Казах Албан Куҫар

Тӗнче космополитлӑ пулса пынӑ май казахла куҫару пысӑкрах та пӗлтерӗшлӗрех процесс пулса тӑрать. Тӗнче рынокӗсем ӳснӗҫемӗн казах чӗлхине тӗрӗс куҫарас ӗҫре кирлӗ пулса пырать. Казах чӗлхине урӑх чӗлхесене куҫарни тата пачах урӑхла кӑткӑс процесс пулма пултарать, пахалӑхлӑ куҫарӑва тивӗҫтерес тесен чӗлхепе унӑн грамматикине, ҫавӑн пекех ҫӗршывсем хушшинчи культура уйрӑмлӑхӗсене ӑнланни кирлӗ.

Казахла-тӗрӗк чӗлхи, унпа ытларах Казахстанра, ҫавӑн пекех Узбекистанра, Китайра, Кыргызстанра, Раҫҫейре тата ытти совет республикисенче калаҫаҫҫӗ. Ӗмӗрсем тӑршшӗпех ӑна араб, перси тата вырӑс чӗлхисем витӗм кӳнӗ. Чӗлхе тӑватӑ диалектран тӑрать: Кӑнтӑр, Ҫурҫӗр, Кӑнтӑр-Хӗвелтухӑҫ тата Хӗвеланӑҫ. Мӗнле диалекта куҫарнине кура хӑшпӗр грамматикӑпа усӑ курмалли правилӑсем улшӑнма пултараҫҫӗ. Ҫавна май куҫару проекчӗ ҫине куҫиччен кашни диалекта ӑнланни кирлӗ.

Кунсӑр пуҫне, чӗлхе ҫине витӗм кӳрекен культурӑллӑ нюанссене сисӗмлӗ пулмалла. Тӗслӗхрен, ӗҫ ыйтӑвӗсене сӳтсе явнӑ чухне формальнӑй чӗлхепе час-часах усӑ кураҫҫӗ, ҫав вӑхӑтрах информаци чӗлхи ирӗклӗ калаҫусенче час-часах кӑмӑллӑрах. Ҫавӑн пекех тӑлмачӑн ҫулне шута илмелле, мӗншӗн тесен ҫамрӑк тӑлмачсем вунӑ ҫул каялла усӑ курнӑ кивӗ сӑмахсене е сӑмахсене пӗлмеҫҫӗ.

Юлашкинчен, тӑлмачсен алфавитпа тата вӗсем куҫаракан чӗлхе системипе паллашмалла. Казах чӗлхине виҫӗ тӗрлӗ алфавит ҫырнӑ, анчах паян кириллица ытларах усӑ курать. Кунсӑр пуҫне чӗлхере куҫарнӑ чухне шута илмелли хӑйӗн ҫырулӑх паллисем пур.

Юлашкинчен, казахла куҫару чӗлхене, унӑн диалекчӗсене, культура нюансӗсене тата алфавита ӑнланма ыйтать. Ҫак анспектсене шута илсе тӑлмачсем палӑртнӑ пӗлтерӗве тӗп-тӗрӗс пӗлтерекен куҫарусен пахалӑхне тивӗҫтерме пултараҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче казахла калаҫаҫҫӗ?

Казах чӗлхи Казахстанра официаллӑ чӗлхе шутланать, Ҫавӑн пекех Раҫҫейре тата Китайӑн, Афганистанӑн, Турципе Монголин хӑш-пӗр пайӗсенче калаҫаҫҫӗ.

Казах чӗлхин историйӗ мӗнле?

Казах чӗлхин историйӗ 1400 ҫул тӗлне, Ӑна Пӗрремӗш хут Вӑтаҫӗр Азири ҫеҫенхирсенче пурӑнакан куҫса ҫӳрекен тӗрӗк чӗлхеллӗ йӑхсем хушшинче ҫыру чӗлхипе усӑ курнӑ чухне тухать. Казах чӗлхинчи нумай сӑмахсене ытти тӗрӗк чӗлхисенчен, ҫавӑн пекех перси, араб тата вырӑс чӗлхисенчен илнӗ тесе шутлаҫҫӗ. 18 ӗмӗр тӗлне казах чӗлхи Казахстанра доминировка тӑвакан чӗлхе пулса тӑнӑ, сталинла тапхӑр хыҫҫӑн Вӑл 1996 ҫулта Казахстанри официаллӑ чӗлхе пулса тӑнӑ. Паян унпа 11 миллион ытла ҫын, ытларах Казахстанра, Узбекистанра тата Раҫҫейре калаҫаҫҫӗ.

Казах чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Абай Кунанбайулсем (1845-1904) - хальхи казах литературин Ашшӗ, ҫӗнӗ литература стилне кӗртнӗ, чӗлхине ҫӗнетнӗ поэтпа философ пекех паллӑ.
2. Магжан Жумабаев (1866-1938) - хальхи казах чӗлхин ҫырулӑхне стандартизациленӗ писатель тата педагог.
3. Мухтар Ауэзов (1897-1961) - паллӑ писатель, драматург тата Совет Казахстанӗнчи вӗренӳ министрӗ, ӑна хальхи казах чӗлхине кодификаципе аталантарасси тесе шутлаҫҫӗ.
4. Габит Муссепов (1894-1937) - лингвист, педагог тата этнограф, казах чӗлхине аталантарас ӗҫе ирхи тӳпе хывнӑскер.
5. Ерлан Нысанбаев (1903-1971) - чӗлхе реформаторӗ тата Казах наукисен академине никӗслекен, казах чӗлхине ҫӗнетес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ.

Казах чӗлхи структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Казах чӗлхи тытӑмӗ агглютинативлӑ. Ку сӑмахсем морфе пӗрлештернипе пулса тӑнине пӗлтерет, вӗсенчен кашниех пӗр пӗлтерӗшлӗ. Казах чӗлхи те эгативлӑ-абсолютивлӑ синтаксис пур, вӑл куҫмалла мар сӗнӳпе куҫса ҫӳремелли предложени объектне те пӗр формӑпа палӑртма пултарассине пӗлтерет. Чӗлхере те глаголӑн тӑхӑр пӗлтерӗшлӗ тата ултӑ тапхӑрӗ пур.

Казах чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Никӗссене тӗпчеме тытӑнӑр. Алфавита мӗнле вуламаллине те, ҫырмаллине те, сӑмахсене мӗнле каламаллине те вӗренӗр. 2. Предложенисен грамматикипе структурине вӗренӗр. Эсир Интернетра усӑллӑ ресурссем нумай тупма пултаратӑр. 3. Казах музыкине итлӗр те казах фильмӗсемпе телепередачисене пӑхӑр, калаҫу чӗлхипе паллашма. 4. Репетиторпа е чӗлхе йӑтса ҫӳрекенпе практикӑра усӑ курӑр. Таркӑн пулас тесен, ҫак чӗлхепе калаҫакан калаҫӑва тата хӑлхана практикацилес пулать. 5. Малалла вӗренӗр. Чӗлхене тата унпа усӑ курмалли практикӑна вӗренмешкӗн кашни кунах кӑштах вӑхӑт уйӑрӑр. 6. Культурӑна тиенӗр. Кӗнеке вулани, музыкӑна итлени тата казах пурнӑҫӗпе паллашни сире чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшӗҫ.

Албани Кӑнтӑр-Хӗвелтухӑҫ Европӑн центрӗнче вырнаҫнӑ пирки албани регионти чи анлӑ сарӑлнӑ чӗлхесенчен пӗри пулса тӑнӑ. Ку чӗлхе ҫӗршывӑн официаллӑ чӗлхи пулса тӑрать, унта ахаль граждансем, ҫавӑн пекех ӗҫлӗ тата патшалӑх служащийӗсем калаҫаҫҫӗ. 10 ӗмӗре каякан тымарӗсене тата албан чӗлхипе 7,2 миллион ытла ҫын калаҫнине пула албанла куҫару пулӑшӑвӗ нумай предприятисемпе учрежденисемшӗн питӗ кирлӗ актив пулса тӑнӑ.

Албанла куҫарусен бюровӗ юридически документсене куҫарни, веб-сайтсене локализацилени, присяга айне кӑтартусене куҫарни тата ытти нумай пулӑшу ӗҫӗсен анлӑ спекторӗ сӗнет. Предприятисемпе организацисем хӑйсен тӑван чӗлхипе усӑ курса тухӑҫлӑ хутшӑнма пултараҫҫӗ, ҫавӑнпа чӗлхе-ҫӑварлӑ тӑлмач пулӑшӑвӗ хаклах мар. Чӗлхе куҫаракансем куҫарӑва чӑн вӑхӑт йӗркипе тивӗҫтереҫҫӗ, профессионалсене вӗсен суйлавӗпе чӗлхепе хутшӑнма май параҫҫӗ. Тӑлмачсем, тепӗр енчен, ҫыру докуменчӗсене илеҫҫӗ те вӗсене урӑх чӗлхе ҫине куҫараҫҫӗ, тӗрлӗ тӗллевсемпе усӑ курма пултаракан куҫарусене параҫҫӗ.

Куҫару кирек мӗнле пулӑшӑва та пӑхса тухнӑ чухне чи малтан вӗсен квалификацине тата опытне шута илмелле. Сертификациленӗ чӗлхе тӑлмачӗсен акӑлчанла та, албанла та ирӗклӗн калаҫмалла, вырӑнти культурӑпа йӑласене те лайӑх пӗлмелле. Сертификациллӗ специалистсен те вӗсем куҫаракан предмета тарӑн пӗлмелле. Ҫакӑ куҫару пахалӑхне те, тӗрӗслӗхне те гарантилет.

Албан чӗлхине куҫармалли пулӑшусемпе усӑ курас текен предприятисемпе учрежденисенче чӗлхене ҫеҫ мар, вӗсем куҫаракан тӗрлӗ специальноҫсемпе ӗҫлемелли опытлӑ квалификациллӗ лингвистсенчен ыйтса пӗлмелле. Ҫакӑн пек хӑнӑхусемпе пӗлӳсене тӗрӗс куҫарма кирлӗ. Кунсӑр пуҫне компанисене персональнӑй пулӑшу енӗпе куҫару компанийӗн сӗнӗвӗсене, клиентсене тивӗҫтернин кӑтартӑвӗсене тата ӑслӑ хаксене тимлӗн тишкермелле.

Ҫыру материалӗсен професси куҫарӑвӗ чӗлхе барьерне ҫӗнтерсе клиентсене хӑйсен тӑван чӗлхипе калаҫас текенсемшӗн питӗ пӗлтерӗшлӗ инструмент шутланать. Реклама, маркетинг е документаци пулсан, албан чӗлхипе материалсене тӗрӗс куҫарни тӗнчери кирек мӗнле организацишӗн те хаклах мар.

Хӑш ҫӗршывсенче албан чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Албан чӗлхипе 7 миллиона яхӑн ҫынна тӑван чӗлхепе, пуринчен ытла Албанипе Косовӑра, Ҫавӑн пекех Балкан ытти районӗсенче, Ҫурҫӗр Македони, Черногори, Греци тата Итали чаҫӗсене кӗртнӗ чухне калаҫҫӗ.

Албан чӗлхин историйӗ мӗнле?

Албан чӗлхи вӑрӑм та кӑткӑс истори. Ученӑйсем ҫапла шутлаҫҫӗ: ку-иллирири пек палӑрса тӑракан юханшыв айлӑмӗн авалхи чӗлхин йӑхӗ, Унта Рим эрӑчченхи Балкансенче калаҫнӑ. Албан чӗлхине вӑтам ӗмӗрти кая юлнӑ тапхӑрта пӗрремӗш хут ҫирӗплетнӗ, анчах унӑн тымарӗсем чылай шаларах каяҫҫӗ. Осман империйӗ вӑхӑтӗнче албанский ытларах калаҫу чӗлхипе калаҫнӑ, литературӑра унпа усӑ курни сӑвӑсемпе тата халӑх юррисемпе ҫырлахнӑ. 19 ӗмӗрте шкулсенче, хаҫатсенче тата тӗн кӗнекисенче усӑ куракан албан чӗлхин стандартлӑ форми туса хатӗрленӗ. Осман империйӗнчен никама пӑхӑнманлӑх тупнӑранпа 1912 ҫулта Албани албание хӑйӗн официаллӑ чӗлхипе йышӑннӑ.

Албан чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Скандербег Георг Кастиоти (1405 – 1468): албанири наци геройӗ тата осман тӗрӗслевӗнчен Албание хӑтарнӑ ҫарпуҫӗ. Вӑл та, чӗлхене тӗрӗслӗх парса, албан чӗлхипе нумай ӗҫ ҫырнӑ.
2. Пашка Васа (1764-1824): патриот тата писатель, албан чӗлхинчи чи паллӑ кӗнекесенчен пӗрне - "ӗне Уявӗ"тесе ҫырнӑскер.
3. Фрашери хӑй (1850-1904): паллӑ поэт тата писатель, хальхи албан литературине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑскер.
4. Луидж Гракуки (1879-1925): албанри паллӑ педагог, лингвист тата писатель, албан чӗлхине стандартизацилес тата унификацилес ӗҫе пысӑк витӗм кӳнӗ.
5. Пирӗн Фрашери (1846-1900): хальхи албан литературине аталантарас ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ поэт, драматург тата прозаик.

Албан чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Балканри чӗлхе группине кӗрекен индоевропӑри ҫемьен албан чӗлхи. Унӑн ҫывӑх тӑванӗсем балкан ареалӗн ытти чӗлхисем, грек тата македони чӗлхисем, пулаҫҫӗ. Албан чӗлхин йӗтри икӗ диалектран, гегипе тоскскинчен тӑрать, вӗсем субдиалектсенчен тата уйрӑм тӗрлӗ япаласенчен тӑраҫҫӗ. Чӗлхере темиҫе уҫӑмлӑ сасӑ пур, ҫав шутра албанскишӗн уйрӑм, имплозив текен сасӑ. Унта та глаголсене пӗрлештермелли тата паллӑ ячӗсемпе килӗштермелли кӑткӑс системӑпа усӑ кураҫҫӗ. Албан чӗлхи-ҫӳллӗ флексиллӗ, морфологиллӗ тата синтаксислӑ чӗлхе.

Албан чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Албан чӗлхин е учебникӗн база курсӗнчен пуҫлӑр та ӑна вӗренӗр. Ҫакӑ сире чӗлхе никӗсӗ тӗлӗшӗнчен ҫирӗп никӗс парӗ.
2. Яланах практикӑра пулӑр. Калаҫура, аудиторире, вулавра тата албан чӗлхипе ҫырнӑ ҫырура яланах практикӑра усӑ курӑр.
3. Чӗлхепе ҫыхӑнса ӗҫлӗр. Албан чӗлхипе аудиозапиҫӗсене итлӗр, албан телешоусемпе фильмӗсене пӑхӑр, ҫавӑн пекех албан чӗлхипе калаҫакансене тупӑр.
4. Онлайн-ресурссемпе усӑ курӑр. Чӗлхене вӗренекен онлайн-форума хутшӑнӑр, онлайн-учебниксемпе усӑ курӑр тата онлайн грамматика правилисене шырӑр.
5. Занятисене кайӑр. Май пулсан, албан чӗлхипе занятисем ҫӳресси ҫинчен шухӑшлӑр. Ку опытлӑ преподавательтен пулӑшу илме пултарать.