Cheh Qazaq Aýdarma

Cheh tili-álemdegi eń qyzyqty tilderdiń biri. 10 mıllıonnan astam adam sóıleıdi jáne Chehıa mádenıetiniń mańyzdy bóligi bolyp tabylady. Cheh aýdarmasyn paıdalaný osy mańyzdy naryqqa jetý úshin Sizdiń bıznesińizdiń, veb-saıtyńyzdyń nemese komýnıkasıalaryńyzdyń durys ornalasýyn qamtamasyz etýdiń tamasha tásili bolýy múmkin.

Cheh aýdarmashysynyń qyzmetteri týraly sheshim qabyldamas buryn, Cheh tilinen dál aýdarýdyń qıyndyqtaryn túsiný mańyzdy. Bastaý úshin, cheh tili-slaván tili, ıaǵnı onyń ózindik erekshe gramatıkalyq qurylymy, basqa alfavıti jáne birneshe dıalektileri bar. Bul sátti aýdarma úshin aýdarmashylar cheh tilin de, olar aýdarylatyn aýdarma tilin de jaqsy bilýi kerek degendi bildiredi.

Eger Sizge senimdi aýdarma qyzmeti qajet bolsa, cheh tilinde tájirıbesi bar kompanıany izdeý kerek. Olar naqty jáne mádenı erekshelikterdi eskeretin aýdarmalardy usyna alýy kerek. Jaqsy aýdarmashy sonymen qatar mazmundy lokalızasıalaý jáne onyń mádenıetke sáıkes keletinine kóz jetkizý úshin jergilikti mádenıet týraly tereń bilimge ıe bolady.

Aýdarma sapasy cheh tiline aýdarma qyzmetin tańdaýda da mańyzdy. Aýdarmashylar habardy túpnusqa mátinniń únine nemese nıetine nuqsan keltirmesten anyq jáne dál jetkize alýy kerek. Jarıalamas buryn, aýdarmanyń cheh tilinde sóıleıtin adamnyń dáldigine tekserilgenine kóz jetkizý mańyzdy.

Aqyrynda, jaqsy Cheh aýdarma qyzmeti tapsyrystyń jyldam oryndalýyn qamtamasyz etedi. Lokalızasıaǵa qatysty ýaqyt árqashan sheshýshi ról atqarady, sondyqtan siz tańdaǵan qyzmet sapaǵa nuqsan keltirmesten belgilengen merzimde usynylatynyna kóz jetkizýińiz kerek.

Cheh tiline aýdarýǵa keletin bolsaq, til men mádenıettiń núanstaryn túsinetin kásibı qyzmetti tabý mańyzdy. Durys aýdarma qyzmetterin qoldana otyryp, siz ózińizdiń mazmunyńyzdyń dál lokalızasıalanýyn, tıimdi jetkizilýin jáne cheh tilinde sóıleıtin halyqtyń jaqsy qabyldaýyn qamtamasyz ete alasyz.

Cheh tilinde qaı elder sóıleıdi?

Cheh tilinde negizinen Chehıada sóıleıdi. Avstrıa, Germanıa, Vengrıa, Polsha, Slovakıa jáne Ýkraınada da cheh tilinde sóıleıtin halyq kóp. Sondaı-aq, Avstralıa, Kanada, Horvatıa, Fransıa, Italıa, Rýmynıa, Serbıa jáne Amerıka Qurama Shtattary sıaqty basqa elderde az adamdar sóıleıdi.

Cheh tiliniń tarıhy qandaı?

Cheh tili-úndieýropalyq tilder otbasyna kiretin batys slaván tili. Ol slovak tilimen óte tyǵyz baılanysty jáne Chehıanyń resmı tili bolyp tabylady. Ǵasyrlar boıy bul tilge latyn, nemis jáne polák tilderi qatty áser etti.
Bul tildiń alǵashqy dáleli qazirgi Chehıa aýmaǵynda alǵash ret qujattalǵan 10 ǵasyrdan bastalady. Ol kezde bul til bogemıalyq dep ataldy jáne negizinen Bogemıa aımaǵynda aıtyldy. 11-12 ǵasyrlarda ol eski slaván tilinen damydy, degenmen ol túpnusqa tiliniń keıbir erekshelikterin saqtap qaldy.
14 ǵasyrda cheh tili jazbasha túrde qoldanyla bastady jáne tildiń erte nusqasy paıda boldy orta Cheh. Osy ýaqyt ishinde til latyn, nemis jáne polák tilderiniń áserinen birneshe ózgeriske ushyrady jáne birtindep qazirgi cheh tiline aınaldy.
1882 jyly cheh lıngvısi Chenek Sıbrt óziniń Cheh gramatıkasyn jarıalady, ol tildi standarttaýǵa negiz boldy. Keıinirek bul til 1943 jylǵy Cheh emlesi týraly Zańǵa sáıkes birtutas boldy, ol búkil Chehıa úshin ortaq jazbasha til qurdy.
Sodan beri til damı berdi jáne búginde Chehıa men Slovakıada 9 mıllıonnan astam adam sóıleıdi.

Cheh tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Ian Gýs (shamamen 1369-1415): Cheh dinı reformatory, fılosofy jáne Pragadaǵy Charlz ýnıversıtetiniń teologıa pániniń oqytýshysy Ian Gýs Cheh tiliniń damýyna qatty áser etti. Onyń ýaǵyzdary men yqpaldy eńbekteri cheh tilinde jazylyp, Chehıadaǵy resmı til mártebesin nyǵaıtýǵa kómektesti.
2. Vaslav Gladkıı (1883-1949): áıgili Cheh lıngvısi jáne Pragadaǵy Charlz ýnıversıtetiniń slaván tilderiniń profesory, Vaslav Gladkıı cheh tilindegi kóptegen eńbekterdiń, sonyń ishinde Cheh gramatıkasy men emlesiniń avtory. Ol sondaı-aq 1926 jyly qabyldanǵan jáne búginde Cheh tiliniń resmı standarty bolyp qala beretin Chehoslovakıanyń memlekettik til normasyn jasaýǵa úlken úles qosty.
3. Bojena Nemsova (1820-1862): "Babıchka" (áje) romanymen tanymal Bojena Nemsova Chehıanyń ulttyq jańǵyrý qozǵalysyndaǵy mańyzdy tulǵa jáne cheh tilinde kóp jazǵan alǵashqy avtorlardyń biri boldy. Onyń jumysy Cheh ádebı tiliniń paıda bolýyna yqpal etti jáne onyń ádebıette qoldanylýyn keńinen nasıhattaýǵa kómektesti.
4. Iozef Iýngman (1773-1847): aqyn jáne lıngvıs, Iozef Iýngman qazirgi cheh tilin qalyptastyrýda mańyzdy ról atqardy. Ol cheh tiline nemis, ıtalán jáne fransýz sıaqty basqa tilderden kóptegen sózderdi engizip, cheh tilin ádebı til retinde qalyptastyrýǵa kómektesken.
5. Prokop Dıvısh (1719-1765): Lıngvıs jáne polıglot, Prokop Dıvısh Cheh lıngvısıkasynyń negizin qalaýshylardyń biri bolyp sanalady. Ol salystyrmaly lıngvısıka, gramatıka jáne fonologıa boıynsha kóp jazdy jáne cheh tilin reformalaýǵa kómektesip, oǵan resmı jazýǵa kóbirek múmkindik berdi.

Cheh tiliniń qurylymy qalaı?

Cheh tili-batys slaván tili, ıaǵnı ol polák, slovak jáne orys sıaqty basqa slaván tilderimen bir otbasyna jatady. Onyń basqa tildermen salystyrǵanda ony erekshe etetin birneshe erekshe sıpattamalary bar.
Cheh tili-fleksıalyq til, ıaǵnı sózder sóılemdegi qyzmetine qaraı pishinin ózgertedi. Onyń quramynda agglútınasıa bar, ıaǵnı prefıkster men jurnaqtar sózderge jańa sózder jasaý úshin nemese maǵynanyń núanstaryn bildirý úshin qosylady. Cheh tilinde jeti jaǵdaı bar (aǵylshyn tilinen aıyrmashylyǵy, onda tek ekeýi sýbekt pen obekt). Jeti jaǵdaı zat esimderge, esimdikterge, syn esimderge jáne sandarǵa áser etedi jáne sóılemdegi sózdiń rólin kórsetedi.
Aqyrynda, cheh tili-bul óte fonetıkalyq til, jazbasha jáne aýyzsha sózder arasynda bir-birine sáıkes keledi. Bul sózderdiń maǵynasyn túsinbesten ony úırenýdi jáne aıtýdy salystyrmaly túrde jeńildetedi.

Cheh tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Cheh gramatıkasy men aıtylymynyń negizderin úırenýden bastańyz. Til negizderin úırenýge kómektesetin kóptegen kitaptar men onlaın resýrstar bar.
2. Sózdik qoryna enińiz. Túsinýdiń negizin qalaýdy bastaý úshin negizgi sóz tirkesterin jáne jıi qoldanylatyn sózderdi úırenińiz.
3. Ózińizdi kúrdeli taqyryptarda synap kórińiz. Kúrdeli sóılemderdi, etistik formalaryn jáne ártúrli shaqtardy jattyqtyrý arqyly sóıleý jáne jazý tilińizdi shyńdańyz.
4. Ana tilinde sóıleıtinderdi tyńdap, sheteldik fılmderdi kórińiz. Tildiń aıtylýy men túsinigin jetildirý úshin Cheh aksenti men jargonyn tyńdaý jáne úırený úshin teledıdar baǵdarlamalary, radıostansıalar jáne podkasttar sıaqty buqaralyq aqparat quraldaryn zertteńiz.
5. Cheh tilinde sóıleıtin elde ýaqyt ótkizińiz. Bul til men mádenıetke tolyǵymen enýdiń eń jaqsy tásili. Eger bul múmkin bolmasa, ana tilinde sóıleıtindermen sóılesýge nemese Cheh tildi toptarmen nemese qaýymdastyqtarmen sóılesýge tyrysyńyz.

Álem barǵan saıyn kosmopolıttik sıpatqa ıe bola bastaǵan saıyn qazaq tiline aýdarý asa mańyzdy úderiske aınalýda. Álemdik naryqtardyń ósýimen qazaq tiline dál aýdarý qyzmetterine qajettilik artyp keledi. Qazaq tilin basqa tilderge aýdarý jáne kerisinshe kúrdeli proses bolýy múmkin, sapaly aýdarmany qamtamasyz etý úshin til men onyń gramatıkasyn, sondaı-aq elder arasyndaǵy mádenı aıyrmashylyqtardy túsiný mańyzdy.

Qazaq-negizinen Qazaqstanda, sonymen qatar Ózbekstanda, Qytaıda, Qyrǵyzstanda, Reseıde jáne basqa da burynǵy keńestik respýblıkalarda sóıleıtin túrki tili. Ǵasyrlar boıy oǵan arab, parsy jáne orys tilderi áser etti. Til tórt dıalektiden turady: Ońtústik, Soltústik, Ońtústik-Shyǵys jáne Batys. Qaı dıalekt aýdarylǵanyna baılanysty keıbir gramatıka men qoldaný erejeleri ózgerýi múmkin. Nátıjesinde, aýdarma jobasyna kirispes buryn ár dıalektini túsiný mańyzdy.

Sonymen qatar, tildi qabyldaýǵa áser etýi múmkin mádenı núanstarǵa sezimtal bolý óte mańyzdy. Mysaly, iskerlik máselelerdi talqylaý kezinde resmı til jıi qoldanylady, al kezdeısoq áńgimelerde beıresmı tilge artyqshylyq beriledi. Sondaı-aq aýdarmashynyń jasyn eskerý mańyzdy, óıtkeni jas aýdarmashylar ondaǵan jyldar buryn qoldanylǵan eski sózderdi nemese sóz tirkesterin bilmeýi múmkin.

Sońynda, aýdarmashylar úshin alfavıtpen jáne olar aýdaratyn tildiń jazý júıesimen tanys bolý mańyzdy. Qazaq tili úsh túrli alfavıtpen jazylǵan, biraq búginde kırıllısa jıi qoldanylady. Sonymen qatar, tildiń ózindik jazbasha belgileri bar, olardy aýdarý kezinde eskerý qajet.

Qorytyndylaı kele, qazaq tiline aýdarý tildi, onyń dıalektilerin, mádenı núanstary men álipbıin túsinýdi talap etedi. Osy aspektilerdiń barlyǵyn eskere otyryp, aýdarmashylar josparlanǵan habarlamany dál jetkizetin aýdarmalardyń joǵary sapasyn qamtamasyz ete alady.

Qaı elderde qazaq tilinde sóıleıdi?

Qazaq tili Qazaqstanda resmı til bolyp tabylady, sondaı-aq Reseıde jáne Qytaıdyń, Aýǵanstannyń, Túrkıanyń jáne Mońǵolıanyń keıbir bólikterinde sóıleıdi.

Qazaq tiliniń tarıhy qandaı?

Qazaq tiliniń tarıhy 1400 jyldardan bastalady, ol alǵash ret Ortalyq Azıa dalasynda turatyn kóshpeli túrkitildes taıpalar arasynda jazbasha til retinde qoldanylǵan. Qazaq tilindegi kóptegen sózder basqa túrki tilderinen, sondaı-aq parsy, arab jáne orys tilderinen alynǵan dep esepteledi. 18 ǵasyrǵa qaraı Qazaq tili Qazaqstanda basym tilge aınaldy, al stalındik kezeńnen keıin ol 1996 jyly Qazaqstannyń resmı tiline aınaldy. Búginde oǵan negizinen Qazaqstanda, Ózbekstanda jáne Reseıde 11 mıllıonnan astam adam sóıleıdi.

Qazaq tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan top-5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Abaı Qunanbaıuly (1845-1904) - qazirgi qazaq ádebıetiniń atasy, jańa ádebı stıl engizgen jáne tildi jańǵyrtqan aqyn jáne fılosof retinde keńinen tanymal.
2. Maǵjan Jumabaev (1866-1938) - qazirgi qazaq tiliniń jazýyn standarttaǵan jazýshy jáne pedagog.
3. Muhtar Áýezov (1897-1961) - kórnekti jazýshy, dramatýrg jáne qazirgi qazaq tiliniń kodıfıkasıasy men damýyna úles qosqan Keńestik Qazaqstannyń birinshi bilim mınıstri.
4. Ǵabıt Músirepov (1894-1937) - qazaq tiliniń damýyna erte úles qosqan lıngvıs, pedagog jáne etnograf.
5. Eran Nysanbaev (1903-1971) - til reformatory jáne Qazaq Ǵylym akademıasynyń negizin qalaýshy, qazaq tilin jańǵyrtýǵa zor úles qosty.

Qazaq tiliniń qurylymy qalaı?

Qazaq tiliniń qurylymy aglútınatıvti. Bul sózderdiń árqaısysy bir maǵynaǵa ıe morfemalardy biriktirý arqyly jasalatynyn bildiredi. Sondaı-aq, qazaq tilinde ergatıvti-absolútti sıntaksıs bar, ıaǵnı ótpeli sóılemniń sýbektisi men ótpeli sóılemniń obektisi birdeı nysanda belgilenýi múmkin. Tilde toǵyz zat esim jáne alty etistik shaq bar.

Qazaq tilin barynsha durys tásilmen qalaı úırenýge bolady?

1. Negizderdi úırenýden bastańyz. Alfavıtti jáne sózderdi qalaı oqý, jazý jáne aıtýdy úırenińiz. 2. Gramatıka negizderin jáne sóılem qurylymyn bilińiz. Internetten kóptegen paıdaly resýrstardy taba alasyz. 3. Aýyzeki tilmen tanysý úshin qazaq mýzykasyn tyńdap, qazaq fılmderi men teleshoýlaryn kórińiz. 4. Tárbıeshimen nemese ana tilinde sóıleıtin adammen jattyǵý jasańyz. Erkin sóıleý úshin osy tilde sóıleý jáne estý jattyǵýlaryn jasaý mańyzdy. 5. Oqýyńyzdy jalǵastyryńyz. Kún saıyn tildi úırenýge jáne ony qoldanýǵa az ýaqyt bólińiz. 6. Mádenıetke enińiz. Kitap oqý, mýzyka tyńdaý jáne qazaq ómir saltymen tanysý Sizge tildi jaqsy túsinýge kómektesedi.