Vallıı Bashkır Aýdarma

Ýels tilinen aýdarma-Ýels halqy úshin Ýels tilinde jáne odan tys jerlerde qarym-qatynasty qamtamasyz etetin mańyzdy qyzmet. Bul Ýels tilder qaýymdastyǵynyń da, Jalpy Ýelstiń de mańyzdy bóligi.

Eýropadaǵy eń kóne tiri tilderdiń biri retinde Ýels tili saqtalýy jáne qurmettelýi kerek baı muraǵa ıe. Ýels jáne basqa tilderge aýdarmalardy usyna otyryp, Ýels tilinde sóıleıtinder ana tilinde qol jetimdi emes aqparat pen materıaldarǵa qol jetkize otyryp, álem halqynyń bir bóligi bolyp qala alady.

Ýels tiline aýdarma qyzmetin tańdaǵanda, siz tańdaǵan kompanıanyń Ýels tiline aýdarýda belgili bir tájirıbesi bar ekenine kóz jetkizý mańyzdy. Sonymen qatar, aýdarmanyń joǵary standartyna kepildik berý úshin kez kelgen aýdarmashynyń basqarý organynda tirkelgenine kóz jetkizý mańyzdy.

Dáldikke keletin bolsaq, Ýels tilinen aýdarmashynyń qajetti biliktiligi men Ýelsten basqa tilge jáne kerisinshe aýdarý tájirıbesi bar ekenine kóz jetkizý mańyzdy. Bul kez-kelgen túsinispeýshilikter men qatelikterdi boldyrmaıdy, sonymen qatar sońǵy Ýels termınologıasyn qoldana otyryp aýdarmanyń dáldigin qamtamasyz etedi.

Ýels tilinen aýdarmashy tabýǵa keletin bolsaq, kóptegen kompanıalar men qyzmetter bar. Dúkenge barý jáne aqsha úshin eń jaqsy qundylyqty alǵanyńyzǵa kóz jetkizý, sondaı-aq kez kelgen aýdarmashynyń biliktiligi men bedelin tekserý mańyzdy.

Aýdarmalardan basqa, Ýels aýdarma kompanıasy usynatyn kez kelgen qosymsha qyzmetterdi qarastyrǵan jón. Mysaly, kóptegen kompanıalar jumys suhbatyna nemese iskerı hat almasýǵa qujattardy jibergen kezde baǵa jetpes bolýy múmkin túzetý, óńdeý jáne pishimdeý qyzmetterin usynady.

Saıyp kelgende, Ýels tilinen aýdarma - bul Ýels tilinde sóıleıtinderge óz tiliniń dáldigi men sapasyna nuqsan keltirmesten qorshaǵan álemmen tolyq qarym-qatynas jasaýǵa múmkindik beretin baǵa jetpes qyzmet. Senimdi jáne tájirıbeli aýdarmashy Ýelstegi barlyq qujattarǵa laıyqty qurmetpen qaraýdy qamtamasyz etedi.

Ýels tilinde qaı elder sóıleıdi?

Ýels tilinde negizinen Ýelste sóıleıdi, degenmen keıbir Ýels tilinde sóıleıtinder Anglıada, Shotlandıada, Irlandıada jáne basqa elderde de bar.

Ýels tiliniń tarıhy qandaı?

Ýels bizdiń zamanymyzdyń 43 jyly Rım shapqynshylyǵyna deıin Ulybrıtanıada sóılegen brıtan tilinen shyqqan dep esepteledi. 6 ǵasyrǵa qaraı ol 11 ǵasyrdyń aıaǵyna deıin poezıa men ádebıette qoldanylǵan ejelgi vellıge aınaldy. Orta Ýels 12 ǵasyrda paıda boldy, odan keıin 15-16 ǵasyrlarda qazirgi Ýels tili paıda boldy. 1993 jylǵy Ýels týraly zań Ýels tiline Ýelste resmı mártebe berdi jáne búginde Ýels tilinde sóıleıtinderdiń 20% - dan astamy ony úıde paıdalanady.

Ýels tilin úırenýge eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Áýlıe Devıd (b.z. 500 j.): Ýelstiń qamqorshysy jáne birneshe monastyrlardyń negizin qalaýshy, ol Ýels tili men onyń ádebıetin taratýǵa kómektesken.
2. Ýılám Salsberı (1520– 1584): ol Ýelstiń alǵashqy sózdikteriniń birin, aǵylshyn jáne Ýels tilderindegi sózdikti (1547) shyǵardy jáne Ýelstiń standarttalǵan túrin qurýda jáne nasıhattaýda mańyzdy ról atqardy.
3. Dafıdd Nanmor (1700-1766): yqpaldy aqyn, ol tanymal aǵylshyn avtorlarynyń shyǵarmalaryn Ýels tiline aýdarý arqyly Ýels ádebıetin jasaýǵa kómektesti.
4. Ledı Sharlotta qonaq (1812– 1895): ol "Mabınogıon"dep atalatyn Ýels ertegileri jınaǵynyń aýdarmalarymen tanymal.
5. Sonders Lúıs (1893 – 1985): kórnekti Ýels aqyny, dramatýrg jáne saıası belsendi, ol Ýels tili men mádenıetiniń mártebesin kóterýdiń negizgi jaqtaýshysy boldy.

Ýels tiliniń qurylymy qalaı jumys isteıdi?

Ýels tili kelt tilderiniń Brıtan tarmaǵyna jatady. Bul joǵary ıkemdiligi bar til, etistiktiń jalǵaýy men zat esimniń eki formasynyń bolýy eń mańyzdy. Ýels zat esimderi jynyspen (erkek, áıel jáne orta jynys), sondaı-aq sanmen (jekeshe jáne kópshe) belgilenedi. Ýels tilindegi etistikterdiń segiz shaq jáne tórt aspektisi, sondaı-aq ótken jáne ótken emes formalary bar.

Ýelsti eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Tildik kýrstan bastańyz – meıli ol onlaın kýrs bolsyn, kitap bolsyn, tipti jergilikti kolejde nemese Qaýymdastyq tobynda bolsyn, kýrsqa qatysý Ýels tilin qurylymdy jáne dál úırenýdiń eń jaqsy tásili bolýy múmkin.
2. Ýels tilinde sóıleıtin dostar tabyńyz-siz sóıleı alatyn Ýels tilinde sóıleıtinderdiń bolýy tildi durys úırený úshin óte mańyzdy.
3. Ýels mýzykasyn tyńdańyz jáne Ýels teledıdaryn kórińiz - Ýels tilinde sóıleıtindermen fılmderdi tyńdaý jáne kórý sizge durys aıtylymdy, sondaı-aq birneshe jańa sózderdi úırenýge kómektesedi!
4. Ýels tilindegi kitaptar men gazetterdi oqyńyz – oqý - sózdik qoryńyzdy tolyqtyrýdyń jáne Ýelstiń qalaı jumys isteıtinin jaqsy túsinýdiń tamasha tásili.
5. Mádenıetke enińiz-Ýels mádenıetke berik engen, sondyqtan Ýelske baryp, onyń erekshe mýzykasyn, festıválderin, taǵamdary men is-sharalaryn tamashalańyz.

Bashqurt tili-Reseıdiń Bashqurtstan Respýblıkasyndaǵy bashqurt halqy sóıleıtin kóne túrki tili. Ol túrki tilderiniń qypshaq kishi tobyna jatady jáne shamamen 1,5 mıllıon adam sóıleıdi.

Bashqurt tili ár túrli, búkil respýblıka boıynsha ár túrli dıalektiler bar. Bul bashqurt tilinen jáne oǵan aýdarmany salystyrmaly túrde qıyn etedi. Dıalektiler arasynda aýdarmany qıyndatatyn birneshe negizgi aıyrmashylyqtar bar, mysaly, sózderdiń ár túrli aıaqtalýy jáne aıtylýyndaǵy ózgerister.

Dál aýdarmany qamtamasyz etý úshin tildiń núanstaryn túsinetin tájirıbeli bashqurt tilinde sóıleıtinderdiń bolýy mańyzdy. Bul aýdarmashylar ár túrli dıalektilerdi jaqsy bilýi kerek jáne tipti eń kishkentaı aıyrmashylyqtardy anyqtaı alýy kerek. Sondyqtan bashqurt tiline aýdarýǵa kelgende kásibı aýdarmashylarǵa jıi artyqshylyq beriledi.

Bashqurt tilinen aýdarmashyny izdeý kezinde eskerý qajet birneshe mańyzdy faktorlar bar. Tájirıbe óte mańyzdy; aýdarmashy túpnusqa tilin de, aýdarma tilin de bilýi kerek, sonymen qatar mádenı kontekstti túsinýi kerek. Sondaı-aq, aýdarmashynyń belgili bir tilde qoldanylatyn termınologıa týraly ózekti bilimi bar ekenine kóz jetkizý mańyzdy, óıtkeni ol ýaqyt óte kele ózgerýi múmkin.

Jalpy, bashqurt tilinen aýdarma Arnaıy bilim men daǵdylardy, sondaı-aq dıalektiler men mádenıetti túsinýdi qajet etedi. Boljaldy maǵynanyń dál berilýin qamtamasyz etý úshin tájirıbeli jáne bilimdi aýdarmashyny jaldaý mańyzdy.

Bashqurt tilinde qaı elder sóıleıdi?

Bashqurt tilinde negizinen Reseıde sóıleıdi, degenmen Qazaqstanda, Ýkraınada jáne Ózbekstanda sóıleýshilerdiń sany az.

Bashqurt tiliniń tarıhy qandaı?

Bashqurt tili-negizinen Reseıdiń Oral taýlary aımaǵynda ornalasqan Bashqurtstan Respýblıkasynda sóıleıtin túrki tili. Bul respýblıkanyń jalǵyz resmı tili, sonymen qatar kórshiles ýdmýrt azshylyǵynyń keıbir ókilderi sóıleıdi. Bul til kóptegen ǵasyrlar boıy qoldanylyp keledi jáne búgingi kúnge deıin aıtylyp júrgen eń kóne túrki tilderiniń biri bolyp tabylady.
Bashqurt tiline qatysty eń alǵashqy jazbasha siltemeler 16 ǵasyrǵa jatady. Osy ýaqytta oǵan arab jáne parsy tilderi qatty áser etti. 19 ǵasyrda bashqurt tili aımaqtaǵy birneshe túrli azshylyqtardyń jazbasha tiline aınaldy. Ol sondaı-aq ǵylymı eńbekterde qoldanyldy, bul onyń búkil aımaqqa taralýyna kómektesti.
Keńestik kezeńde bashqurt tili Reseıdiń yqpalynan qatty zardap shekti. Kóptegen bashqurt sózderi olardyń oryssha balamalarymen aýystyryldy. Bul til mektepterde de oqytyldy jáne biryńǵaı bashqurt álipbıin qurýǵa áreket jasaldy.
Postkeńestik dáýirde bashqurt tili belsendi qoldanyla bastady jáne bul tildi saqtaýǵa kóp kúsh jumsaldy. Qazir kóptegen adamdar bashqurt tilin ekinshi til retinde úırenýde, al Bashqurtstan Respýblıkasynyń Úkimeti bul tildiń ómir súrýin qamtamasyz etý úshin barǵan saıyn kúsh salýda.

Bashqurt tiliniń damýyna eń kóp úles qosqan 5 adamnyń qataryna kim kiredi?

1. Ildar Gabdrafıkov-aqyn, pýblısıs jáne senarıst, ol bashqurt ádebıeti men bashqurt tiliniń qaıta órleýindegi mańyzdy tulǵa boldy.
2. Nıkolaı Ǵalıhanov-bashqurt ǵalymy jáne aqyny, ol bashqurt tilinde ondaǵan shyǵarmalar jazdy jáne qazirgi bashqurt ǵylymynyń negizin qalaýshy bolyp sanalady.
3. Damır Ismagılov-akademık, fılosof jáne lıngvıs, ol bashqurt tilinde sóıleıtinder arasynda saýattylyq deńgeıin arttyrý úshin kóp jumys jasady jáne bashqurt tilinde kóptegen jazbasha jumystar jasady.
4. Ásker Aıymbetov - bashqurt aqyny, prozashy jáne ǵalym, ol bashqurt tili men ádebıeti salasyndaǵy jetekshi tulǵalardyń biri boldy jáne osy tilde birneshe iri shyǵarmalar jazdy.
5. Irek Iahına-áıgili bashqurt jazýshysy jáne dramatýrgi, onyń shyǵarmalary tek Reseıde ǵana emes, búkil álemde tanylǵan jáne ol bashqurt tilin oqyrmandarǵa qol jetimdi etý úshin kóp nárse jasady.

Bashqurt tiliniń qurylymy qalaı?

Bashqurt tili-túrki tilder otbasynyń qypshaq tarmaǵyna jatatyn aglútınatıvti til. Ol gramatıkalyq fýnksıalardy bildirý úshin qoldanylatyn jurnaqtar men arnaıy dybystardy qoldanýmen sıpattalady. Bashqurt tilinde daýyssyz jáne daýysty dybystardyń baı júıesi bar, onyń jalpy qurylymyn býyn jáne qatysýshy qurylymdar quraıdy.

Bashqurt tilin eń durys jolmen qalaı úırenýge bolady?

1. Bashqurt alfavıtimen jáne aıtylýymen tanysyńyz. Eger siz bashqurt tilin endi ǵana úırenip jatsańyz, bul eń mańyzdy alǵashqy qadam. Bashqurt tilindegi keıbir negizgi mátinderdi oqýdan bastańyz jáne ár áriptiń durys aıtylýyn úırenińiz.
2. Tárbıeshini nemese kýrsty tabýǵa tyrysyńyz. Tildi úırenýdiń eń jaqsy tásili-ana tilinde sóıleıtin adammen jeke bilim alý. Eger bul múmkin bolmasa, tildi úırenýge kómektesetin jergilikti kýrstardy nemese aýdıo jáne beıne kýrstardy qarańyz.
3. Bashqurt tilinde kóptegen materıaldardy oqyńyz, tyńdańyz jáne kórińiz. Siz tilmen jaqsyraq tanysqan saıyn, bashqurt tilinde buqaralyq aqparat quraldaryn oqýdy jáne tyńdaýdy jalǵastyryńyz. Bashqurt tilindegi aýdıo jazbalardy, ádebıetterdi, fılmder men ánderdi taýyp kórińiz jáne basyńyzben tilge enińiz.
4. Bashqurt tilinde sóılesýge mashyqtanyńyz. Tájirıbe úshin seriktes tabyńyz nemese adamdar bashqurt tilinde sóıleıtin onlaın forýmǵa qosylyńyz. Qatelikter jiberýden qoryqpańyz-bul oqytýdyń bir bóligi!
5. Oqýdy jalǵastyryńyz. Eger siz negizdermen yńǵaıly bolsańyz da, árqashan úırenýge jáne jattyǵýǵa bolatyn jańa nárse bar. Bashqurt tilinde múmkindiginshe kóp materıaldardy oqýdy, tyńdaýdy jáne kórýdi jalǵastyryńyz.