗрӗс пӗлтерессе шантарать. Тӑлмачӑ та, кирек мӗнле культурӑллӑ ссылкӑсене тата жаргонла сӑмахсене куҫарнине тӗрӗслес тесе, малашнехи тӗрӗслевсемшӗн яваплӑ.

Чӑваш чӗлхине вӗренес текенсемшӗн онлайн университетсенче те юрӑхлӑ тӗрлӗ курс пур. Анчах та чӗлхене вӗренни чӑвашла тӗплӗ куҫарӑва тивӗҫтерейменнине ӑнланни пӗлтерӗшлӗ. Транслитаци йӗркине нумай ҫул хушши практикӑра тата хӑйсене шеллемесӗр ӗҫленипе ҫеҫ алла илме пулать.

Пӗтӗмӗшпе илсен, чӑвашла куҫару - питӗ кирлӗ хӑнӑху, эсир чӑваш халӑхӗпе хутшӑнас тетӗр пулсан, ӑна алла илмелле. Тӗрӗс майсемпе пӗлӳсем вӑхӑтӗнче ку вӑхӑт нумай йышӑнма пултарать, анчах усӑ кӳме пултарать.

Хӑш ҫӗршывсенче чӑвашла калаҫаҫҫӗ?

Чӑвашла ытларах Раҫҫей Чӑваш Республикинче, ҫавӑн пекех Раҫҫейри, Тутарстанри Тата Удмуртири хӑш-пӗр районсенче, Ҫавӑн пекех Казахстанра Тата Украинӑра калаҫаҫҫӗ.

Чӑваш чӗлхи историйӗ мӗнле?

Чӑваш чӗлхи - Раҫҫей Федерацийӗнче 1,5 миллиона яхӑн ҫын калаҫакан тӗрӗк чӗлхи. Вӑл тӗрӗк чӗлхисен хӑяр турачӗн пӗртен-пӗр представителӗ. Ку чӗлхепе историсем ытларах раҫҫей Атӑлҫи тӑрӑхӗнче вырнаҫнӑ Чӑваш Ен Республики пулса тӑракан районсенче калаҫнӑ.
Чӑваш чӗлхин документлӑ историне 13 ӗмӗрччен йӗрлесе тупма пулать, ҫитменнине чи ир асӑннисене 14-15 ӗмӗр алҫырӑвӗсенче тупнӑ. Ҫак алҫырусенчен нумайӑшӗ чӗлхе вӑхӑт иртнӗҫемӗн чылай улшӑнусем тӳснине ҫирӗплетсе параҫҫӗ. 15 ӗмӗрте чӑваш чӗлхи кӳршӗри тутар чӗлхипе ылтӑн Ордӑн вӑйлӑ витӗмӗпе пулнӑ, ӑна старотатар алфавитӗпе ҫырнӑ.
18-мӗш ӗмӗрте чӑваш алфавитне вырӑс ученӑйӗ Семен Ремезов тунӑ, вӑл ӑна кириллицӑра никӗсленӗ. Ҫак ҫӗнӗ алфавитпа 19 ӗмӗр пуҫламӑшӗнче пӗрремӗш пичетленӗ чӑваш кӗнекисене тума усӑ курнӑ. 19 ӗмӗр вӗҫнелле чӑваш чӗлхине Раҫҫей империйӗн официаллӑ чӗлхи тесе йышӑннӑ, ҫак тапхӑрта тӗрлӗ литература произведенийӗсем йӗркеленӗ.
Чӑвашла пирӗн кунсенче те калаҫаҫҫӗ, Ҫавӑн пекех Чӑваш Енри хӑш-пӗр шкулсенче те вӗрентеҫҫӗ. Ҫавӑн пекех раҫҫейре те, ют ҫӗршывсенче те чӗлхене упрас тата сарас енӗпе хастар вӑй хураҫҫӗ.

Чӑваш чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Михаил Васильевич Яковлев - чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн профессорӗ, чӑваш чӗлхин пӗрремӗш комплекслӑ грамматикине туса хатӗрленӗ.
2. Яков Костюков-лингвист тата Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн профессорӗ, нумай ӗҫ редакциленипе тата пичетленипе чӗлхине ҫӗнетес ӗҫе хӑйӗн тӳпе хывнӑскер.
3. Николай Зиберов - латинла графикӑна чӑвашла кӗртес ӗҫе пысӑк тӳпе хывни.
4. Василий Песков – 1904 ҫулта чӑваш чӗлхипе пӗрремӗш шкул учебникӗ туса хунӑ педагог.
5. Олег Бессонов – чӑваш чӗлхин тӗрлӗ диалекчӗсене пӗрлештерес тӗлӗшпе ӗҫленӗ хальхи стандартлӑ чӑваш чӗлхине туса хатӗрлес тӗлӗшпе витӗмлӗ фигура.

Чӑваш чӗлхи структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Чӑваш чӗлхи тӗрӗк чӗлхисен ҫемйине тивет. Ку агглютинативлӑ чӗлхе, вӑл сӑмахсем тӗп сӑмах ҫумне темиҫе приставкӑсемпе суффикс хушнипе йӗркеленнине пӗлтерет. Сӑмах йӗрки, яланхи пекех, субъект-глагол, пуплевӗшсен ӑшӗнчи сӑмахсен ирӗклӗ йӗркипе. Чӗрчунсем икӗ пая пайланаҫҫӗ, число, падеж тата паллӑ тума класс суффиксӗсемпе усӑ кураҫҫӗ. Глаголсем тивӗҫлӗ сӗнӳсемпе килӗшеҫҫӗ те вӑхӑтпа анспекта кура вырнаҫаҫҫӗ.

Чӑваш чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Алфавит, произведени тата база грамматики йышши чӗлхе никӗсӗсене вӗренме тытӑнӑр. Онлайн-ресурссем пур ун пеккисем. Chuvash.org е Chuvash.eu ку сире пулӑшма пултарать.
2. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе тата сӗнӳ тӗслӗхӗсемпе усӑ курӑр, калаҫу сӑмахӗсен тата пуплевсен никӗсне хӑвӑрт туса хурӑр. Радиопрограммӑсене итлӗр те чӑвашла фильмсемпе телеграммӑсене пӑхӑр. Таркӑнрах пулас тата унта хӑвна хӑтлӑрах туйас тесе, чӗлхене вӗренӗр.
3. Эсир чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе, е хӑвӑрпа, е онлайн-форумсенче мӗн вӗреннине практиклӗр. Ку сире вырӑнти нюанссене тупса культура ҫинчен кӑтарту илме пулӑшӗ.
4. Хӑвӑрӑн словарь запасне тата грамматикӑна лайӑхлатас тесе кӗнекесемпе хаҫатсене чӑвашла вулӑр. Эсир мӗн чухлӗ ытларах вулатӑр, сирӗн ӑнлану тата грамматика ҫавӑн чухлӗ лайӑхрах пулӗ.
5. Юлашкинчен, чӑвашла текстсем ҫырнӑ пек ӗҫ-хӗл тӗсӗсемпе вӗрентме, чӑваш онлайн-форумӗсене хутшӑнма тата экзаменсене хатӗрленме хушӑр. Ку сире чӗлхене ҫирӗп тытма пулӑшать.

Монголи-Вӑтаҫӗр Азире вырнаҫнӑ, нумай ӗмӗрхи культурӑпа йӑла-йӗркепе тӑраннӑ ҫӗршыв. Монгол чӗлхипе паллӑ ҫынсемшӗн вӑл йӑтса ҫӳрекенсене ӑнланма тата вӗсемпе хутшӑнма йывӑр пулма пултарать. Анчах та монгол чӗлхинчен куҫару пулӑшӑвӗн ӳссех пыракан ыйтӑвӗ тӗнчери компанисемпе организацисене вырӑнти ҫынсемпе хутшӑнма ҫӑмӑллатать.

Монгол - алтай чӗлхи, Ун ҫинче Монголипе Китайра 5 миллиона яхӑн ҫын, ҫавӑн пекех Раҫҫей, Ҫурҫӗр Корея тата Казахстан йышши ытти ҫӗршывсенче калаҫаҫҫӗ. Ӑна кириллицӑпа усӑ курса ҫырнӑ, хӑйӗн уйрӑм диалекчӗсемпе акценчӗсем пур.

Ӗҫ монголла куҫару патне ҫитсен, проблема ҫырӑвӑн тытӑнса тӑрайман стандартизаци тытӑмӗн чӗлхинче ҫуккине кӑтартса парать. Ку документсемпе аудиозапиҫӗсене тӗрӗс куҫарни специалист-лингвистсене кансӗрлеме пултарать. Унсӑр пуҫне монгол чӗлхи нюанссемпе, произведенисемпе диалектлӑ вариацисемпе туллиех, вӗсене чӗлхе шайӗнче пурӑнса та ӗҫлемесӗр ӑнланма йывӑр.

Тӗплӗ куҫарусене гарантилес тесе монгол чӗлхинчен профессиллӗ службӑсенче чӗлхе йӑтса ҫӳрекен опытлӑ лингвистсем ӗҫлеҫҫӗ, вӗсем чӗлхен ятарлӑ диалекчӗсемпе паллашнӑ, культурӑна путнӑ вӑхӑта ирттернӗ. Вӗсем пуҫламӑш материала интерпретацилемелли нумай меслетсемпе усӑ кураҫҫӗ, вырӑнти контекста тӗпчесе пӗлни тата куҫару чӗлхипе сӑмахсен пӗлтерӗшне палӑртни кӗртеҫҫӗ.

Професси лингвисчӗсен текст е калавсен анлӑрах пӗлтерӗшне витӗм кӳме пултарнипе вырӑнти йӑласене монголла куҫарнӑ чухне культура пултарулӑхне тата вырӑнти йӑласене шута илмелле. Сӑмахран, хисеплӗ титулсем, тыткаламалли формӑсем тата этикет регион тӑрӑх улшӑнма пултараҫҫӗ, ҫавӑнпа вырӑнти формӑна ӑнланни пӗлтерӗшлӗ.

Ҫапла вара, ҫырӑвӑн стандартизаци тытӑмӗ тата унӑн кӑткӑс диалекчӗсемпе акценчӗсем ҫуккипе монголла куҫару тӗрлӗ йывӑрлӑхсемпе ҫыхӑннӑ. Опытлӑ куҫаруҫӑсем ҫак йывӑрлӑхсене ӑнланаҫҫӗ, культура тата вырӑнти йӑла нюансӗсене палӑртакан пысӑк пахалӑхлӑ куҫарусем тума хӑйсен пӗлӗвӗпе, опычӗпе усӑ кураҫҫӗ. Ҫакӑ предприятисене, организацисене тата уйрӑм ҫынсен пичӗсене чӗлхе барьерӗсене ҫӗнтерсе тухӑҫлӑ хутшӑнма тата пӗрле ӗҫлеме май парать.

Хӑш ҫӗршывсенче монголла калаҫаҫҫӗ?

Монгол чӗлхипе ытларах Монголире калаҫаҫҫӗ, анчах Китайра, Российӑра, Казахстанра Тата Вӑтаҫӗр Азири ытти чаҫсенче пурӑнакан хӑш-пӗр ҫынсем пур.

Монгол чӗлхин историйӗ мӗнле?

Монгол чӗлхи - тӗнчери чи авалхи чӗлхесенчен пӗри, хӑйӗн тымарӗсемпе 13 ӗмӗре кайнӑскер. Ку алтай чӗлхи, тӗрӗк чӗлхин монгол-маньчжур ушкӑнне тата уйгур, кыргыз тата казах чӗлхисене кӗрекен.
Монголла чӗлхе ҫинчен чи малтан асӑнни 12 ӗмӗрти "монголсен Вӑрттӑн историйӗнче", авалхи монголла ҫырнинче. Ҫак чӗлхепе Монгол империйӗн пуҫлӑхӗсемпе усӑ курнӑ, вӑл монголи ҫырулӑхӗ ҫине майӗпен куҫнӑ чухне Монголи литература чӗлхипе 18 ӗмӗрчченех Монголи тӗп литература чӗлхипе усӑ курнӑ. Вӑл литературӑпа 20-мӗш ӗмӗр пуҫламӑшӗнчех усӑ курнӑ.
Хальхи монгол чӗлхи 19 ӗмӗрте иртерех аталаннӑ, Ӑна 1924 ҫулта Монголин официаллӑ чӗлхи вырӑнне йышӑннӑ. 1930 ҫулсенчен пуҫласа вӑл нумай реформсемпе чӗлхе тасалӑхне тӳссе ирттернӗ, унта вырӑс, китай тата акӑлчан чӗлхисенчен нумай ҫӗнӗ терминсем кӗртнӗ.
Паян Монголире пурӑнакан хӑш-пӗр ҫынсем халӗ те классикла монголла калаҫаҫҫӗ, анчах ҫӗршыври ҫынсенчен нумайӑшӗ хальхи монгол чӗлхипе усӑ кураҫҫӗ. Монголла та раҫҫей, Китай тата шалти Монголин хӑш-пӗр пайӗсенче калаҫаҫҫӗ.

Монгол чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Наталья Гаерлан-лингвист тата гварди университечӗн монголла чӗлхин профессорӗ 2. Гомбойв Очирбат – Монголи премьер-министрӗ пулнӑскер тата монгол чӗлхипе пӗтӗм тӗнчипе паллӑ эксперт. 3. Ундарма Джамсран – монгол чӗлхипе литературин хисеплӗ профессорӗ 4. Туурбаатар болмаа-хальхи монгол синтаксисӗпе фонологин паллӑ теоретикӗ 5. Бодо Вебер-информатика профессорӗ тата монголла инновациллӗ шутлав хатӗрӗсем тӑвакан

Монгол чӗлхи структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Монгол чӗлхи монгол чӗлхипе ҫыхӑннӑ тата структура енӗпе агглютинативлӑ. Ку вӑл-сӑмах ҫаврӑнӑшӗн тӗп принципӗсем тымар ҫумне аффикссем хушасси, тымарне икӗ хут ӳстересси е чӑн-чӑн сӑмахсенчен тухӑҫлӑ чӗлхе пулса тӑрать. Монгол чӗлхинче субъект-объект-глагол сӑмахӗсен йӗрки пур, падеж йышши грамматика функцийӗсене палӑртма послогсемпе усӑ кураҫҫӗ.

Монгол чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Тӗпрен пуҫлӑр. Эсир чӗлхен тӗп сассисене тата сӑмахсене тӗрӗс калама вӗреннине ӗненӗр. Монгол произведенийӗпе лайӑх кӗнеке илӗр те ӑна вӗренме пӗр вӑхӑт сая ярӑр.
2. Монгол чӗлхин грамматикипе паллашӑр. Монгол грамматикипе кӗнеке илӗр те правилӑсене вӗренӗр.
3. Монголла калаҫура усӑ курӑр. Онлайн-ресурссемпе, кӗнекесемпе, аудиопрограммӑсемпе тата онлайн-чӗлхе репетиторӗсемпе усӑ курӑр, вӗсем хӑйсен калаҫури хӑнӑхӑвӗсене практикацилеме тата лайӑхлатма тӑрӑшаҫҫӗ.
4. Словарьсен запасне вӗренӗр. Лайӑх словарь пуҫлӑр та кашни кунах словарьсен запасне ҫӗнӗ сӑмахсемпе тултарӑр. Вӗсемпе калаҫура усӑ курма ан манӑр.
5. Вулӑр та монгол чӗлхине итлӗр. Кӗнекесене вулӑр, фильмсене пӑхӑр та монгол чӗлхипе ҫырнӑ подкастсене итлӗр. Ҫакӑ сире чӗлхепе паллашма, ҫавӑн пекех хӑвӑрӑн словарь запасне анлӑлатма пулӑшать.
6. Репетитор тупӑр. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенпе ӗҫлени чӑнах та ют чӗлхене вӗренни усӑллӑ пулма пултарать. Хӑвӑра уйрӑм тимлӗх уйӑрма тата малашне лайӑхланма пулӑшакан опытлӑ репетитор тупма тӑрӑшӑр.