Арча Белорусси Куҫар

Сунданский - Индонезири чи сарӑлнӑ чӗлхесенчен пӗри. Вӑл австронези чӗлхин пӗр пайӗ пулса тӑрать, Унта Сунд регионӗнче 40 миллион ытла ҫын калаҫать. Нумай ҫул хушши ҫак чӗлхе нумай лингвистсемпе ученӑйсене тӗпчесе вӗренмелли япала пулнӑ, ҫавӑнпа та унӑн культурӑллӑ пуян истори пулнӑ, вӑл ӗмӗр-ӗмӗрех тымарӗсем ӑшне путнӑ.

Арча чӗлхинчен куҫарни ҫак чӗлхене хисепленин тата йышӑннин пӗлтерӗшлӗ пайӗ пулса тӑрать. Пӗтӗм тӗнчипе чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсен йышӗ пысӑках мар пулнине шута илсе, материалсемпе ресурссене арча чӗлхипе тупма пултарнине пӗлмелле, вӑл пуриншӗн те ҫутӑ та ӑнланмалла пултӑр.

Арча чӗлхине куҫармалли темиҫе тӗрлӗ меслет пур, материал мӗнле типпа куҫнинчен килет. Сӑмахран, тӗн тексчӗсем тӗн символикине тата ритуалӗсене тӗп-тӗрӗс пӗлни кирлӗ. Пӗтӗмӗшле куҫарусем час-часах чӗлхе носителӗсене пурнӑҫлама пултарнӑ вӑхӑтра уйрӑм тӗслӗхсенче асӑннӑ облаҫра специализациленӗ пӗлӳ паракан професси тӑлмачӗсем час-часах кирлӗ.

Палӑртмалла, арча чӗлхинчен куҫарни сӑмах кӑна мар. Чӗлхе культура пайӗ пулнӑран унта нюанс нумай, материалсене арча чӗлхине ӑнӑҫлӑ куҫарас тесен вӗсене шута илмелле. Ҫакӑ чӗлхепе тытса тӑма пӗлӳпе опыт шайне, ҫавӑн пекех вырӑнти йӑласемпе культурӑсене ӑнланма хушать.

Куҫару пулӑшӑвӗсӗр пуҫне арча чӗлхине хальхи условисенче чӗрӗ те активлӑ упраса хӑварма ытти майсем те пур. Чи кирлӗ япаласенчен пӗри-Интернетра арча чӗлхипе ҫӑмӑллӑнах усӑ курма май парасси. Ку вӑл Интернетпа хутшӑнакан кирек кам та усӑ курма пултаракан веб-словарьсем тата ытти материалсем туса хурассине пӗлтерет. Чӗлхе малалла аталаннӑ май ҫакӑн пек ресурссем чӗлхе актуаллӑхне тата унӑн йӑтса ҫӳрекенсен нушисене тивӗҫтерме пулӑшаҫҫӗ.

Арча чӗлхинчен куҫарни хальхи тӗнчери динамикӑллӑ та чӗрӗ чӗлхе юлассине тивӗҫтермелли пӗлтерӗшлӗ пай пулса тӑрать. Профессионалсем те, чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем те тӑрӑшнипе чӗлхе ҫӗршывра вӑй-халпа мӑнаҫлӑх ҫӑлкуҫӗ пулса тӑма, ҫавӑн пекех культура хушшинчи коммуникацие лайӑхлатма пулӑшать.

Хӑш ҫӗршывсенче арча чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Арча чӗлхипе Бантенпа Хӗвеланӑҫ Ява индонези провинцийӗсенче, Ҫавӑн пекех Вӑтаҫӗр Явӑн хӑш-пӗр пайӗсенче калаҫаҫҫӗ. Ун ҫинче индонези, Сингапура тата Малайзин ытти пайӗсенче пурӑнакан этника арчисен пысӑках мар йышӗ те пур.

Арча чӗлхин историйӗ мӗнле?

Арча чӗлхи - австроези чӗлхи, ун тӑрӑх, хак панӑ тӑрӑх, Хӗвеланӑҫ Ява тата Индонезири Бантен провинцийӗсенче пурӑнакан 30 миллион ҫын калаҫать. Ку вӑл яванский хыҫҫӑн ҫӗршывра анлӑ сарӑлнӑ иккӗмӗш чӗлхе, 14 ӗмӗртен пуҫласа вӑл патша ҫуртӗнчи литература чӗлхи пулса тӑрать. Арча чӗлхинчи чи паллӑ ҫырусене пирӗн эрӑри 11 ӗмӗре параҫҫӗ, ку чӗлхе сахалтан та 1500 ҫул пурӑнать тесе шутлаҫҫӗ. Сундан чӗлхи австронези чӗлхисен тата яван тата бали чӗлхисен хӗвеланӑҫӗнчи малайпа полинези турачӗсен пӗр пайӗ пулса тӑрать. Арданский кулленхи обществӑшӑн коммерци чӗлхи пек, ҫавӑн пекех йӑлана кӗнӗ ташӑсенче, пуканесен театрӗнче (Ваянг голек) мӗлкесен (Ваянг голек) тата сулинг кечи пӗлекен халӑх сӑввинче паллӑ музыкӑпа усӑ курать. Ку чӗлхепе вӗренӳ учрежденийӗсенче ӗмӗр-ӗмӗрех усӑ курнӑ, кивӗ алҫырӑвӗсене час-часах арча е яван чӗлхисен хутӑшӗсем ҫине ҫырнӑ.

Арча чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Сундари, "сундан поэзийӗн Амӑшӗ" текенскер, арча поэзийӗн чаплӑ поэзийӗ пулнӑ, 1700-мӗш ҫулсенче арча чӗлхине поэзилле формӑна кӗртни тесе ҫыраҫҫӗ.
2. А.А. Марамис (1914-1995), писатель, тӑлмач тата лингвист, арча чӗлхипе пӗлӳ калӑпӑшне самаях анлӑлатнӑ, чӗлхе вӗренӗвӗн пӗрремӗш арча академине никӗсленӗ.
3. Дардири М.Ариеф (1917-1996), паллӑ поэт, яванран сундана паха произведенисене куҫарнӑ, 20 ӗмӗрте ку чухнехи арча литература чӗлхине аталантарас ӗҫе хӑйӗн тӳпе хывнӑ.
4. Х.Кесманто Профессор (1929-2016), активист тата ученӑй, пур типсен чӗлхипе литературине халалланӑ бандунг университетӗнче литература факультетне никӗсленӗ, арча чӗлхи ҫинчен ҫырнӑ нумай кӗнекесемпе журнал статйисен авторӗ.
5. Сурьяди (р.1934), сундари паллӑ поэт тата общество деятелӗ, арча чӗлхипе те, индонези чӗлхипе те нумай ҫырнӑ, арча халӑхӗн йӑли-йӗркипе культури ҫинчен хӑйсен ӗҫӗсемшӗн пысӑк хисепре.

Арча чӗлхин тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Арча чӗлхи - австроези чӗлхи, ун ҫинче 39 миллиона яхӑн ҫын, Пуринчен ытла Ява утравӗн хӗвеланӑҫ пайӗнче Индонезире калаҫаҫҫӗ. Вӑл австронези ҫемйин малайпа полинези ушкӑнне кӗрет, яван, мадурез тата бали чӗлхисемпе тачӑ ҫыхӑнса тӑрать.
Арча - SVO (субъект-глагол-объект) чӗлхе. Глаголсем хӑйсен аргуменчӗсемпе пит-куҫ, хисеп тата ӑру терминӗсенче килӗшеҫҫӗ. Чӗрчунсем падеж ҫине пӗшкӗнмеҫҫӗ, вӗсенче паллӑ е паллӑ мар артикльсем ҫук. Виҫӗ йӑх (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам) тата икӗ число (пӗртен-пӗр тата йышлӑ) пур. Сундан чӗлхи глагол аффиксӗсен чылай кӑткӑс наборӗпе, вӑхӑтлӑх маркерсемпе аспектурӑллӑ ытти маркерсене те кӗртет. Чӗлхе те сӑмах йӗркипе, пӗлтерӗшлӗ меслетпе усӑ курать.

Сундан чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Арча чӗлхине тӑхӑнса ҫӳрекен ҫынна тупӑр та унпа яланах хутшӑнӑр. Эсир унпа калаҫакан ҫын пулни, пӗр-пӗрне вӗренме пулӑшни лайӑхрах.
2. Ҫак чӗлхе ҫинчен темиҫе кӗнеке е аудиоматериал илӗр те ӑна хӑвӑр тӗллӗн вӗренме тытӑнӑр. Лайӑх ресурссене грамматика, учебниксем, ӗҫ тетрачӗсемпе аудиозаписӗсем кӗртеҫҫӗ.
3. Чӗлхе курсне е уйрӑм репетиторсемпе занятисене ҫырӑнӑр, вӗсем персонализациленӗ вӗрентӗве тата каялла ҫыхӑнӑва тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.
4. Эсир хатӗр пулсан, индонезие кайса килӗр те чӗлхене туллин тиесе пӑхӑр. Ҫапла вара, эсир чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫнине итлесе тата вӗсемпе калаҫнине итлесе чӗлхене вӗренме пултаратӑр.
5. Онлайн-ресурссемпе, веб-сайтсемпе, форумсемпе тата социаллӑ сетьсемпе усӑ курӑр, чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе ҫыхӑну тытӑр тата вӗрентӳре пулӑшакан хушма материалсемпе усӑ курӑр.

Беларусь - хӗвелтухӑҫ европӑри ҫӗршыв, Российӑпа, Украинӑпа, Польшӑпа, Литвапа тата Латвипе чикӗленнӗскер. Документсене, литературӑна тата веб-сайтсене белорусси чӗлхипе куҫарни белоруссемпе ытти халӑхсем хушшинче кӑна мар, ҫӗршывра та пӗтӗм тӗнчери хутшӑнӑвӑн пӗлтерӗшлӗ пайӗ пулса тӑрать. Халӑх пур чухне 10 миллион ҫынна яхӑн ҫак тӗрлӗ ҫӗршыври обществӑн пур сийӗпе те тухӑҫлӑ хутшӑнас тесен белорусси чӗлхине тухӑҫлӑн куҫарма пӗлни кирлӗ.

Беларусин официаллӑ чӗлхи белорусси шутланать, икӗ тӗп меслет пур, вӗсенчен иккӗшӗ те куҫарнӑ чухне час-часах усӑ кураҫҫӗ: латин алфавитӗпе кириллица. Латин алфавитӗ Латыньрен, Рим империйӗнчен килет, унпа хӗвеланӑҫ енчи нумай ҫӗршывсенче усӑ курать; вӑл поляксен алфавитӗпе тачӑ ҫыхӑнса тӑрать. Ҫав вӑхӑтрах грек алфавитӗнчен пулнӑ кириллицӑна монахсем тунӑ, вӑл вырӑс чӗлхипе тачӑ ҫыхӑннӑ тата Хӗвелтухӑҫ Европӑпа Вӑтаҫӗр Азири нумай ҫӗршывсенче усӑ курать.

Пуҫламӑш текст пӗлтерӗшне тӗп-тӗрӗс каласа парас тесен, белорусси тӑлмачӗн икӗ алфавитне те лайӑх ӑнланса илмелле. Тӑлмачӑн та белорусси грамматикипе лексикине, белорусси культурине тӗплӗ куҫарас тесен питӗ лайӑх пӗлмелле.

Тӑлмачӑ чӗлхине ӑнланать тата пӗлтерӗве тӗпӗ-йӗрӗпе каласа пама пултарать пулсан, акӑлчанларан белоруссие е белоруссирен акӑлчанла куҫарасси ытла кӑткӑсах мар. Анчах та ку задача белоруссирен нимӗҫ, француз е испани чӗлхине куҫарас текенсемшӗн кӑшт кӑткӑсрах. Ҫакӑ куҫаруҫӑна белорусси чӗлхинче ҫук сӑмахсемпе е пуплевсемпе усӑ курса куҫарма ыйтнипе ҫыхӑннӑ.

Белоруссири куҫаруҫӑсем тӗл пулакан тепӗр ыйту-чылай сӑмахсемпе пуплевсене контекстран темиҫе куҫару илме пултарни пулса тӑрать. Кунсӑр пуҫне хӑш-пӗр чухне акӑлчан тата белорусси чӗлхисенче питех те пӗлтерӗшлӗ сӑмахсем пур, ҫавӑнпа та тӑлмачӑн ҫак уйрӑмлӑх ҫинчен пӗлмелле тата куҫарӑва тивӗҫлӗ йӗркепе тӳрлетӳсем кӗртмелле.

Юлашкинчен, белорусси чӗлхине куҫарсан культура контекчӗ ҫине тимлӗ пӑхни, кӳрентерекен е культурӑллӑ туйӑмсӑр терминсенчен е сӑмахсенчен пӑрӑнни питӗ кирлӗ. Белорусси чӗлхипе пӗлтерӗве тӗп-тӗрӗс пӗлтерес тесен, тӑлмачӑн чӗлхе нюансӗсемпе, унӑн грамматика тытӑмӗсемпе тата белорусси обществин культура контекчӗпе паллашмалла.

Задача мӗнле пулнине пӑхмасӑр белорусси чӗлхине куҫарасси кӑткӑс предприяти пулма пултарать, анчах кирлӗ пӗлӳсемпе опыт пулсан вӑл ӑнӑҫлӑ пулма пултарать. Чӗлхе мӗнле пулнине ӑнланса тата культура контекчӗн пӗлтерӗшне йышӑнса, белоруссири опытлӑ тӑлмач чӗлхе уйрӑлӑвне ҫӗнтерсе пысӑк ҫыхӑну йӗркелеме пулӑшма пултарать.

Хӑш ҫӗршывсенче белорусси чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Белорусси чӗлхипе ытларах Беларусире тата Раҫҫей, Украина, Литва, Латвипе Польша районӗсенче калаҫаҫҫӗ.

Белорусси чӗлхин историйӗ мӗнле?

Белорусси халӑхӗн малтанхи чӗлхи авалхи хӗвелтухӑҫ-славян чӗлхи пулнӑ. Ку чӗлхе 11 ӗмӗрте пуҫланса Кайнӑ, киев Русь тапхӑрӗ 13 ӗмӗрте пӗтсе ларичченех чӗлхе пулнӑ. Ҫав вӑхӑт хушшинче вӑл славянла тата ытти чӗлхесен вӑйӗпе усӑ курса пурӑннӑ.
13-14 ӗмӗрсенче чӗлхе белорусси чӗлхин ҫурҫӗр тата кӑнтӑр диалекчӗсем икӗ тӗрлӗ диалекта пайланма пуҫланӑ. Кӑнтӑр диалекчӗ Литовский Аслӑ княжествӑра усӑ куракан литература чӗлхин никӗсӗ пулса тӑнӑ, каярахпа вӑл ҫӗршывӑн официаллӑ чӗлхи пулса тӑнӑ.
Мускав тапхӑрӗнче, 15 ӗмӗртен пуҫласа, белорусси чӗлхи вырӑссен малаллах витӗм кӳнӗ, хальхи белорусси чӗлхи хӑйӗн кӳлеписене туянма пуҫланӑ. 16-17-мӗш ӗмӗрсенче чӗлхене кодификацилеме тата стандартизацилеме хӑтланса пӑхнӑ, анчах ку вӑйсем юлашкинчен ӑнӑҫсӑр пулнӑ.
19-мӗш ӗмӗрте белорусси чӗлхи калаҫу тата литература чӗрӗлсе тӑрассине тӳссе ирттернӗ. 1920-мӗш ҫулсенче ӑна Совет Союзӗн официаллӑ чӗлхисенчен пӗри тесе йышӑннӑ. Анчах 1930-мӗш ҫулсенчи сталинла репрессисем ҫак чӗлхепе усӑ курассине кӗскетме илсе пынӑ. Ӑна 1960-мӗш ҫулсен вӗҫӗнче чӗртсе тӑратнӑ, Ҫавӑнтанпа де-факт Беларуси официаллӑ чӗлхипе пулса тӑнӑ.

Белорусси чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Франциск Сорина (1485-1541): Час-часах "белорусси литературин Ашшӗ" теекенскер, Сорина латыньпе чех тексчӗсенчен белорусси чӗлхипе христианла текстсен пӗрремӗш издатель тата куҫаруҫи пулнӑ. Ӑна белорусси чӗлхине ҫӗнӗрен чӗртсе тӑратасси тата пулас писательсем ҫак чӗлхепе ӗҫлеме хавхалантарасси тесе ҫыраҫҫӗ.
2. Симеон Полоцкий (1530-1580): Богослов, поэт тата философ, Полоцкий чӗлхе, истори, культура, тӗн тата географи енӗпе нумай тӗрлӗ ӗҫӗсемпе паллӑ. Вӑл белорусси литературин каноника произведенийӗсем пулса тӑнӑ темиҫе текст ҫырчӗ.
3. Янка Шыва Кӗнӗ (1882-1942): Поэтпа драматург, шыва белоруссипе те, вырӑс чӗлхипе те ҫырнӑ, белоруссири 20 ӗмӗрти чи паллӑ поэт пекех паллӑ.
4. Якуб Колас (1882-1956): Поэт тата прозаик, Колас ҫӗршывӑн хӗвеланӑҫ пайӗнче калаҫакан белорусси чӗлхин диалекчӗпе ҫырнӑ, чӗлхене нумай ҫӗнӗ сӑмахсем, сӑмахсем кӗртнӗ.
5. Василь Быков (1924-2003): Поэт, драматург, сценарист тата дисседент, Быков совет оккупацийӗ вӑхӑтӗнче Беларусьре пурнӑҫ ҫинчен ҫырса кӑтартнӑ калавсем, пьесӑсемпе сӑвӑсем ҫырнӑ. Унӑн произведенийӗсенчен нумайӑшӗ хальхи белорусси литературинче чи пӗлтерӗшли шутланать.

Белорусси чӗлхи структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Белорусси чӗлхи хӗвелтухӑҫ славян чӗлхисен ушкӑнне кӗрет, вырӑс тата украина чӗлхисемпе тачӑ ҫыхӑнса тӑрать. Ку вӑл тӗрлӗ калӑпӑшлӑ чӗлхе, ҫавӑн пекех агглютинативлӑ чӗлхе, кӑткӑс сӑмахсемпе сӑмах ҫаврӑнӑшӗсене ытти сӑмахсемпе морфемӑсем ҫумне аффикссем хушма йӗркеленине пӗлтерет. Грамматика тӗлӗшӗнчен ҫакӑ ытларах SOV (субъект-глагол) сӑмах йӗркипе арҫынпа хӗрарӑм ӑрӑвӗсемпе тата нумай падежсемпе усӑ курать. Сӑмах-юмах енчен, ку славян чӗлхи, чехсемпе поляксен хӑш-пӗр витӗмӗсемпе ҫыхӑнса тӑрать.

Белорусси чӗлхине мӗнле тӗрӗс вӗрентмелле?

1. Официаллӑ чӗлхе курсне иртӗр: эсир белорусси чӗлхине чӑнласах вӗренетӗр пулсан, лайӑх меслет онлайн - е куҫӑмлӑ чӗлхе курсӗ пулса тӑрать. Чӗлхе курсӗ сире чӗлхе никӗсне вӗренме тата сирӗн хӑнӑхусене аталантарма структура пама пултарать.
2. Тарӑн шухӑша путни: чӑннипе чӗлхене вӗренес тата вӗсене ирӗклӗн алла илес Тесен, сирӗн чӗлхене путса ларас тесен, мӗн май килнӗ таран ытларах вӑхӑт ирттермелле. Белорусси музыкине итлӗр, белорусси фильмӗсемпе телешоуне пӑхӑр, белорусси кӗнекисене, блогсемпе статйисене вулӑр — сире белорусси чӗлхипе илтме тата усӑ курма пулӑшакан пур япалана та вулӑр.
3. Практика: чӗлхене алла Илес Тесен калаҫма тата чӗлхене итлеме вӑхӑта сая ямалла. Чӗлхепе калаҫура усӑ курма темиҫе май пур — эсир чӗлхе ушкӑнӗпе хутшӑнма, чӗлхе партнерне тупма е чӗлхе вӗрентмелли приложенисемпе усӑ курма пултаратӑр.
4. Эсир урӑхла ҫыхӑну илетӗр: эсир калаҫура тата аудиторире вӗреннӗ хыҫҫӑн, эсир унпа тӗрӗс усӑ курнине ӗненес тесен, каялла ҫыхӑну илмелле. Эсир чӗлхене вӗренмелли приложенисемпе усӑ курма пултаратӑр, чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсенчен каялла ҫыхӑну илме е хӑвӑра уйрӑм рекомендацисем тата каялла ҫыхӑнтарма пултаракан онлайн-репетитор тупма пултаратӑр.