Арча Пушкӑрт Куҫар

Сунданский - Индонезири чи сарӑлнӑ чӗлхесенчен пӗри. Вӑл австронези чӗлхин пӗр пайӗ пулса тӑрать, Унта Сунд регионӗнче 40 миллион ытла ҫын калаҫать. Нумай ҫул хушши ҫак чӗлхе нумай лингвистсемпе ученӑйсене тӗпчесе вӗренмелли япала пулнӑ, ҫавӑнпа та унӑн культурӑллӑ пуян истори пулнӑ, вӑл ӗмӗр-ӗмӗрех тымарӗсем ӑшне путнӑ.

Арча чӗлхинчен куҫарни ҫак чӗлхене хисепленин тата йышӑннин пӗлтерӗшлӗ пайӗ пулса тӑрать. Пӗтӗм тӗнчипе чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсен йышӗ пысӑках мар пулнине шута илсе, материалсемпе ресурссене арча чӗлхипе тупма пултарнине пӗлмелле, вӑл пуриншӗн те ҫутӑ та ӑнланмалла пултӑр.

Арча чӗлхине куҫармалли темиҫе тӗрлӗ меслет пур, материал мӗнле типпа куҫнинчен килет. Сӑмахран, тӗн тексчӗсем тӗн символикине тата ритуалӗсене тӗп-тӗрӗс пӗлни кирлӗ. Пӗтӗмӗшле куҫарусем час-часах чӗлхе носителӗсене пурнӑҫлама пултарнӑ вӑхӑтра уйрӑм тӗслӗхсенче асӑннӑ облаҫра специализациленӗ пӗлӳ паракан професси тӑлмачӗсем час-часах кирлӗ.

Палӑртмалла, арча чӗлхинчен куҫарни сӑмах кӑна мар. Чӗлхе культура пайӗ пулнӑран унта нюанс нумай, материалсене арча чӗлхине ӑнӑҫлӑ куҫарас тесен вӗсене шута илмелле. Ҫакӑ чӗлхепе тытса тӑма пӗлӳпе опыт шайне, ҫавӑн пекех вырӑнти йӑласемпе культурӑсене ӑнланма хушать.

Куҫару пулӑшӑвӗсӗр пуҫне арча чӗлхине хальхи условисенче чӗрӗ те активлӑ упраса хӑварма ытти майсем те пур. Чи кирлӗ япаласенчен пӗри-Интернетра арча чӗлхипе ҫӑмӑллӑнах усӑ курма май парасси. Ку вӑл Интернетпа хутшӑнакан кирек кам та усӑ курма пултаракан веб-словарьсем тата ытти материалсем туса хурассине пӗлтерет. Чӗлхе малалла аталаннӑ май ҫакӑн пек ресурссем чӗлхе актуаллӑхне тата унӑн йӑтса ҫӳрекенсен нушисене тивӗҫтерме пулӑшаҫҫӗ.

Арча чӗлхинчен куҫарни хальхи тӗнчери динамикӑллӑ та чӗрӗ чӗлхе юлассине тивӗҫтермелли пӗлтерӗшлӗ пай пулса тӑрать. Профессионалсем те, чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсем те тӑрӑшнипе чӗлхе ҫӗршывра вӑй-халпа мӑнаҫлӑх ҫӑлкуҫӗ пулса тӑма, ҫавӑн пекех культура хушшинчи коммуникацие лайӑхлатма пулӑшать.

Хӑш ҫӗршывсенче арча чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Арча чӗлхипе Бантенпа Хӗвеланӑҫ Ява индонези провинцийӗсенче, Ҫавӑн пекех Вӑтаҫӗр Явӑн хӑш-пӗр пайӗсенче калаҫаҫҫӗ. Ун ҫинче индонези, Сингапура тата Малайзин ытти пайӗсенче пурӑнакан этника арчисен пысӑках мар йышӗ те пур.

Арча чӗлхин историйӗ мӗнле?

Арча чӗлхи - австроези чӗлхи, ун тӑрӑх, хак панӑ тӑрӑх, Хӗвеланӑҫ Ява тата Индонезири Бантен провинцийӗсенче пурӑнакан 30 миллион ҫын калаҫать. Ку вӑл яванский хыҫҫӑн ҫӗршывра анлӑ сарӑлнӑ иккӗмӗш чӗлхе, 14 ӗмӗртен пуҫласа вӑл патша ҫуртӗнчи литература чӗлхи пулса тӑрать. Арча чӗлхинчи чи паллӑ ҫырусене пирӗн эрӑри 11 ӗмӗре параҫҫӗ, ку чӗлхе сахалтан та 1500 ҫул пурӑнать тесе шутлаҫҫӗ. Сундан чӗлхи австронези чӗлхисен тата яван тата бали чӗлхисен хӗвеланӑҫӗнчи малайпа полинези турачӗсен пӗр пайӗ пулса тӑрать. Арданский кулленхи обществӑшӑн коммерци чӗлхи пек, ҫавӑн пекех йӑлана кӗнӗ ташӑсенче, пуканесен театрӗнче (Ваянг голек) мӗлкесен (Ваянг голек) тата сулинг кечи пӗлекен халӑх сӑввинче паллӑ музыкӑпа усӑ курать. Ку чӗлхепе вӗренӳ учрежденийӗсенче ӗмӗр-ӗмӗрех усӑ курнӑ, кивӗ алҫырӑвӗсене час-часах арча е яван чӗлхисен хутӑшӗсем ҫине ҫырнӑ.

Арча чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Сундари, "сундан поэзийӗн Амӑшӗ" текенскер, арча поэзийӗн чаплӑ поэзийӗ пулнӑ, 1700-мӗш ҫулсенче арча чӗлхине поэзилле формӑна кӗртни тесе ҫыраҫҫӗ.
2. А.А. Марамис (1914-1995), писатель, тӑлмач тата лингвист, арча чӗлхипе пӗлӳ калӑпӑшне самаях анлӑлатнӑ, чӗлхе вӗренӗвӗн пӗрремӗш арча академине никӗсленӗ.
3. Дардири М.Ариеф (1917-1996), паллӑ поэт, яванран сундана паха произведенисене куҫарнӑ, 20 ӗмӗрте ку чухнехи арча литература чӗлхине аталантарас ӗҫе хӑйӗн тӳпе хывнӑ.
4. Х.Кесманто Профессор (1929-2016), активист тата ученӑй, пур типсен чӗлхипе литературине халалланӑ бандунг университетӗнче литература факультетне никӗсленӗ, арча чӗлхи ҫинчен ҫырнӑ нумай кӗнекесемпе журнал статйисен авторӗ.
5. Сурьяди (р.1934), сундари паллӑ поэт тата общество деятелӗ, арча чӗлхипе те, индонези чӗлхипе те нумай ҫырнӑ, арча халӑхӗн йӑли-йӗркипе культури ҫинчен хӑйсен ӗҫӗсемшӗн пысӑк хисепре.

Арча чӗлхин тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Арча чӗлхи - австроези чӗлхи, ун ҫинче 39 миллиона яхӑн ҫын, Пуринчен ытла Ява утравӗн хӗвеланӑҫ пайӗнче Индонезире калаҫаҫҫӗ. Вӑл австронези ҫемйин малайпа полинези ушкӑнне кӗрет, яван, мадурез тата бали чӗлхисемпе тачӑ ҫыхӑнса тӑрать.
Арча - SVO (субъект-глагол-объект) чӗлхе. Глаголсем хӑйсен аргуменчӗсемпе пит-куҫ, хисеп тата ӑру терминӗсенче килӗшеҫҫӗ. Чӗрчунсем падеж ҫине пӗшкӗнмеҫҫӗ, вӗсенче паллӑ е паллӑ мар артикльсем ҫук. Виҫӗ йӑх (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам) тата икӗ число (пӗртен-пӗр тата йышлӑ) пур. Сундан чӗлхи глагол аффиксӗсен чылай кӑткӑс наборӗпе, вӑхӑтлӑх маркерсемпе аспектурӑллӑ ытти маркерсене те кӗртет. Чӗлхе те сӑмах йӗркипе, пӗлтерӗшлӗ меслетпе усӑ курать.

Сундан чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Арча чӗлхине тӑхӑнса ҫӳрекен ҫынна тупӑр та унпа яланах хутшӑнӑр. Эсир унпа калаҫакан ҫын пулни, пӗр-пӗрне вӗренме пулӑшни лайӑхрах.
2. Ҫак чӗлхе ҫинчен темиҫе кӗнеке е аудиоматериал илӗр те ӑна хӑвӑр тӗллӗн вӗренме тытӑнӑр. Лайӑх ресурссене грамматика, учебниксем, ӗҫ тетрачӗсемпе аудиозаписӗсем кӗртеҫҫӗ.
3. Чӗлхе курсне е уйрӑм репетиторсемпе занятисене ҫырӑнӑр, вӗсем персонализациленӗ вӗрентӗве тата каялла ҫыхӑнӑва тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.
4. Эсир хатӗр пулсан, индонезие кайса килӗр те чӗлхене туллин тиесе пӑхӑр. Ҫапла вара, эсир чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫнине итлесе тата вӗсемпе калаҫнине итлесе чӗлхене вӗренме пултаратӑр.
5. Онлайн-ресурссемпе, веб-сайтсемпе, форумсемпе тата социаллӑ сетьсемпе усӑ курӑр, чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе ҫыхӑну тытӑр тата вӗрентӳре пулӑшакан хушма материалсемпе усӑ курӑр.

Пушкӑрт чӗлхи - Пушкӑрт Республикинче, Раҫҫейре пушкӑртла халӑх калаҫакан авалхи тӗрӗк чӗлхи. Вӑл тӗрӗк чӗлхисен кипчаксен ушкӑнне кӗрет, унта 1,5 миллиона яхӑн ҫын калаҫать.

Пушкӑрт чӗлхи тӗрлӗ, унта пӗтӗм республикипе тӗрлӗ диалектсем сарӑлнӑ. Ҫакна пушкӑрт чӗлхинчен куҫарни тата ун ҫине те кӑткӑс задача лартать. Диалектсен хушшинче темиҫе тӗп уйрӑмлӑх пур, вӗсем куҫарӑва уйрӑмах йывӑрлатма пултараҫҫӗ, мӗншӗн тесен сӑмах вӗҫӗсемпе произведенийӗсем тӗрлӗ.

Чӗлхе нюансӗсене ӑнланакан пушкӑрт чӗлхине тӗп-тӗрӗс куҫарӑва тивӗҫтерес тесен кирлӗ. Ку куҫаруҫӑсен тӗрлӗ диалектсене лайӑх тӗпчесе пӗлмелле, чи пӗчӗк уйрӑмлӑхсене те пӗлме пӗлмелле. Акӑ мӗншӗн професси тӑлмачӗсене пушкӑртла куҫарасси ҫинчен сӑмах пынӑ чухне час-часах ытларах хисеплеҫҫӗ.

Пушкӑрт чӗлхинчен тӑлмача шыранӑ чухне темиҫе паха фактор пур, вӗсене шута илмелле. Опыт татӑклӑ пӗлтерӗшлӗ; тӑлмачӑн оригинал чӗлхипе те, куҫару чӗлхипе те усӑ курмалла, ҫавӑн пекех культура контектне те ӑнланмалла. Ҫавӑн пекех тӑлмачӑ чӗлхе шайӗнче усӑ куракан терминологине активлӑ пӗлӳ илнине, мӗншӗн тесен вӑл вӑхӑт иртнӗҫемӗн улшӑнма пултарать.

Пӗтӗмӗшпе илсен, пушкӑрт чӗлхинчен куҫару ятарлӑ пӗлӳсемпе хӑнӑхусем, ҫавӑн пекех диалектсемпе культура ӑнланӑвӗсем кирлӗ. Мӗн тума шутланине тӗп-тӗрӗс каласа парас тесе, опытлӑ та лайӑх пӗлекен тӑлмача тара тытни кирлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче пушкӑртла калаҫаҫҫӗ?

Пушкӑрт чӗлхипе ытларах Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ, Казахстанра, Украинӑра тата Узбекистанра халӑх нумай мар пулин те.

Пушкӑрт чӗлхин историйӗ мӗнле?

Пушкӑрт чӗлхи-тӗрӗк чӗлхи, унпа ытларах Пушкӑртстан Республикинче, Урал тӑвӗсен регионӗнче, калаҫаҫҫӗ. Ку республикӑн официаллӑ пӗртен-пӗр чӗлхи, ун ҫинче кӳршӗри удмурт кӗҫӗнрех представителӗсем те калаҫаҫҫӗ. Ку чӗлхепе темиҫе ӗмӗр тӑршшӗпех усӑ кураҫҫӗ тата ку таранччен калаҫакан тӗрӗксен авалхи чӗлхисенчен пӗри пулса тӑрать.
Пушкӑрт чӗлхи ҫинчен чи ир асӑннисем 16 ӗмӗре кӗреҫҫӗ. Ҫав вӑхӑтра вӑл араб тата перси чӗлхисем витӗмлӗ пулнипе пулнӑ. 19-мӗш ӗмӗрте пушкӑрт чӗлхи регионта темиҫе тӗрлӗ пӗчӗк чӗлхе пулса тӑнӑ. Вӑл наука ӗҫӗсенче те усӑ курнӑ, ҫакӑ ӑна пӗтӗм регионӗпех сарӑлма пулӑшнӑ.
Совет тапхӑрӗнче пушкӑрт чӗлхи раҫҫей витӗмӗнчен чылай сиен курнӑ. Пушкӑрт сӑмахӗсене вырӑс эквиваленчӗсемпе улӑштарнӑ. Ку чӗлхене те шкулсенче вӗрентнӗ, пушкӑртсен пӗрлӗхлӗ алфавитне тума хӑтланса пӑхнӑ.
Совет саманинче пушкӑрт чӗлхипе активлӑн усӑ курма пуҫланӑ, ҫак чӗлхене упрас тӗлӗшпе ытларах вӑй хунӑ. Нумай ҫынсем халӗ пушкӑртла иккӗмӗш чӗлхене вӗреннӗ пек вӗренеҫҫӗ, Пушкӑрт Республикин правительстви ҫак чӗлхене чӗртме ытларах та ытларах вӑй хурать.

Пушкӑрт чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Илдар Габдрафиков-поэт, публицист тата сценарист, вӑл пушкӑрт литературинче тата пушкӑрт чӗлхине чӗртсе тӑратассинче пысӑк кӗлетке пулнӑ.
2. Николай Галиханов-пушкӑрт ученӑйӗ тата поэчӗ, вӑл пушкӑрт чӗлхипе вуншар ӗҫ ҫырнӑ, хальхи пушкӑрт наукин никӗслевҫи шутланать.
3. Дамир Исмагилов-академик, философ тата лингвист, вӑл пушкӑрт чӗлхипе ҫӳрекенсем хушшинче хут пӗлӗвӗн шайне ӳстерес тӗлӗшпе нумай ӗҫленӗ, пушкӑрт чӗлхипе нумай ҫыру ҫырнӑ.
4. Аскер Аимбетов-пушкӑрт поэчӗ, прозаик тата ученӑй, вӑл пушкӑрт чӗлхипе литература енӗпе малта пыракан фигурӑсенчен пӗри пулнӑ, ҫак чӗлхепе темиҫе пысӑк произведени ҫырнӑ.
5. Иек Яхина – пушкӑртсен паллӑ писателӗпе драматург, унӑн произведенийӗсене Раҫҫейре кӑна мар, пӗтӗм тӗнчипе те йышӑннӑ, вӑл пушкӑрт чӗлхине вулакансемшӗн лайӑхрах тӑвас тесе нумай ӗҫ тунӑ.

Пушкӑрт чӗлхи структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Пушкӑрт чӗлхи-тӗрӗк чӗлхин кипчак турачӗсемпе ҫыхӑннӑ агглютинативлӑ чӗлхе. Вӑл грамматика функцийӗсене палӑртма усӑ куракан суффикссемпе тата ятарлӑ сасӑсемпе усӑ курать. Пушкӑрт чӗлхи те хупӑ та уҫӑ сасӑсен пуян системи пур, слогсен те, деепрически конструкцисем те унӑн пӗтӗмӗшле тытӑмӗ пулса тӑраҫҫӗ.

Пушкӑрт чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Пушкӑрт алфавитӗпе тата произведенийӗпе паллашӑр. Пушкӑрт чӗлхине вӗренме тытӑнсан, ку чи пысӑк утӑм. Хӑш-пӗр тӗп текстсене пушкӑрт чӗлхипе вулама тытӑнӑр та кашни саспаллин тӗрӗс произведенийӗнче усӑ курӑр.
2. Репетитор е курс тупма хӑтланса пӑхӑр. Чӗлхене вӗренмелли чи лайӑх меслет-чӗлхе носителӗпе уйрӑм вӗрентӳ иртесси. Май ҫук пулсан, вырӑнти курссене е аудиона тата сире чӗлхе вӗрентме пулӑшакан видеокурссене кӗрсе пӑхӑр.
3. Вулӑр, итлӗр те пушкӑртла нумай материалсем пӑхӑр. Эсир чӗлхепе лайӑхрах паллашнӑ май пушкӑрт чӗлхипе массӑллӑ информаци хатӗрӗсене вуланипе тата итлесе практикӑна малалла тӑсӑр. Аудиозапиҫӗсене, литературӑна, пушкӑрт чӗлхипе фильмсемпе юрӑсене тупма хӑтланса пӑхӑр та пуҫӑрсене чикӗр.
4. Пушкӑртла калаҫура усӑ курӑр. Практика валли партнер тупӑр е онлайн-форума хутшӑнӑр, унта ҫынсем пушкӑртла калаҫаҫҫӗ. Йӑнӑшсем тума ан хӑрӑр — ку вӗрентӳ пайӗ!
5. Малалла вӗренӗр. Эсир хӑвӑра никӗссемпе хӑтлӑ туятӑр пулсан та, яланах мӗн те пулин ҫӗнни пур, ӑна вӗренсе хӑнӑхма та пулать. Малалла вулӑр, итлӗр, мӗн май килнӗ таран ытларах пушкӑртла пӑхӑр.