Ýrdý Monǵol Aýdarma

Ýrdý-Úndi sýbkontınentinde ǵasyrlar boıy qoldanylǵan mańyzdy til. Úndistanda da, Pákistanda da mıllıondaǵan adamdar sóıleıdi jáne bul eki elde de resmı til.

Ýrdý tili úndi-arıı tili bolyp tabylady jáne onyń tamyry parsy jáne arab tilderinde. Ýaqyt óte kele ol damydy jáne búginde ony Ulybrıtanıa men Tynyq muhıty araldary sıaqty álemniń kóptegen bólikterinde kórýge bolady.

Onyń mańyzdylyǵyn eskere otyryp, ýrdý tiline aýdarma qyzmetterine úlken suranystyń bolýy tańqalarlyq emes. Bul óz klıentterimen osy tilde sóılesýdi qajet etetin iskerı uıymdarǵa ǵana emes, sonymen qatar qujattardy ýrdý tiline túsinýge nemese aýdarýǵa umtylatyn jeke tulǵalarǵa da suranysqa ıe.

Ýrdý tiline jáne odan aýdarma jasaǵysy keletinder jumysty oryndaý úshin durys adamdy nemese Agenttikti tabýy kerek. Bul sapaly aýdarmalardy usyný úshin qajetti biliktiligi, tájirıbesi jáne ókilettigi bar adamdy tabýdy bildiredi.

Sońǵy aýdarmanyń dáldigin qamtamasyz etý úshin aýdarmashynyń mádenıetti jaqsy biletinine kóz jetkizý de mańyzdy. Bul jergilikti ádet-ǵuryptar men dástúrlerdi túsinýdi, sondaı-aq tilde sóıleıtin elderdegi saıası ahýaldy túsinýdi qamtıdy.

Ýrdý tiline sapaly aýdarmanyń negizgi aspektileriniń biri-tıisti tildi qoldaný. Aýdarmada qoldanylatyn sózder men sóz tirkesteriniń durys jáne kontekstke sáıkes keletinine kóz jetkizý mańyzdy. Kóbinese aýdarmashylar boljamdy maǵynany tıimdi jetkizý úshin jargonǵa nemese aýyzeki termınderge senýge májbúr bolýy múmkin.

Sondaı-aq, tildiń qalaı jazylǵanyna nazar aýdarý kerek. Mysaly, ýrdý tilinde basqa tilderge qaraǵanda basqa alfavıt qoldanylady. Sondyqtan aýdarmanyń emlesi men gramatıkasyna erekshe nazar aýdarý kerek.

Sońynda, ýrdý tiline aýdarýdyń shekteýlerin este ustaǵan jón. Kóbinese tildi túsiný nemese tipti dekodtaý qıyn, sondyqtan qatelikter jiberýge bolady. Osylaısha, sapaly aýdarmany qamtamasyz ete alatyn tájirıbeli aýdarmashymen jumys jasaǵan jón.

Qorytyndylaı kele, ýrdý tiline aýdarý-durys daǵdylar men tájirıbeni qajet etetin mańyzdy jáne kúrdeli mindet. Osy qyzmetterdi paıdalanǵysy keletinder árqashan jumysty oryndaý úshin durys adamdy nemese Agenttikti paıdalanatynyna senimdi bolýy kerek. Durys kózqaraspen bul eki mádenıet pen Til arasyndaǵy alshaqtyqty joıýǵa kómektesetin tamasha ádis bolýy múmkin.

Ýrdý tilinde qaı elder sóıleıdi?

Ýrdý tili Pákistan men Úndistanda resmı til bolyp tabylady jáne álemniń ártúrli bólikterinde, sonyń ishinde Bangladesh, Nepal, Ońtústik Afrıka, Saýd Arabıasy, Birikken Arab Ámirlikteri, AQSH, Ulybrıtanıa, Avstralıa, Kanada, Katar jáne Bahreınde keń taralǵan.

Ýrdý tiliniń tarıhy qandaı?

Ýrdý-Pákistannyń Ulttyq tili jáne Úndistannyń 23 RESMI tiliniń biri, sonymen qatar Aýǵanstan men Bangladeshtiń keıbir bólikterinde keń taralǵan. Ol úndi-arıı tilder tobynan shyqqan dep esepteledi jáne ádette parsy, arab jáne túrik tilderiniń aıtarlyqtaı áserimen parsy-arab qaraǵashymen jazylady. Tildiń naqty shyǵý tegi belgisiz, biraq ol bizdiń zamanymyzdyń 13 ǵasyrynda Delı aımaǵynda paıda bolǵan jáne Úndi sýbkontınentiniń mádenı jáne saıası atmosferasy qatty áser etken dep esepteledi. Moǵol ımperıasy kezinde ýrdý óziniń yqpalyn Soltústik Úndistanǵa taratyp, odan ári damydy jáne ımperıanyń sýbektileri sóıleıtin kóptegen tilderdiń sózderi men sóz tirkesterin biriktirdi. 19 ǵasyrǵa qaraı ýrdý poezıa men jazýdyń basqa túrlerin jazý úshin qoldanylatyn negizgi ádebı tilge aınaldy. 1947 jyly Úndistan bólingennen keıin ýrdý Pákistannyń resmı tiline aınaldy, onda ol búgingi kúnge deıin belsendi qoldanylady.

Ýrdý tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Allama Iqbal 2. Myrza Ǵalıb 3. Ser Saıed Ahmed Han 4. Muhammed Hýseın Azad 5. Faız Ahmed Faız

Ýrdý tiliniń qurylymy qalaı?

Ýrdý tiliniń qurylymy sýbekt–obekt–etistik sózderiniń tártibine negizdelgen. Onyń parsy, arab jáne shaǵataı tilderinen, sonyń ishinde hındı sıaqty basqa tilderden kóptegen qaryzdary bar baı sózdik qory bar. Bul tildiń tyǵyz baılanysy bar ındýstanı jáne onymen belgili bir lıngvısıkalyq erekshelikterdi bólisedi, mysaly, ár daýysty úshin eki morfemadan turatyn erekshe daýysty júıe. Zat esimder men syn esimder sandy, jynysty, jaǵdaıdy jáne senimdilikti kórsetý úshin eńkeıedi, al etistikter bet pen sandy kórsetý úshin eńkeıedi. Gramatıkada kóptegen basqa náziktikter bar, bul ýrdýdy úırenýge jáne meńgerýge qyzyqty til etedi.

Ýrdý tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Bedeldi oqytýshyny nemese Ýrdý kýrsyn tabyńyz: tájirıbeli oqytýshyny nemese amerıkandyq shet tili muǵalimderi keńesi (ACTFL) sıaqty bedeldi uıym moıyndaǵan kýrsty tabyńyz.
2. Ýrdý ádebıetin oqyńyz: ýrdý tilinde klasıkalyq jáne zamanaýı ádebıetterdi oqý til úırenýdiń ajyramas bóligi bolyp tabylady jáne sózdik qoryńyzdy tolyqtyrýǵa jáne tildi túsinýdi jaqsartýǵa kómektesedi.
3. Ýrdý tilinde sóıleıtinderdi tyńdańyz: ýrdý tilin tyńdaý-tilge jáne onyń aıtylýyna úırenýdiń tamasha tásili. Ýrdý medıasy bar podkasttardy, YouTube beınelerin jáne aýdıo jazbalardy izdeńiz.
4. Aýyzeki sóıleýdi úırenińiz: tildi úırenýdiń eń jaqsy tásili - ony basqa adamdarmen sóılesý. Eger siz ýrdý tilinde sóıleıtinderge qol jetkize almasańyz, suhbattasýshylardy tabý úshin onlaın til almasý forýmdaryn paıdalana alasyz.
5. Qoldanbalar men veb-saıttardy paıdalanyńyz: Duolingo, Drops jáne Memrise sıaqty qoldanbalar men veb-saıttar Jańa tilderdi úırenýdiń tamasha quraly bolyp tabylady. Olarda tildi meńgerýge kómektesetin kóptegen vıktorınalar, jattyǵýlar men oıyndar bar.

Mońǵolıa-Ortalyq Azıada ornalasqan jáne ǵasyrlar boıǵy mádenıet pen dástúrlerge toly el. Mońǵol dep atalatyn erekshe tildiń arqasynda adamdarǵa onyń sóıleýshilerin túsiný jáne olarmen sóılesý qıynǵa soǵýy múmkin. Alaıda mońǵol tilinen aýdarma qyzmetine degen suranystyń artýy halyqaralyq kompanıalar men uıymdardyń jergilikti turǵyndarmen qarym-qatynasyn jeńildetedi.

Mońǵol-Mońǵolıa men Qytaıda, sondaı-aq Reseı, Soltústik Koreıa jáne Qazaqstan sıaqty basqa elderde shamamen 5 mıllıon adam sóıleıtin Altaı tili. Ol kırıllısa arqyly jazylǵan jáne óziniń erekshe dıalektileri men ekpinderi bar.

Mońǵol tilinen aýdarýǵa keletin bolsaq, másele tilde belgilengen standarttalǵan jazý júıesi joq. Bul lıngvıs mamandarǵa qujattar men aýdıo jazbalardy dál aýdarýdy qıyndatýy múmkin. Sonymen qatar, mońǵol tili núanstarǵa, aıtylýyndaǵy ózgeristerge jáne dıalektilik varıasıalarǵa toly, olardy tilde ómir súrmeı nemese jumys jasamaı-aq túsiný qıyn bolýy múmkin.

Sońǵy aýdarmalardyń durystyǵyna kepildik berý úshin mońǵol tilinen kásibı aýdarma qyzmetterinde tildiń naqty dıalektilerimen tanys jáne mádenıetke engen ýaqytty ótkizgen tájirıbeli ana tilinde sóıleıtin lıngvıser jumys isteıdi. Olar bastapqy materıaldy túsindirý úshin birqatar ádisterdi qoldanady, sonyń ishinde jergilikti kontekstti zertteý jáne aýdarma tilinde sózder men sóz tirkesteriniń maǵynasyn anyqtaý.

Kásibı lıngvıser mońǵol tiline aýdarǵanda mádenı náziktikter men jergilikti ádet-ǵuryptardy eskerýi kerek, óıtkeni olar mátinniń nemese sózdiń keń maǵynasyna áser etýi múmkin. Mysaly, qurmetti ataqtar, ótinish formalary men etıket aımaqqa baılanysty ózgerýi múmkin, sondyqtan habarlamany durys jetkizý úshin jergilikti formany túsiný mańyzdy.

Osylaısha, mońǵol tiline aýdarý standarttalǵan jazý júıesiniń jáne onyń kúrdeli dıalektileri men ekpinderiniń bolmaýyna baılanysty ártúrli qıyndyqtardy týdyrady. Tájirıbeli aýdarmashylar bul qıyndyqtardy túsinedi jáne ózderiniń bilimderi men tájirıbelerin mádenıet pen jergilikti ádet-ǵuryptardyń núanstaryn kórsetetin joǵary sapaly aýdarmalar jasaý úshin paıdalanady. Bul bızneske, uıymdarǵa jáne jeke tulǵalarǵa tildik kedergilerdi eńserý kezinde tıimdi qarym-qatynas pen yntymaqtastyqqa múmkindik beredi.

Mońǵol tilinde qaı elder sóıleıdi?

Mońǵol tilinde negizinen Mońǵolıada sóıleıdi, biraq Qytaıda, Reseıde, Qazaqstanda jáne Ortalyq Azıanyń basqa bólikterinde keıbir sóıleýshiler bar.

Mońǵol tiliniń tarıhy qandaı?

Mońǵol tili-13 ǵasyrdan bastaý alatyn álemdegi eń kóne tilderdiń biri. Bul túrki tilder otbasynyń mońǵol-manchjýr tobyna kiretin jáne uıǵyr, qyrǵyz jáne qazaq tilderimen týysqan Altaı tili.
Mońǵol tili týraly eń alǵashqy jazbasha eskertý eski mońǵol tilinde jazylǵan 12 ǵasyrdaǵy "mońǵoldardyń Qupıa tarıhynda" kezdesedi. Bul tildi Mońǵol ımperıasynyń bıleýshileri qoldandy jáne 18 ǵasyrǵa deıin Mońǵolıanyń negizgi ádebı tili boldy, ol birtindep mońǵol jazýyna kóshti. Ol 20 ǵasyrdyń basyna deıin ádebıet jazý úshin qoldanyla berdi.
Qazirgi mońǵol tili 19 ǵasyrda burynǵy formadan damyp, 1924 jyly Mońǵolıanyń resmı tili retinde qabyldandy. 1930 jyldardan bastap ol birqatar reformalar men tildik tazartýlardan ótti, onda orys, qytaı jáne aǵylshyn tilderinen kóptegen jańa termınder engizildi.
Búginde Mońǵolıanyń keıbir turǵyndary áli kúnge deıin klasıkalyq mońǵol tilinde sóıleıdi, biraq eldegi adamdardyń kópshiligi qazirgi mońǵol tilin qoldanady. Mońǵol tili Reseıdiń, Qytaıdyń jáne ishki Mońǵolıanyń bólikterinde de sóıleıdi.

Mońǵol tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Natalá Gaerlan – Garvard ýnıversıtetiniń lıngvısi jáne mońǵol profesory 2. Gomboıav Ochırbat-Mońǵolıanyń burynǵy premer-mınıstri jáne álemge áıgili Mońǵol sarapshysy 3. Ýndarma Djamsran-mońǵol tili men ádebıetiniń qurmetti profesory 4. Bolormaa Týmýrbaatar-qazirgi mońǵol sıntaksısi men fonologıasynyń kórnekti teoretıgi 5. Bodo Veber-ınformatıka profesory jáne mońǵol tilindegi ınovasıalyq esepteý quraldaryn jasaýshy

Mońǵol tiliniń qurylymy qalaı?

Mońǵol tili mońǵol tilder otbasyna jatady jáne qurylymy boıynsha aglútınatıvti bolyp tabylady. Bul oqshaýlaý tili, onda sózjasamnyń negizgi prınsıpteri túbirge affıkster qosý, túbirdi nemese bútin sózderdi eki ese kóbeıtý jáne burynnan bar sózderdiń týyndylary bolyp tabylady. Mońǵol tilinde sýbekt-obekt-etistik sózderiniń reti bar, al keıingi sózder jaǵdaı sıaqty gramatıkalyq fýnksıalarǵa silteme jasaý úshin qoldanylady.

Mońǵol tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Negizderden bastańyz. Tildiń negizgi dybystaryn jáne sózderdi qalaı durys aıtý kerektigin bilgenińizge kóz jetkizińiz. Mońǵol tiliniń aıtylýy týraly jaqsy kitap alyńyz jáne ony úırenýge biraz ýaqyt bólińiz.
2. Mońǵol tiliniń gramatıkasymen tanysyńyz. Mońǵol gramatıkasy týraly kitap alyńyz jáne erejelerdi bilińiz.
3. Mońǵol tilinde sóılesýge mashyqtanyńyz. Sóılesý daǵdylaryn jattyqtyrý jáne jetildirý úshin kitaptar, aýdıo baǵdarlamalar jáne onlaın til oqytýshylary sıaqty onlaın resýrstardy paıdalanyńyz.
4. Sózdik qoryn úırenińiz. Jaqsy sózdik jasańyz jáne kúndelikti sózdik qoryńyzdy jańa sózdermen tolyqtyryńyz. Olardy sóılesýlerde qoldanýdy umytpańyz.
5. Mońǵol tilin oqyp, tyńdańyz. Mońǵol tilinde kitaptar oqyńyz, Fılmder kórińiz jáne podkasttar tyńdańyz. Bul sizge tilmen jaqsyraq tanysýǵa, sondaı-aq sózdik qoryńyzdy keńeıtýge kómektesedi.
6. Tárbıeshini tabyńyz. Ana tilinde sóıleýshimen jumys isteý shet tilin úırenýde shynymen paıdaly bolýy múmkin. Sizge jeke nazar aýdara alatyn jáne bolashaqta jaqsartýǵa kómektesetin tájirıbeli tárbıeshini tabýǵa tyrysyńyz.