Монгол Мари Тылбаастаа

Монголия - киин Азияҕа биллэр уонна үйэлээх култуураны уонна үгэстэри иҥэриммит дойдута. Монгол курдук биллиилээх, дьон кинини илдьэ сылдьар тумус туттар, бодоруһар уустук буолуон сөп. Ол эрээри монгол тылыттан тылбаас өҥөтүгэр ирдэбил улааппыт олохтоох дьону кытта бодоруһар тэрилтэлэргэ.

Монгол-Алтай тыла Монголияҕа уонна Кытайга, ону тэҥэ Россия, Хотугу Корея уонна Казахстан курдук атын дойдуларга 5 мөлүйүөн кэриҥэ киһи киирэр. Кириллицаны туһанан бэйэтин ураты дьикти диалектарыгар уонна акценнарыгар суруллубут.

Дьыала монголтан тылбаас тиийдэҕинэ проблема тылга олоҕурбут стандартизированнай тиһик суох диэн буолар. Ону специалистарга-лингвистэргэ докумуону уонна аудиозаписей чуолкай тылбаастааһын ыарахаттардаах буолуон сөп. Ону таһынан монгол тыла олох саҥатыгар, диалективнай варианнарыгар уларытыылары, уларытыылары, этиини олоххо киллэрбэккэ, тыл чэрчитинэн үлэлээбэккэ кыайар- хотор кыахтанар.

Бүтэһиктээх тылбаастар чуолкайдарын мэктиэлиир инниттэн монгол тылыттан тылбаас профессиональнай сулууспаларыгар тыл анал диалектарын кытта билсэр уопуттаах лингвист- носители үлэлииллэр, культураҕа тимири угуу кэмэ кэллэ. Кинилэр олохтоох суолталаах тыллары чинчийиини уонна тылбаас суолтатын быһаарыыга тирээн турар суолталаах матырыйаалы сыыйа быһаарыыга бүтүн ньымалары туһаналлар.

Профессиональнай лингвистэргэ тиэкис эбэтэр этэр тыл ис хоһоонугар дьайар буолан, тыл культурнай тоноҕоһун уонна олохтоох үгэстэрин аахтахха наада. Холобур, ытыктабыллаах титуллары, этикеттэри регионтан көрөн уларытыахха сөп, онон олохтоох форманы сөптөөх биэриигэ дьоһун суолталаах.

Онон монгол тылыгар тылбаас стандартизированнай системата суох буолан араас ыарахаттары кытта ситимнээх. Уопуттаах тылбаасчыттар бу ыарахаттары өйдүүллэр уонна култуура уонна олохтоох сиэр- майгы нюстэрин көрдөрөр үрдүк хаачыстыбалаах тылбаастары оҥорорго, билиилэрин- көрүүлэрин туһаналлар. Ити предприятиеларга, тэрилтэлэргэ уонна чааһынай дьоҥҥо тыл харгыстарын туораан, бииргэ үлэлэһэргэ көдьүүстээхтик сибээстээх.

Монгол тылыгар туох дойдуларга этэллэрий?

Монгол тылыгар сүрүннээн Монголияҕа этэллэр, ол эрээри Кытайга, Россияҕа, Казахстаҥҥа уонна киин Азия атын чаастарыгар бааллар.

Монгол тылын историята хайдаҕый?

Монгол тыла 13 үйэ силис тардар аан дойдуга биир саамай былыргы тыллартан биирдэстэрэ. Ол Алтай тыла монгол-манчжур тылларыгар киирэр уонна уруулуу уйгурскай, кыргыз уонна казах тылларыгар киирэр.
Монгол тылын туһунан саамай эрдэ суругунан былыргы монголлар "кистэлэҥ историяларыгар" 12 үйэ баар. Бу тыл монгол империятын салайыытынан туттуллар уонна Монголия 18- с үйэҕэ диэри сүрүн литературнай тылын Монголияҕа көспүтэ. Кини литератураны суруйууга 20- с үйэ саҥатыгар диэри туһаммыта.
Аныгы монгол тыла 19- с үйэттэн ордук эрдэ сайдыбыта уонна Монголия официальнай тылын быһыытынан 1924 сыллаахха ылыллыбыта. Кини 1930- с сыллартан саҕалаан нуучча, Кытай уонна английскай тыллартан элбэх саҥа терминнэри туттубута.
Билигин Монголия сорох олохтоохторо классическай монгол тылыгар билигин да этэллэр эрээри, дойдуга дьон үксэ аныгы монгол тылын туһаналлар. Монгол тылыгар Россия сорох чаастарыгар, Кытайга уонна ис Монголияҕа эмиэ этэллэр.

Монгол тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Наталья Гаврилан – лингвист уонна Гарвард университетын монгол тылын профессора 2. Гомбоев Очирбат – Монголия урукку премьер- министрэ уонна монгол тылыгар аан дойду үрдүнэн биллэр эксперт 3. Джамсран-монгол тылын уонна литературатын ытыктабыллаах профессора 4. Болмаа Тумбаатар-аныгы монгол синтаксиһын уонна фонология уһулуччулаах теоретига 5. Бодо Вебер- информатика профессора уонна инновационнай ааҕар- суоттуур средствоны монгол тылыгар таһаарааччы

Монгол тылын структурата хайдах оҥоһуллубутай?

Монгол тыла монгол тылыгар сыһыаннаах уонна агглютинативнай структуранан буолар. Бу тылы үөскэтии сүрүн бириинсибинэн силис тардыы, икки силис тардыы эбэтэр баара буолааччы тыллары холбооһун буолар. Монгол тылыгар субъектар тыллара бэрээдэгэ баар, оттон поселлар падеж курдук функциялары бэлиэтииргэ туттуллар.

Монгол тылын ордук сөпкө үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Төрдүттэн саҕалаа. Тыл сүрүн дорҕооннорун үөрэтиэххитин уонна тылы хайдах сөпкө этэргитин итэҕэтиэҕиҥ. Монгол тылларынан үчүгэй кинигэни ылан үөрэтиҥ уонна хас да сыл устата барыҥ.
2. Монгол тылын грамматикатын кытта билсиҥ. Монгол грамматикатын ылан быраабыланы үөрэтиҥ.
3. Монгол курдук кэпсэтэргэ практикаланыҥ. Онлайн ресурсаларын туһаныҥ, кинигэлэр курдук аудиопрограммалар уонна онлайн-репетитордар тыллары практикалыырга уонна тупсарарга.
4. Тыл саппааһын үөрэтиҥ. Үчүгэй тылдьыты салайыҥ уонна күннэтэ тылдьыт саппааһын саҥа тылынан толоруҥ. Кинилэр кэпсэтиилэригэр туһанарга практикаланаргытын умнумаҥ.
5. Монгол тылын ааҕыҥ уонна истиҥ. Кинигэлэри ааҕыҥ, киинэлэри көрүөҥ уонна монгол тылыгар сыһыары истиҥ. Ити эһиэхэ тылы кытта билсиһэр ордук, тыл саппааһын өссө кэҥэтэргэ көмөлөһүөҕэ.
6. Репетиторы Булуҥ. Омук тылын үөрэтиигэ чахчы туһалаах буолуон сөп. Эһиэхэ индивидуальнай болҕомтону ууран, инникитин өссө тупсарарга көмөлөһөр опыттаах репетиторы буларга кыһаллыҥ.

Омук тылын тылбааһа: тыл культурнай хардарыта өйдөһүү туһугар тылбаас

Манна даҕатан эттэххэ, аан дойдутааҕы тылбаас сулууспата, культурнай уратылары туоратар, чопчу уонна үрдүк хаачыстыбалаах тылбаастары хас да тылга чуолкайдыыр. 2012 сыллаахха тэриллибит, тыл өҥөтүн тиһигин лидер быһыытынан көрдөрбүтэ уонна тылбаас эйгэтэ киэҥ, ол иһигэр медицинскэй, урбаанньыттар, техническэй уонна маркетинг бырайыактарын кытта ситимниир.

Компания тыл харгыстарын ааспыт сылга аан дойдуга биир саамай эрэллээх тылбаас сулууспата оҥорбута. Кини хамаандата Испан, француз, немецкэй, Италия, нуучча, Кытай уонна Япония курдук араас тылларынан идэтийэн үөрэтэр экспертэр тумуктарыттан турар. Тыл бары тылбаастара чуолкай уонна тыл нуорматыгар сөп түбэһиннэрэн үөрэтиллэллэр, олохтоох үгэстэри, регионнары уонна диалектары болҕомтоҕо ылан туран.

Манна даҕатан эттэххэ, Локализацияҕа өҥөлөрү оҥорор. Бу тииптээх тылбаас тиэкиһин культурнай күүтүүлэргэ уонна тус аудиторияҕа сөп түбэһиннэрэн сөп түбэһэр. Тылбаасчыттар уонна тылбаасчыттар киэҥ нэлэмэн сирдэринэн тэлэһийэн, олохтоох Салайыныылартан чопчу культурнай администрацияҕа тиийэ кэлим быһаарыылары биэриэхтэрин сөп.

Ону таһынан компания атын өҥөлөрү оҥорор, дьыалабыай көрсүһүүлэргэ тылбаасчыттар, аудио/видеоперевод, солбуйар уонна субитрдар курдук киэҥ өҥөнү биэрэр. Компания профессиональнай хамаандата сакаасчыт бюджетын учуоттаан түргэн уонна чуолкай тылбааһы хааччыйар туһугар 24/7 тоҕоостоох.

Манна даҕатан эттэххэ, сүрүн болҕомто максимальнай эффективностаах хаачыстыбалаах тылбаастары биэриигэ ууруллар. Компания хаачыстыбаны хонтуруоллааһын уонна кэмигэр түмүгү ылыыга дьулуһуутун бигэ дьаһалынан киэн туттар. Хампаанньа эмиэ клиеннэри кытары кытаанах сыһыаны тутарга уонна чааһынай сервис киллэрэ сатыыр.

Марийскайы кытта тылбаас-тыл уонна култуура мэһэйдэрин туоратыан баҕарар дьоҥҥо үчүгэй вариант. Бэйэтин этиллибит экспертэр хамаандаларынан, көдьүүстээх стандартизированнай процесстарга уонна өҥө киэҥ араҥатыгар туһуламмыт экспертэр, биллэн турар, боростуой уонна көдьүүстээхтик алтыһыы тахсара саарбаҕа суох.

Мари тылынан ханнык дойдуларга этэллэрий?

Марийском языке в основном говорят в России, но мы носители имеет Эстонии и Украине. Бу официальнай тыл Марий Эл Өрөспүүбүлүкэтигэр, Российскай Федерация субъега.

Мария тылын историята хайдаҕый?

Мари тыла Урал тылыгар сыһыаннаах уонна Марий Элгэ, Российскай Федерация састаабыгар 450 000 киһи төрөөбүт тыла буолар. Онно былыргы финн-угорскай нэһилиэнньэ ыччата буолар мариецтар этэллэринэн, бу оройуоҥҥа киин уонна Хотугу Европаттан биһиги эрабыт иннинээҕи 3000 сыл кэриҥэ миграция саҕаламмыт. Мари тылын туһунан урут суругунан ахтыы 1243 с. үөскээбитэ,улуу кинээс Владимир Всеволодович Юрьев (билигин Ярославь быһыытынан биллэр). Тылга икки араас диалектар бааллар - хайа уонна лугова Мария, кинилэр айымньы, грамматика уонна тыл саппааһын көрүүтүнэн уратыланаллар. Мария тылын устуоруйатын тухары татаар, нуучча уонна немецкэй тыллартан киирии тыллары иҥэрбитэ. 19- с үйэҕэ тыл кириллицаны суруйуу саҕаламмыта, онтон сэбиэскэй кэмҥэ литературнай тыл быһыытынан күүскэ пропагандаламмыта уонна үөрэх уонна официальнай докумуоннарга туттуллубута. Кэнники сылларга тылы тилиннэриигэ, ордук цифровой технологиялары туһаныы суотугар кыһамньылар ылылыннылар.

Мари тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Марио Салазар-икки тыллаах мариец уонна Сан- Лукас-киьи Оахак, Мексика. Кини Мария тылын чинчийиигэ, докумуоҥҥа уонна чөлүгэр түһэриигэ бэйэтин үлэтин иһин билиниини ылбыта.
2. Хибер Овальдо Гонорид Сантьяго- педагог уонна тылбаасчыт марийского языка герро, Мексика. Кини атояк- де- Альварис диэн Мария тылын оскуолатын төрүттээччитэ буолар.
3. Дон Бенито Гарсия Самано-Мари тылын преподавателэ уонна Германияҕа, Мексикаҕа норуоттар икки ардыларынааҕы үөрэхтээһин киинин директора. Кини үлэтэ начальнай оскуола үөрэнээччилэригэр анаммыт Мари тылынан бастакы үөрэх программатын оҥорууга сүҥкэн оруолламмыта.
4. Сессар А. Варон- антрополог, Мария тылын чинчийиигэ уонна докумуонугар сүҥкэн үлэни оҥорбут. 2009 сыллаахха индеецтар тылларын национальнай институтун кытары "Tommon Voice" диэн Мари тылын грамматикатыгар бастакы кинигэни бэчээттэппитэ.
5. Хувентина Валенсуэла-Герро, Мексика. Кини Герро, Мексика оҕолорго Мари тылын чөлүгэр түһэрэр киин иһинэн үлэлиир "Урамарее" ("сырдык сирэ") икки тыллаах үөрэх киинин директорынан уонна тэрийээччитинэн буолар.

Мария тылын структурата хайдах тэриллибитий?

Мария омуга диэн Урал тыла, Арассыыйаҕа Марий Эл Өрөспүүбүлүкэтин олохтооҕо уонна сорох ыаллыы регионнарга баар Урал тыла. Онно үс сүрүн диалектаахпыт: лугова, булгунньах уонна хайа. Кини синтаксиһа сүрүннээн агглютинативнай, сорох флективнай элеменнэри кытта. Тылы силиһэ уонна суффикс холбоһон, кинилэргэ баай уонна уустук морфологияны биэрэр. Улахан суолталаах тыллар эмиэ икки төгүл туттуллаллар. Туохтуур- конечное" диэн тыл бэрээдэгэ эмиэ баар, ол аата тыл ис хоһооно уонна этии бүтүүтүгэр көһөр.

Мари тыла ордук сөптөөх ньыманан үөрэтэрий?

1. Мария тылын чинчийэр үөрэх пособиетын атыылаһыҥ, холобур, "аныгы марийского языка Курс современного марийского языка" Кеннеты Э. Кофт.
2. Кэпсэтиигэ кыайан киирбэтэххит иһин Мари тылын илдьэ сылдьыаххыт.
3. Эһиги региоҥҥа ыытыллар Мари тылынан эбэтэр курстарга сылдьыҥ.
4. Онлайн- ресурсалары туһаныҥ бэйэ кыаҕын туһанарга веб- сайт, аудио- видеозапись, аудио- видеозаписи, ону тэҥэ интерактивнай тыллар приложенияларын.
5. Мари омук культурнай үгэстэрин уонна үгэстэрин кытта билсиҥ, тыл үөрэхтэрин өссө хаҥатаары.
6. Мария музыкатын истиҥ уонна Мария киинэлэри тыл дорҕоонугар үөрэммит буолуҥ.