Монгол Казах Куҫар

Монголи-Вӑтаҫӗр Азире вырнаҫнӑ, нумай ӗмӗрхи культурӑпа йӑла-йӗркепе тӑраннӑ ҫӗршыв. Монгол чӗлхипе паллӑ ҫынсемшӗн вӑл йӑтса ҫӳрекенсене ӑнланма тата вӗсемпе хутшӑнма йывӑр пулма пултарать. Анчах та монгол чӗлхинчен куҫару пулӑшӑвӗн ӳссех пыракан ыйтӑвӗ тӗнчери компанисемпе организацисене вырӑнти ҫынсемпе хутшӑнма ҫӑмӑллатать.

Монгол - алтай чӗлхи, Ун ҫинче Монголипе Китайра 5 миллиона яхӑн ҫын, ҫавӑн пекех Раҫҫей, Ҫурҫӗр Корея тата Казахстан йышши ытти ҫӗршывсенче калаҫаҫҫӗ. Ӑна кириллицӑпа усӑ курса ҫырнӑ, хӑйӗн уйрӑм диалекчӗсемпе акценчӗсем пур.

Ӗҫ монголла куҫару патне ҫитсен, проблема ҫырӑвӑн тытӑнса тӑрайман стандартизаци тытӑмӗн чӗлхинче ҫуккине кӑтартса парать. Ку документсемпе аудиозапиҫӗсене тӗрӗс куҫарни специалист-лингвистсене кансӗрлеме пултарать. Унсӑр пуҫне монгол чӗлхи нюанссемпе, произведенисемпе диалектлӑ вариацисемпе туллиех, вӗсене чӗлхе шайӗнче пурӑнса та ӗҫлемесӗр ӑнланма йывӑр.

Тӗплӗ куҫарусене гарантилес тесе монгол чӗлхинчен профессиллӗ службӑсенче чӗлхе йӑтса ҫӳрекен опытлӑ лингвистсем ӗҫлеҫҫӗ, вӗсем чӗлхен ятарлӑ диалекчӗсемпе паллашнӑ, культурӑна путнӑ вӑхӑта ирттернӗ. Вӗсем пуҫламӑш материала интерпретацилемелли нумай меслетсемпе усӑ кураҫҫӗ, вырӑнти контекста тӗпчесе пӗлни тата куҫару чӗлхипе сӑмахсен пӗлтерӗшне палӑртни кӗртеҫҫӗ.

Професси лингвисчӗсен текст е калавсен анлӑрах пӗлтерӗшне витӗм кӳме пултарнипе вырӑнти йӑласене монголла куҫарнӑ чухне культура пултарулӑхне тата вырӑнти йӑласене шута илмелле. Сӑмахран, хисеплӗ титулсем, тыткаламалли формӑсем тата этикет регион тӑрӑх улшӑнма пултараҫҫӗ, ҫавӑнпа вырӑнти формӑна ӑнланни пӗлтерӗшлӗ.

Ҫапла вара, ҫырӑвӑн стандартизаци тытӑмӗ тата унӑн кӑткӑс диалекчӗсемпе акценчӗсем ҫуккипе монголла куҫару тӗрлӗ йывӑрлӑхсемпе ҫыхӑннӑ. Опытлӑ куҫаруҫӑсем ҫак йывӑрлӑхсене ӑнланаҫҫӗ, культура тата вырӑнти йӑла нюансӗсене палӑртакан пысӑк пахалӑхлӑ куҫарусем тума хӑйсен пӗлӗвӗпе, опычӗпе усӑ кураҫҫӗ. Ҫакӑ предприятисене, организацисене тата уйрӑм ҫынсен пичӗсене чӗлхе барьерӗсене ҫӗнтерсе тухӑҫлӑ хутшӑнма тата пӗрле ӗҫлеме май парать.

Хӑш ҫӗршывсенче монголла калаҫаҫҫӗ?

Монгол чӗлхипе ытларах Монголире калаҫаҫҫӗ, анчах Китайра, Российӑра, Казахстанра Тата Вӑтаҫӗр Азири ытти чаҫсенче пурӑнакан хӑш-пӗр ҫынсем пур.

Монгол чӗлхин историйӗ мӗнле?

Монгол чӗлхи - тӗнчери чи авалхи чӗлхесенчен пӗри, хӑйӗн тымарӗсемпе 13 ӗмӗре кайнӑскер. Ку алтай чӗлхи, тӗрӗк чӗлхин монгол-маньчжур ушкӑнне тата уйгур, кыргыз тата казах чӗлхисене кӗрекен.
Монголла чӗлхе ҫинчен чи малтан асӑнни 12 ӗмӗрти "монголсен Вӑрттӑн историйӗнче", авалхи монголла ҫырнинче. Ҫак чӗлхепе Монгол империйӗн пуҫлӑхӗсемпе усӑ курнӑ, вӑл монголи ҫырулӑхӗ ҫине майӗпен куҫнӑ чухне Монголи литература чӗлхипе 18 ӗмӗрчченех Монголи тӗп литература чӗлхипе усӑ курнӑ. Вӑл литературӑпа 20-мӗш ӗмӗр пуҫламӑшӗнчех усӑ курнӑ.
Хальхи монгол чӗлхи 19 ӗмӗрте иртерех аталаннӑ, Ӑна 1924 ҫулта Монголин официаллӑ чӗлхи вырӑнне йышӑннӑ. 1930 ҫулсенчен пуҫласа вӑл нумай реформсемпе чӗлхе тасалӑхне тӳссе ирттернӗ, унта вырӑс, китай тата акӑлчан чӗлхисенчен нумай ҫӗнӗ терминсем кӗртнӗ.
Паян Монголире пурӑнакан хӑш-пӗр ҫынсем халӗ те классикла монголла калаҫаҫҫӗ, анчах ҫӗршыври ҫынсенчен нумайӑшӗ хальхи монгол чӗлхипе усӑ кураҫҫӗ. Монголла та раҫҫей, Китай тата шалти Монголин хӑш-пӗр пайӗсенче калаҫаҫҫӗ.

Монгол чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Наталья Гаерлан-лингвист тата гварди университечӗн монголла чӗлхин профессорӗ 2. Гомбойв Очирбат – Монголи премьер-министрӗ пулнӑскер тата монгол чӗлхипе пӗтӗм тӗнчипе паллӑ эксперт. 3. Ундарма Джамсран – монгол чӗлхипе литературин хисеплӗ профессорӗ 4. Туурбаатар болмаа-хальхи монгол синтаксисӗпе фонологин паллӑ теоретикӗ 5. Бодо Вебер-информатика профессорӗ тата монголла инновациллӗ шутлав хатӗрӗсем тӑвакан

Монгол чӗлхи структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Монгол чӗлхи монгол чӗлхипе ҫыхӑннӑ тата структура енӗпе агглютинативлӑ. Ку вӑл-сӑмах ҫаврӑнӑшӗн тӗп принципӗсем тымар ҫумне аффикссем хушасси, тымарне икӗ хут ӳстересси е чӑн-чӑн сӑмахсенчен тухӑҫлӑ чӗлхе пулса тӑрать. Монгол чӗлхинче субъект-объект-глагол сӑмахӗсен йӗрки пур, падеж йышши грамматика функцийӗсене палӑртма послогсемпе усӑ кураҫҫӗ.

Монгол чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Тӗпрен пуҫлӑр. Эсир чӗлхен тӗп сассисене тата сӑмахсене тӗрӗс калама вӗреннине ӗненӗр. Монгол произведенийӗпе лайӑх кӗнеке илӗр те ӑна вӗренме пӗр вӑхӑт сая ярӑр.
2. Монгол чӗлхин грамматикипе паллашӑр. Монгол грамматикипе кӗнеке илӗр те правилӑсене вӗренӗр.
3. Монголла калаҫура усӑ курӑр. Онлайн-ресурссемпе, кӗнекесемпе, аудиопрограммӑсемпе тата онлайн-чӗлхе репетиторӗсемпе усӑ курӑр, вӗсем хӑйсен калаҫури хӑнӑхӑвӗсене практикацилеме тата лайӑхлатма тӑрӑшаҫҫӗ.
4. Словарьсен запасне вӗренӗр. Лайӑх словарь пуҫлӑр та кашни кунах словарьсен запасне ҫӗнӗ сӑмахсемпе тултарӑр. Вӗсемпе калаҫура усӑ курма ан манӑр.
5. Вулӑр та монгол чӗлхине итлӗр. Кӗнекесене вулӑр, фильмсене пӑхӑр та монгол чӗлхипе ҫырнӑ подкастсене итлӗр. Ҫакӑ сире чӗлхепе паллашма, ҫавӑн пекех хӑвӑрӑн словарь запасне анлӑлатма пулӑшать.
6. Репетитор тупӑр. Чӗлхе йӑтса ҫӳрекенпе ӗҫлени чӑнах та ют чӗлхене вӗренни усӑллӑ пулма пултарать. Хӑвӑра уйрӑм тимлӗх уйӑрма тата малашне лайӑхланма пулӑшакан опытлӑ репетитор тупма тӑрӑшӑр.

Тӗнче космополитлӑ пулса пынӑ май казахла куҫару пысӑкрах та пӗлтерӗшлӗрех процесс пулса тӑрать. Тӗнче рынокӗсем ӳснӗҫемӗн казах чӗлхине тӗрӗс куҫарас ӗҫре кирлӗ пулса пырать. Казах чӗлхине урӑх чӗлхесене куҫарни тата пачах урӑхла кӑткӑс процесс пулма пултарать, пахалӑхлӑ куҫарӑва тивӗҫтерес тесен чӗлхепе унӑн грамматикине, ҫавӑн пекех ҫӗршывсем хушшинчи культура уйрӑмлӑхӗсене ӑнланни кирлӗ.

Казахла-тӗрӗк чӗлхи, унпа ытларах Казахстанра, ҫавӑн пекех Узбекистанра, Китайра, Кыргызстанра, Раҫҫейре тата ытти совет республикисенче калаҫаҫҫӗ. Ӗмӗрсем тӑршшӗпех ӑна араб, перси тата вырӑс чӗлхисем витӗм кӳнӗ. Чӗлхе тӑватӑ диалектран тӑрать: Кӑнтӑр, Ҫурҫӗр, Кӑнтӑр-Хӗвелтухӑҫ тата Хӗвеланӑҫ. Мӗнле диалекта куҫарнине кура хӑшпӗр грамматикӑпа усӑ курмалли правилӑсем улшӑнма пултараҫҫӗ. Ҫавна май куҫару проекчӗ ҫине куҫиччен кашни диалекта ӑнланни кирлӗ.

Кунсӑр пуҫне, чӗлхе ҫине витӗм кӳрекен культурӑллӑ нюанссене сисӗмлӗ пулмалла. Тӗслӗхрен, ӗҫ ыйтӑвӗсене сӳтсе явнӑ чухне формальнӑй чӗлхепе час-часах усӑ кураҫҫӗ, ҫав вӑхӑтрах информаци чӗлхи ирӗклӗ калаҫусенче час-часах кӑмӑллӑрах. Ҫавӑн пекех тӑлмачӑн ҫулне шута илмелле, мӗншӗн тесен ҫамрӑк тӑлмачсем вунӑ ҫул каялла усӑ курнӑ кивӗ сӑмахсене е сӑмахсене пӗлмеҫҫӗ.

Юлашкинчен, тӑлмачсен алфавитпа тата вӗсем куҫаракан чӗлхе системипе паллашмалла. Казах чӗлхине виҫӗ тӗрлӗ алфавит ҫырнӑ, анчах паян кириллица ытларах усӑ курать. Кунсӑр пуҫне чӗлхере куҫарнӑ чухне шута илмелли хӑйӗн ҫырулӑх паллисем пур.

Юлашкинчен, казахла куҫару чӗлхене, унӑн диалекчӗсене, культура нюансӗсене тата алфавита ӑнланма ыйтать. Ҫак анспектсене шута илсе тӑлмачсем палӑртнӑ пӗлтерӗве тӗп-тӗрӗс пӗлтерекен куҫарусен пахалӑхне тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче казахла калаҫаҫҫӗ?

Казах чӗлхи Казахстанра официаллӑ чӗлхе шутланать, Ҫавӑн пекех Раҫҫейре тата Китайӑн, Афганистанӑн, Турципе Монголин хӑш-пӗр пайӗсенче калаҫаҫҫӗ.

Казах чӗлхин историйӗ мӗнле?

Казах чӗлхин историйӗ 1400 ҫул тӗлне, Ӑна Пӗрремӗш хут Вӑтаҫӗр Азири ҫеҫенхирсенче пурӑнакан куҫса ҫӳрекен тӗрӗк чӗлхеллӗ йӑхсем хушшинче ҫыру чӗлхипе усӑ курнӑ чухне тухать. Казах чӗлхинчи нумай сӑмахсене ытти тӗрӗк чӗлхисенчен, ҫавӑн пекех перси, араб тата вырӑс чӗлхисенчен илнӗ тесе шутлаҫҫӗ. 18 ӗмӗр тӗлне казах чӗлхи Казахстанра доминировка тӑвакан чӗлхе пулса тӑнӑ, сталинла тапхӑр хыҫҫӑн Вӑл 1996 ҫулта Казахстанри официаллӑ чӗлхе пулса тӑнӑ. Паян унпа 11 миллион ытла ҫын, ытларах Казахстанра, Узбекистанра тата Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ.

Казах чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Абай Кунанбайулсем (1845-1904) - хальхи казах литературин Ашшӗ, ҫӗнӗ литература стилне кӗртнӗ, чӗлхине ҫӗнетнӗ поэтпа философ пекех паллӑ.
2. Магжан Жумабаев (1866-1938) - хальхи казах чӗлхин ҫырулӑхне стандартизациленӗ писатель тата педагог.
3. Мухтар Ауэзов (1897-1961) - паллӑ писатель, драматург тата Совет Казахстанӗнчи вӗренӳ министрӗ, ӑна хальхи казах чӗлхине кодификаципе аталантарасси тесе шутлаҫҫӗ.
4. Габит Муссепов (1894-1937) - лингвист, педагог тата этнограф, казах чӗлхине аталантарас ӗҫе ирхи тӳпе хывнӑскер.
5. Ерлан Нысанбаев (1903-1971) - чӗлхе реформаторӗ тата Казах наукисен академине никӗслекен, казах чӗлхине ҫӗнетес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ.

Казах чӗлхи структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Казах чӗлхи тытӑмӗ агглютинативлӑ. Ку сӑмахсем морфе пӗрлештернипе пулса тӑнине пӗлтерет, вӗсенчен кашниех пӗр пӗлтерӗшлӗ. Казах чӗлхи те эгативлӑ-абсолютивлӑ синтаксис пур, вӑл куҫмалла мар сӗнӳпе куҫса ҫӳремелли предложени объектне те пӗр формӑпа палӑртма пултарассине пӗлтерет. Чӗлхере те глаголӑн тӑхӑр пӗлтерӗшлӗ тата ултӑ тапхӑрӗ пур.

Казах чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Никӗссене тӗпчеме тытӑнӑр. Алфавита мӗнле вуламаллине те, ҫырмаллине те, сӑмахсене мӗнле каламаллине те вӗренӗр. 2. Предложенисен грамматикипе структурине вӗренӗр. Эсир Интернетра усӑллӑ ресурссем нумай тупма пултаратӑр. 3. Казах музыкине итлӗр те казах фильмӗсемпе телепередачисене пӑхӑр, калаҫу чӗлхипе паллашма. 4. Репетиторпа е чӗлхе йӑтса ҫӳрекенпе практикӑра усӑ курӑр. Таркӑн пулас тесен, ҫак чӗлхепе калаҫакан калаҫӑва тата хӑлхана практикацилес пулать. 5. Малалла вӗренӗр. Чӗлхене тата унпа усӑ курмалли практикӑна вӗренмешкӗн кашни кунах кӑштах вӑхӑт уйӑрӑр. 6. Культурӑна тиенӗр. Кӗнеке вулани, музыкӑна итлени тата казах пурнӑҫӗпе паллашни сире чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшӗҫ.