Мари Сӑрчӗ Азербайджан Куҫар

Финн-угор чӗлхин уйрӑм диалекчӗ шутланать, тӗпрен Илсен Раҫҫей, Эстони тата Финлянди регионӗсенче пурӑнакан ту-мари халӑхӗн сахалӑшӗпе усӑ курать. Ку чӗлхе сахалрах пулин те ту-мари халӑхӗн культурӑллӑ хӑйне евӗрлӗхӗшӗн калама ҫук пысӑк пӗлтерӗшлӗ. Ҫапла вара, ту-сӑртлӑ марийскинчен куҫару пулӑшӑвӗ пек пуҫарусемпе ҫак чӗлхене упраса хӑварасси ҫине ытларах та ытларах тимлӗх уйӑрать.

Юлашки ҫулсенче марий чӗлхинчен куҫару пулӑшӑвӗ ытларах та ытларах палӑрса пырать. Ҫакӑ ту-сӑртлӑ мари чӗлхин, культура хӑйне евӗрлӗх маркерӗн, ҫавӑн пекех онлайн-куҫару пулӑшӑвӗсемпе анлӑн усӑ курнипе ҫыхӑннӑ. Онлайн-куҫару пулӑшӑвӗсемпе усӑ курса ту-сӑртлӑ мари чӗлхипе ҫӳрекенсем пӗтӗм тӗнчипе тӗрлӗ чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе хутшӑнма пултараҫҫӗ. Унсӑр пуҫне онлайн-куҫару пулӑшӑвӗсемпе те ту-сӑртлӑ мари чӗлхипе ҫырнӑ паха документсемпе литературӑна урӑх чӗлхе ҫине куҫарма пулать.

Ту-сӑртлӑ мари чӗлхинчен тӑлмач пулӑшнипе тӗрлӗ меслетсемпе усӑ курма пулать. Сӑмахран, вӗсене фильмсем е телешоу тума ту-мари чӗлхин актерӗсем хутшӑннипе е ту-мари чӗлхипе кӗнекесене ҫак чӗлхене пӗлмен ҫынсемшӗн юрӑхлӑ тума пулать. Ҫавӑн пекех вӗсем ҫуралнӑ кун ҫинчен пӗлтерекен свидетельствӑсем, юридически документсем, шкулти учебниксем, ту мари чӗлхи валли кирлӗ документсемпе те усӑ курма пултараҫҫӗ. Ҫак тӗслӗхсем ҫумне ту-мари чӗлхинчен куҫару пулӑшӑвӗпе усӑ курни ҫумне ҫавӑн пекех ҫак чӗлхепе калаҫма вӗренекен ачасене пулӑшу пама е словарьсемпе учебниксене ту-мари чӗлхипе грамматика вӗренӳҫисем туса хатӗрлеме усӑ курма пултараҫҫӗ.

Ту-сӑртлӑ мари чӗлхинчен куҫарас ӗҫ ҫак кирлӗ чӗлхене упраса хӑварассинче пысӑк усӑ парать. Литературӑна, фильмсене тата ытти ту-сӑртлӑ мари чӗлхипе ытти кирлӗ документсене панӑ чухне ту-сӑртлӑ мари чӗлхипе ҫӳрекенсем культурӑпа йӑхран тухнӑ ҫынсемпе хутшӑнма пултараҫҫӗ. Ту-сӑртлӑ марийскинчен куҫару пулӑшӑвӗ панӑ май ҫынсем ҫак кӑсӑк чӗлхепе ытларах та ытларах паллашаҫҫӗ, ҫавна май ӑна малашлӑхра упраса хӑварма пулӑшаҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче ту-сӑртлӑ мари чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Раҫҫейре Тата Беларусире ту-сӑртлӑ мари чӗлхипе калаҫаҫҫӗ.

Горно-мари чӗлхин историйӗ мӗнле?

Ту-мари чӗлхи-Урал чӗлхи, Унта Раҫҫейри ту-мари халӑхӗ калаҫать. Ҫак чӗлхене пӗрремӗш хут 17 ӗмӗр варринче, вырӑс тӗпчевҫисемпе ученӑйӗсем ҫак регион тӑрӑх мари халӑхӗн ҫул ҫӳревӗсем ҫинчен отчет ҫырма пуҫласан, документланӑ. 19 ӗмӗр пуҫламӑшӗнче лингвистсем малалла чӗлхене документлама тата унпа халӑх хушшинче усӑ курма пуҫланӑ. Совет влаҫӗ вӑхӑтӗнче ҫак чӗлхене хисеплесси чылай ӳснӗ, мӗншӗн тесен вӑл шкулсенче вӗрентнӗ тата официаллӑ документсемпе нумай усӑ курнӑ. Совет Союзӗ арканнӑ хыҫҫӑн ҫак чӗлхе ҫӗнӗрен чӗрӗлнине тӳссе ирттернӗ, ҫамрӑксенчен нумайӑшӗ ӑна паян вӗренеҫҫӗ те усӑ кураҫҫӗ.

Ту-сӑртлӑ мари чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Павел Чудинов-горно-мари ученӑйӗ, 1973 ҫулта пичетленсе тухнӑ горно-мари чӗлхин пурне те ҫавӑрса илекен пӗрремӗш энциклопедийӗн авторӗ.
2. Павел Пентков - ту-мари чӗлхин икӗ словарӗн авторӗ, вӗсенчен пӗри 2003 ҫулта, тепри - 2017 ҫулта пичетленсе тухнӑ.
3. Татьяна Рудина - ӑна ачасене вӗрентме ту-сӑртлӑ мари чӗлхин пӗрремӗш курсӗсене йӗркелекен.
4. 1983 ҫулта горн - мари чӗлхин пӗрремӗш учебникне йӗркеленӗ Юрий Макаров-горно-мари лингвисчӗ.
5. Анна Кузнецова - горно-мари чӗлхин грамматикипе, словарьсемпе вӗренӳ материалӗсен темиҫе учебникӗн авторӗ.

Ту-мари чӗлхин структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Ту-сӑртлӑ мари чӗлхи урал чӗлхипе, сӑмахран, атӑл-финла туратсемпе ҫыхӑннӑ. Ку агглютинативлӑ чӗлхе, вӑл сӑмахсене грамматика ҫыхӑнӑвӗсене палӑртас тесе суффикссем хушса ҫырнипе йӗркеленине пӗлтерет. Тӗслӗхрен, суффикс хушнине пӑхӑнса пӗр никӗс "кӗнеке", "кӗнеке" е "кӗнеке вулани"тенине пӗлтерме пултарать. Ҫавӑн пекех вӑл уҫӑ сасӑсен, сасӑ процесӗн килӗшӗвӗпе усӑ курать, ҫав процесс сӑмахри паллӑ уҫӑ сасӑсене пӗр-пӗр ӳкерчӗке тытса пыма улӑштарма хушать. Ту-сӑртлӑ мари чӗлхинче гендер уйрӑмлӑхӗсем ҫук, вӑл ытти чӗлхе ҫемйисенчен кивҫен илнӗ сӑмахсем сахал пулнӑран ытти финн-угор чӗлхисенчен консервативлӑрах шутланать.

Горно-мари чӗлхине мӗнле тӗрӗс вӗрентмелле?

1. Горно-мари чӗлхипе ҫӳрекен ҫынна тупӑр: чӗлхене вӗренмелли Чи Лайӑх меслет - ӑна пуҫӗпех путса ларасси. Грамматика, произведени тата словарь запасӗ ҫинчен спектакль курас тесе ту-сӑртлӑ мари чӗлхин носителӗпе калаҫӑр.
2. Алфавит вӗренӗр: эсир ҫӗнӗ сӑмахсемпе пуплевсене вӗренме пуҫличчен ту-сӑртлӑ мари чӗлхин алфавитӗпе паллашмалла.
3. Ансат сӑмахсенчен тата пуплевсенчен пуҫлӑр: тӗссем, цифрӑсем, эрне кунӗсем, ҫавӑн пекех "сывлӑх сунатӑп", "сывӑ пулӑр", "тархасшӑн" тата "тавтапуҫ" текен тӗп сӑмахсене асра тытма тӑрӑшӑр.
4. Хилл Мари чӗлхине вӗренмелли занятисене ҫӳрӗр: сирӗн регионта май пур пулсан Хилл Мари е онлайн-чӗлхе курсне вӗренмелли занятисене ҫырӑнасси ҫинчен шухӑшлӑр. Пӗлӗр, вырӑнти университетсем ту-сӑртлӑ мари чӗлхи валли ятарласа курс сӗнеҫҫӗ-и?
5. Тӑтӑшах практикӑра пулӑр: Ҫӗнӗ чӗлхене вӗреннӗ чухне Йӗрке тӗп фактор пулса тӑрать. Кашни кун практикӑра ӗҫлеме тӑрӑшӑр, ҫак чӗлхене кулленхи пурнӑҫа кӗртмелли майсем тупӑр. Hill Mari музыкӑна итлӗр те Hill Mari фильмсене е шоу Hill Mari фильмсене пӑхӑр, сарӑлнӑ сӑмахсемпе пуплевсене астуса юлӑр.

Азербайджанла куҫару чӗлхе пулӑшӑвӗн пӗлтерӗшлӗ пайӗ шутланать, мӗншӗн тесен ҫӗршывра чӗлхесемпе культурӑсен уйрӑм гибричӗ йӗркеленнӗ, вӗсем пӗтӗм тӗнчери ҫулҫӳревҫӗсен чапӗпе усӑ кураҫҫӗ. Азербайджан тухӑҫ европӑпа центральнӑй ази чӗлхисен хӗресӗ шутланать, ҫакӑ азербайджан чӗлхине регионпа хутшӑнма тӑрӑшакан бизнеспа улӑштарма май ҫук пулӑшу парать.

Азербайджан чӗлхи регион чӗлхи шутланать, ун ҫинче, хаклав тӑрӑх, Кӑнтӑр Кавказра тата Вӑтаҫӗр Азире, уйрӑмах Азербайджан Республикинче 10 миллион ҫын калаҫать. Вӑл тӗрӗк чӗлхипе тачӑ ҫыхӑннӑ, ӗлӗкхи Совет Союзӗн ытти пайӗсенче те анлӑ сарӑлнӑ. Азербайджанский темиҫе ҫӗршывра официаллӑ чӗлхе пулса тӑрать, Азербайджан, Россия, Беларусь, Молдова, Казахстанпа Кыргызстана кӗртсен, ҫакӑ ӑна регионта бизнес тытса пыма палӑртсан ӑнланушӑн пӗлтерӗшлӗ.

Азербайджанла куҫарӑва ытти куҫарусенчен уйӑрса тӑракан темиҫе анспект пур. Азербайджан чӗлхи-питӗ кӑткӑс чӗлхе, вӑл ҫырӑвӑн икӗ системине тата икӗ ӑнланмалла диалекта хӑй ӑшне кӗртет. Ку азербайджан чӗлхипе тата ытти чӗлхесемпе ӗҫлекен тӑлмачӑсемшӗн ансат пулма пултарать, мӗншӗн тесен кашни чӗлхен хӑйӗн уйрӑмлӑхӗсемпе нюансӗсем пур. Сӑмахран, азербайджан чӗрчунӗсем виҫӗ вариант (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам ӑру) пур, ҫакӑ чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемшӗн ҫӑмӑлах мар пулма пултарать. Унсӑр пуҫне, час-часах контекта пӑхӑнса темиҫе май пур, ҫавӑнпа та тӗрӗс те тухӑҫлӑ куҫару тӗрӗс тонпа культурӑллӑ элементсене тупма пӗлнине пӗлтерет.

Ҫав вӑхӑтрах азербайджан чӗлхи тӗрӗк чӗлхипе питӗ тачӑ ҫыхӑннӑ, вӗсем хушшинче пӗрлехи сӑмахсем те, ӑнланусем те нумай. Ҫакӑ кирек мӗнле чӗлхепе те палланӑ тӑлмачӑсене, урӑххине суйласа илме, азербайджанскинчен турккӑлла куҫарусемпе ӗҫлеме май парать.

Эсир регионта бизнес ҫул ҫӳретӗр-и е ертсе пыратӑр-и, анчах азербайджанла куҫару пулӑшӑвӗ сире хӑвӑр опытӑртан май килнӗ таран усӑ кӳме пулӑшать. Икӗ чӗлхесен опытлӑ носителӗсемпе ӗҫленӗ май, эсир хӑвӑр пӗлтерӗве тӗп-тӗрӗс те професси тӗлӗшӗнчен парасса, вырӑнти рынокпа ҫыхӑну тытма тата икӗ еншӗн те усӑллӑ хутшӑнусем тума пулӑшасса шанма пултаратӑр.

Хӑш ҫӗршывсенче азербайджан чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Азербайджан чӗлхипе ытларах Азербайджанра тата Иран хӑш-пӗр пайӗсенче калаҫаҫҫӗ, анчах Унта раҫҫей, Турци, Ирак, Грузи тата Сири пек ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ.

Азербайджан чӗлхин историйӗ мӗнле?

Азербайджан чӗлхин историйӗ Пирӗн эрӑри 8 ӗмӗре ҫитет, ун чухне огуз (тӗрӗк) йӑхӗсем Вӑтаҫӗр Азире пӗрремӗш хут вырӑнаҫнӑ. 13 ӗмӗр тӗлне Азербайджан перси культурипе чӗлхин пӗтӗм регионӗпех пысӑк центрӗ пулса тӑнӑ. Вырӑспа перси вӑрҫисем вӑхӑтӗнче 19 ӗмӗрте азербайджан чӗлхипе усӑ курнине Раҫҫей империйӗ вырӑс чӗлхи майлӑ путарнӑ. ССР союзӗ арканнӑ Хыҫҫӑн Азербайджан хӑйӗн никама пӑхӑнманлӑхне пӗлтернӗ, азербайджан чӗлхине ҫӗршывӑн официаллӑ чӗлхи тесе йышӑннӑ.
Ҫавӑнтанпа азербайджан чӗлхи темиҫе реформа тӳссе ирттернӗ, чӗлхене чӗррӗн упраса хӑварас тата унӑн малашнехи стандартизацине аталантарас тӗлӗшпе чӗлхе политикине йышӑннӑ. Ҫакӑ Азербайджанра, ҫавӑн пекех регионти ытти ҫӗршывсенче, Турци, Грузи тата Иран йышши миллионшар ҫын калаҫакан чӗлхене ҫӗнӗрен чӗртсе тӑратасси патне илсе ҫитернӗ. Унсӑр пуҫне азербайджан чӗлхи те ҫӗршывсенче пӗтӗм тӗнчипе паллӑ ют чӗлхе пулса тӑрать.

Азербайджан чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Мирза Фаталя Ахундов-азербайджан писателӗ, драматург, философ тата педагог. Унӑн ӗҫӗсем азербайджанецсене 19-мӗш ҫул вӗҫӗнче тата 20-мӗш ӗмӗр пуҫламӑшӗнче нацилле вӑратма витӗм кӳнӗ.
2. Мамед Саид Ордбади - вӑл хальхи азербайджан литературин ашшӗ, ҫавӑн пекех унӑн чи чаплӑ пионерӗ шутланать.
3. Физуля Мухаммед-азербайджан поэчӗ тата 16 ӗмӗрти писатель. Ӑна азербайджан литературин никӗслевҫи тесе шутлаҫҫӗ.
4. Расул-вӑл 20 ӗмӗр пуҫламӑшӗнче азербайджан чӗлхине аталантарассинче пӗлтерӗшлӗ фигура пулнӑ. Азербайджан чӗлхине аталантарассишӗн пыракан юхӑма хастар хутшӑннӑ вӑл, уншӑн алфавит тӑвас ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
5. Анатри Гянджеви-12 ӗмӗрти перси поэчӗ, пӗтӗм литературӑри чи аслӑ поэт-романтиксенчен пӗри пекех паллӑ. Вӑл персипе азербайджан чӗлхисемпе ҫырнӑ, унӑн ӗҫӗсенчен хӑшне-пӗрне французла тата вырӑсла куҫарнӑ. Унӑн поэзийӗ азербайджан культурине иксӗлми витӗм кӳнӗ.

Азербайджан чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Азербайджан чӗлхи кӑткӑс структура пур. Ку агглютинативлӑ чӗлхе, вӑл сӑмах никӗсӗ ҫумне суффикссем хушса пӗлтернине пӗлтерет. Ку процесса агглютинаци теҫҫӗ. Сӑмахран, "чӗлхе" (ҫыратӑп) "яза-м" пулса тӑрать (эпӗ ҫыратӑп). Азербайджан чӗлхи те уҫӑ сасӑсен килӗшӳлӗхне кӗртет, ҫав килӗшӳллӗн суффикссемпе сӑмахсем сӑмахри лару-тӑрӑва кура пӗр-пӗринпе килӗшсе тӑмалла. Грамматика азербайджан чӗлхи икӗ йӑхран, виҫӗ падежран тата ҫичӗ вӑхӑтран тӑрать.

Азербайджан чӗлхине мӗнле тӗрӗс вӗрентмелле?

1. Алфавитпа паллашма пуҫлӑр. Азербайджан чӗлхинче 33 саспаллирен тӑракан азербайджан алфавитӗпе усӑ кураҫҫӗ.
2. Чӗлхе никӗсне вӗренмелли учебник е онлайн-вӗренӳ пособийӗ тупӑр. Грамматика, предложени тытӑмӗ тата словарьсен запасӗ - ҫаксем пурте чӗлхене ӑнланма кирлӗ.
3. Чӗлхене вӗренӗр. Азербайджанла ҫырнисене итлӗр, азербайджанла видеосемпе фильмсем пӑхӑр, унпа калаҫура калаҫас тесе вӑй хурӑр.
4. Яланах практикӑра пулӑр. Эсир мӗн вӗреннине пурне те пӑхса тухӑр, пурне те туса пӑхӑр. Упражненисем тӑвас тата чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫас ӗҫе хутшӑнни сирӗн пӗлӗве ҫирӗплетме пулӑшать.
5. Репетиторпа ӗҫлӗр. Репетитор сире хӑвӑр хӑвӑртлӑхпа вӗренме тата сирӗн прогресӑра хаклама пулӑшма пултарать. Вӗсем те сирӗн кирек мӗнле ыйтусем ҫине те рекомендаци пама, ответ пама пултараҫҫӗ.
6. Онлайн-ресурссемпе усӑ курӑр. Онлайн-уроксемпе ресурссем нумай, вӗсем сире вӗрентме пултараҫҫӗ.