Монгол Нуучча Тылбаастаа

Монголия - киин Азияҕа биллэр уонна үйэлээх култуураны уонна үгэстэри иҥэриммит дойдута. Монгол курдук биллиилээх, дьон кинини илдьэ сылдьар тумус туттар, бодоруһар уустук буолуон сөп. Ол эрээри монгол тылыттан тылбаас өҥөтүгэр ирдэбил улааппыт олохтоох дьону кытта бодоруһар тэрилтэлэргэ.

Монгол-Алтай тыла Монголияҕа уонна Кытайга, ону тэҥэ Россия, Хотугу Корея уонна Казахстан курдук атын дойдуларга 5 мөлүйүөн кэриҥэ киһи киирэр. Кириллицаны туһанан бэйэтин ураты дьикти диалектарыгар уонна акценнарыгар суруллубут.

Дьыала монголтан тылбаас тиийдэҕинэ проблема тылга олоҕурбут стандартизированнай тиһик суох диэн буолар. Ону специалистарга-лингвистэргэ докумуону уонна аудиозаписей чуолкай тылбаастааһын ыарахаттардаах буолуон сөп. Ону таһынан монгол тыла олох саҥатыгар, диалективнай варианнарыгар уларытыылары, уларытыылары, этиини олоххо киллэрбэккэ, тыл чэрчитинэн үлэлээбэккэ кыайар- хотор кыахтанар.

Бүтэһиктээх тылбаастар чуолкайдарын мэктиэлиир инниттэн монгол тылыттан тылбаас профессиональнай сулууспаларыгар тыл анал диалектарын кытта билсэр уопуттаах лингвист- носители үлэлииллэр, культураҕа тимири угуу кэмэ кэллэ. Кинилэр олохтоох суолталаах тыллары чинчийиини уонна тылбаас суолтатын быһаарыыга тирээн турар суолталаах матырыйаалы сыыйа быһаарыыга бүтүн ньымалары туһаналлар.

Профессиональнай лингвистэргэ тиэкис эбэтэр этэр тыл ис хоһоонугар дьайар буолан, тыл культурнай тоноҕоһун уонна олохтоох үгэстэрин аахтахха наада. Холобур, ытыктабыллаах титуллары, этикеттэри регионтан көрөн уларытыахха сөп, онон олохтоох форманы сөптөөх биэриигэ дьоһун суолталаах.

Онон монгол тылыгар тылбаас стандартизированнай системата суох буолан араас ыарахаттары кытта ситимнээх. Уопуттаах тылбаасчыттар бу ыарахаттары өйдүүллэр уонна култуура уонна олохтоох сиэр- майгы нюстэрин көрдөрөр үрдүк хаачыстыбалаах тылбаастары оҥорорго, билиилэрин- көрүүлэрин туһаналлар. Ити предприятиеларга, тэрилтэлэргэ уонна чааһынай дьоҥҥо тыл харгыстарын туораан, бииргэ үлэлэһэргэ көдьүүстээхтик сибээстээх.

Монгол тылыгар туох дойдуларга этэллэрий?

Монгол тылыгар сүрүннээн Монголияҕа этэллэр, ол эрээри Кытайга, Россияҕа, Казахстаҥҥа уонна киин Азия атын чаастарыгар бааллар.

Монгол тылын историята хайдаҕый?

Монгол тыла 13 үйэ силис тардар аан дойдуга биир саамай былыргы тыллартан биирдэстэрэ. Ол Алтай тыла монгол-манчжур тылларыгар киирэр уонна уруулуу уйгурскай, кыргыз уонна казах тылларыгар киирэр.
Монгол тылын туһунан саамай эрдэ суругунан былыргы монголлар "кистэлэҥ историяларыгар" 12 үйэ баар. Бу тыл монгол империятын салайыытынан туттуллар уонна Монголия 18- с үйэҕэ диэри сүрүн литературнай тылын Монголияҕа көспүтэ. Кини литератураны суруйууга 20- с үйэ саҥатыгар диэри туһаммыта.
Аныгы монгол тыла 19- с үйэттэн ордук эрдэ сайдыбыта уонна Монголия официальнай тылын быһыытынан 1924 сыллаахха ылыллыбыта. Кини 1930- с сыллартан саҕалаан нуучча, Кытай уонна английскай тыллартан элбэх саҥа терминнэри туттубута.
Билигин Монголия сорох олохтоохторо классическай монгол тылыгар билигин да этэллэр эрээри, дойдуга дьон үксэ аныгы монгол тылын туһаналлар. Монгол тылыгар Россия сорох чаастарыгар, Кытайга уонна ис Монголияҕа эмиэ этэллэр.

Монгол тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Наталья Гаврилан – лингвист уонна Гарвард университетын монгол тылын профессора 2. Гомбоев Очирбат – Монголия урукку премьер- министрэ уонна монгол тылыгар аан дойду үрдүнэн биллэр эксперт 3. Джамсран-монгол тылын уонна литературатын ытыктабыллаах профессора 4. Болмаа Тумбаатар-аныгы монгол синтаксиһын уонна фонология уһулуччулаах теоретига 5. Бодо Вебер- информатика профессора уонна инновационнай ааҕар- суоттуур средствоны монгол тылыгар таһаарааччы

Монгол тылын структурата хайдах оҥоһуллубутай?

Монгол тыла монгол тылыгар сыһыаннаах уонна агглютинативнай структуранан буолар. Бу тылы үөскэтии сүрүн бириинсибинэн силис тардыы, икки силис тардыы эбэтэр баара буолааччы тыллары холбооһун буолар. Монгол тылыгар субъектар тыллара бэрээдэгэ баар, оттон поселлар падеж курдук функциялары бэлиэтииргэ туттуллар.

Монгол тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Төрдүттэн саҕалаа. Тыл сүрүн дорҕооннорун үөрэтиэххитин уонна тылы хайдах сөпкө этэргитин итэҕэтиэҕиҥ. Монгол тылларынан үчүгэй кинигэни ылан үөрэтиҥ уонна хас да сыл устата барыҥ.
2. Монгол тылын грамматикатын кытта билсиҥ. Монгол грамматикатын ылан быраабыланы үөрэтиҥ.
3. Монгол курдук кэпсэтэргэ практикаланыҥ. Онлайн ресурсаларын туһаныҥ, кинигэлэр курдук аудиопрограммалар уонна онлайн-репетитордар тыллары практикалыырга уонна тупсарарга.
4. Тыл саппааһын үөрэтиҥ. Үчүгэй тылдьыты салайыҥ уонна күннэтэ тылдьыт саппааһын саҥа тылынан толоруҥ. Кинилэр кэпсэтиилэригэр туһанарга практикаланаргытын умнумаҥ.
5. Монгол тылын ааҕыҥ уонна истиҥ. Кинигэлэри ааҕыҥ, киинэлэри көрүөҥ уонна монгол тылыгар сыһыары истиҥ. Ити эһиэхэ тылы кытта билсиһэр ордук, тыл саппааһын өссө кэҥэтэргэ көмөлөһүөҕэ.
6. Репетиторы Булуҥ. Омук тылын үөрэтиигэ чахчы туһалаах буолуон сөп. Эһиэхэ индивидуальнай болҕомтону ууран, инникитин өссө тупсарарга көмөлөһөр опыттаах репетиторы буларга кыһаллыҥ.

Нуучча тыла-уһулуччулаах грамматиканы уонна синтаксиһы кытта уустук тыл. Бу официальнай тыл Россия да, тутулуга суох государстволар (СНГ) түмсүүлэрэ, урукку сэбиэскэй өрөспүүбүлүкэлэр регионнааҕы тэрилтэлэрэ. Нуучча тылыгар 180 мөлүйүөнтэн тахса киһи аан дойду үрдүнэн кэпсэнэр, кини аан дойдуга 10 саамай тарҕаммыт тыл топ- 10 киирэр. Кини итини сэргэ урукку Сэбиэскэй Союзка кини дьоһун суолталааҕыттан, дипломатия, атыы- эргиэн уонна технология курдук араас уобаластарга бодоруһуу тылларынан ааҕыллар.

Кинини аан дойду түһүлгэтигэр киэҥник туһаныы уонна суолтатын учуоттаан, нуучча тылыгар тылбаас уонна онто наадалаах үөрүйэх буолар. Ити культурнай нюсстары уонна чопчу контекстары учуоттаан туран, бастакы суолтаны чопчу биэриини ирдиир. Кини уустугуттан уонна тыл үрдүк хаачыстыбалаах тылбааһын толорорго уопуттаах профессиональнай тылбаасчыт ирдэнэр.

Нууччалыы тылбаастааһын үксүн улахан дьыалабыай операцияларга, үбү- харчыны кытта сибээстээх юридическай кэпсэтиилэр, докумуоннар, маркетинг матырыйааллара наадалар. Россияҕа эбэтэр СНГ атын дойдуларыгар үлэлиир компаниялар көдьүүстээх коммуникацияларга, ордук веб- сайттарга уонна контент- маркетиҥҥа чопчу тылбаастаналлара ирдэнэр. Бу уобаласка уопуттаах, уопуттаах тылбаасчыт, сэрэйиллэр иһитиннэрии чопчу бэриллиэн сөп уонна ылыллыан сөп.

Аҕыйах мэндиэмэннээх кэпсэтэр сыалтан онлайн араас автоматизированнай инструменнар бааллар. Бу инструменнар тыл базовай өйдөбүлүн хааччыйыахтарын сөп эрээри, профессиональнай тылбаасчыкка сыһыаннаах чопчу уонна өйдөммөт. Онон тылбаас ханнык тииптээх өҥөнү туһаныахха иннинэ матырыйаалын анааһынын уонна уустугун учуоттуур наадалаах.

Түмүккэ, чуолкай уонна эрэллээх тылбаас компаниялар уонна чааһынай дьон икки ардыларыгар ситиһиилээхтик бииргэ алтыһыыны ситиһиэххэ наада. Идэҕэ тылбаасчыт идэтийбит тылбаасчыт бу иһитиннэрии сэрэйиллэр иһитиннэрии дьыалабыай, тус эбэтэр атын сыаллаах- соруктаах буолуохтаах диэн мэктиэлиир. Ону таһынан тыл уустуга диэн тыл бары көрүҥнэригэр үрдүк квалификациялаах специалистары тардыы суолтатын бэлиэтиир.

Ханнык дойдуларга нуучча тылынан саҥаралларый?

Нуучча тылыгар Россияҕа, Беларусь, Казахстаҥҥа, Кыргызстаҥҥа, Украинаҕа, Эстонияҕа, Латвияҕа, Литваҕа, Молдоваҕа, Таджикистаҥҥа, Литваҕа, Узбекистаҥҥа, Арменияҕа, Туркменистаҥҥа, Грузияҕа уонна Абхазияҕа дииллэр.

Нуучча тылын историята хайдаҕый?

Нуучча тыла илин эннославянскай тылга, үс историческай подгуппалартан биирдэстэрэ. Бу тылынан билиҥҥи Россия, Украина уонна Белоруссия территорияларын улахан өттүн олохтообут Илиҥҥи омуктар кэпсээбиттэрэ уонна суруйбуттара. Бу кэмҥэ церковнославянскай литературнай, итэҕэл уонна административнай сыалларга суругунан сулууспалаабыта, эрдэтээҥи уонна латыын уларыппыта.
10- с үйэҕэ илин эволюцияҕа орто үйэтээҕи Болгария уонна Сербия тылларыгар сабыдыаллаан, церковнославянскай тыл күүстээх сабыдыаллаан билиҥҥи нуучча тыла эволюционердаабыта. 11- с үйэ саамай кылаабынай литературнай айымньыта-нуучча бастакы летопиһа-былыргы славянскай тылынан суруллубут этэ.
14-15- с үйэ устатыгар нууччалар территорияларын кэҥэтэри тохтотон, тиһэҕэр Тиихэй акыйаан океаныгар тиийэн, атын да тыллары, культуралары кытта алтыһыыга киирбиттэрэ. Нууччалар бу тыллары сабыдыала төнүннүлэр уонна билигин аныгы нуучча тылын быһыытынан билэллэрин үөскэттилэр.
17- с үйэттэн саҕалаан нуучча тыла "литературнай нуучча" диэн тылга суруйбут Александр Пушкин уонна Иван Тургенев курдук күүстээх автордар үлэлэринэн салгыы сайдыбыта. Бу саҥа, тыл уустук формата түргэнник тарҕанан, сотору политиканы, литератураны, науканы уонна культураны ордук табыгастаах тыл буолла.
Билигин нуучча 145 мөлүйүөн киһилээх славянскай тыллартан саамай тарҕаммыт уонна холбоһуктаах Нациялар тэрилтэлэрин официальнай тылларыттан биирдэстэрэ буолар.

Нуучча тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Иван Тургенев (1818-1883) - прозаик, поэт уонна драматург, нуучча тылын популяризациялаабыт уонна национальнай литератураны сайыннарыыга бэйэтин кылаатын киллэрбит прозаик.
2. Александр Сергеевич Пушкин (1799-1837) - билиҥҥи нуучча литературатын уонна нуучча поэзиятын төрүттээччи.
3. Николай Карамзин (1766-1826) – нуучча тылыгар элбэх суруксут уонна нуучча культуратыгар дьоһун кылааты киллэрбит поэт уонна историк.
4. Владимир Дальш (1801-1872) - нуучча тылын лексикографиятын уонна тылдьытын оҥорооччу.
5. Александр Блок (1880-1921) - ХХ үйэ саҕаланыытыгар нуучча литературнай сценатын биир бастыҥ фигурата уонна нуучча поэзиятыгар биир биллэр айымньы автора.

Нуучча тылын структурата хайдах тэриллэрий?

Нуучча тылын структурата үгүөрү агрлютинативнай уонна аналитическай принциптэри тутуһууга олоҕурар. Агглютинация-бу, морфема, эбэтэр тыл чаастара биир тылы үөскэтэр биир тылы үөскэтэргэ бииргэ түмсэллэр. Аналитическай структуралар кини өйдөбүллэрин чэпчэтэр туһугар биирдиилээн өйдөбүллэри ырытан оҥороллоро сабаҕаланар. Нуучча тылыгар удьуор, падеж, падеж, аспект, кэм- кэрдии, бас билии курдук араас грамматическай категориялары бэлиэтииргэ туттуллар. Нууччалыыга аат уонна даҕааһыннар алта араас падежтардаах буолуохтарын сөп. Синтаксис тыл синтаксиһа эмиэ олус дьикти, пассивнай этиилэри, салаа этиилэри уонна уустук туохтуурдары кытта.

Нууччалыы саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Реалистическай күүтүүлэри уонна сыалы- соругу туруоруҥ: нуучча тылын өйдөбүлэ кыайтарбат буолан көстүөн сөп, ол эрээри реалистическай күүтүүлэри, сыалы- соругу туруорустаххытына ситиһиэххитин сөп. Тылы үөрэтиигэ бэйэм суолбун- ииспин ырытан көрүҥ, бэйэҕитигэр тулуурдаах буолуҥ.
2. Үөрэххэ партнеру Булуҥ: кэпсэтии уонна саҥарыы эйгэтигэр көмөлөһөр кыахтаах онлайн- партнеру Булуҥ.
3. Нуучча культуратыгар тиэйиҥ: кинигэлэри ааҕыҥ, киинэлэри уонна тэлэбиидэнньэни көрүҥ, көмө оҥоруҥ уонна музыканы истиҥ уонна тыл уонна кини культурнай декстарын икки ардыларыгар сибээһи олохтуурга кыһаллыҥ.
4. Посетите занятия по русскому языку: Очные или онлайн-занятия по русскому языку могут стать отличным способом изучить основы и получить обратную связь от учителя или носителя языка.
5. Хаартыскаларгытын түһэриҥ: саамай тарҕаммыт тылгытын уонна этиилэргитин нууччалыы. Ону тылын- өһүн бөҕөргөтөргө, өйүн- санаатын чэпчэтэргэ көмөлөһүөн сөп.
6. Тылы үөрэтиигэ сыһыарыы: тылы үөрэтиигэ сыһыарыы, нуучча тылын үөрэтиигэ ураты инструменнар буолаллар. Кинилэр эһиэхэ сорох структураны биэриэхтэрэ уонна тылы салайарга көмөлөһүөхтэрэ.
7. Практика, практика, практика: аҥардас ньыма-нуучча тылын дьиҥнээхтик баһылыыр соҕотох ньыма - ону үгүстүк баһылыахха сөп курдук. Ааҕыыга, сурукка- бичиккэ, аудиторияҕа уонна кэпсэтиигэ эрчиллиилэри тиһигин быспакка толоруҥ.