Азербайджан Якутла Куҫар

Азербайджанла куҫару чӗлхе пулӑшӑвӗн пӗлтерӗшлӗ пайӗ шутланать, мӗншӗн тесен ҫӗршывра чӗлхесемпе культурӑсен уйрӑм гибричӗ йӗркеленнӗ, вӗсем пӗтӗм тӗнчери ҫулҫӳревҫӗсен чапӗпе усӑ кураҫҫӗ. Азербайджан тухӑҫ европӑпа центральнӑй ази чӗлхисен хӗресӗ шутланать, ҫакӑ азербайджан чӗлхине регионпа хутшӑнма тӑрӑшакан бизнеспа улӑштарма май ҫук пулӑшу парать.

Азербайджан чӗлхи регион чӗлхи шутланать, ун ҫинче, хаклав тӑрӑх, Кӑнтӑр Кавказра тата Вӑтаҫӗр Азире, уйрӑмах Азербайджан Республикинче 10 миллион ҫын калаҫать. Вӑл тӗрӗк чӗлхипе тачӑ ҫыхӑннӑ, ӗлӗкхи Совет Союзӗн ытти пайӗсенче те анлӑ сарӑлнӑ. Азербайджанский темиҫе ҫӗршывра официаллӑ чӗлхе пулса тӑрать, Азербайджан, Россия, Беларусь, Молдова, Казахстанпа Кыргызстана кӗртсен, ҫакӑ ӑна регионта бизнес тытса пыма палӑртсан ӑнланушӑн пӗлтерӗшлӗ.

Азербайджанла куҫарӑва ытти куҫарусенчен уйӑрса тӑракан темиҫе анспект пур. Азербайджан чӗлхи-питӗ кӑткӑс чӗлхе, вӑл ҫырӑвӑн икӗ системине тата икӗ ӑнланмалла диалекта хӑй ӑшне кӗртет. Ку азербайджан чӗлхипе тата ытти чӗлхесемпе ӗҫлекен тӑлмачӑсемшӗн ансат пулма пултарать, мӗншӗн тесен кашни чӗлхен хӑйӗн уйрӑмлӑхӗсемпе нюансӗсем пур. Сӑмахран, азербайджан чӗрчунӗсем виҫӗ вариант (арҫын, хӗрарӑм тата вӑтам ӑру) пур, ҫакӑ чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемшӗн ҫӑмӑлах мар пулма пултарать. Унсӑр пуҫне, час-часах контекта пӑхӑнса темиҫе май пур, ҫавӑнпа та тӗрӗс те тухӑҫлӑ куҫару тӗрӗс тонпа культурӑллӑ элементсене тупма пӗлнине пӗлтерет.

Ҫав вӑхӑтрах азербайджан чӗлхи тӗрӗк чӗлхипе питӗ тачӑ ҫыхӑннӑ, вӗсем хушшинче пӗрлехи сӑмахсем те, ӑнланусем те нумай. Ҫакӑ кирек мӗнле чӗлхепе те палланӑ тӑлмачӑсене, урӑххине суйласа илме, азербайджанскинчен турккӑлла куҫарусемпе ӗҫлеме май парать.

Эсир регионта бизнес ҫул ҫӳретӗр-и е ертсе пыратӑр-и, анчах азербайджанла куҫару пулӑшӑвӗ сире хӑвӑр опытӑртан май килнӗ таран усӑ кӳме пулӑшать. Икӗ чӗлхесен опытлӑ носителӗсемпе ӗҫленӗ май, эсир хӑвӑр пӗлтерӗве тӗп-тӗрӗс те професси тӗлӗшӗнчен парасса, вырӑнти рынокпа ҫыхӑну тытма тата икӗ еншӗн те усӑллӑ хутшӑнусем тума пулӑшасса шанма пултаратӑр.

Хӑш ҫӗршывсенче азербайджан чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Азербайджан чӗлхипе ытларах Азербайджанра тата Иран хӑш-пӗр пайӗсенче калаҫаҫҫӗ, анчах Унта раҫҫей, Турци, Ирак, Грузи тата Сири пек ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ.

Азербайджан чӗлхин историйӗ мӗнле?

Азербайджан чӗлхин историйӗ Пирӗн эрӑри 8 ӗмӗре ҫитет, ун чухне огуз (тӗрӗк) йӑхӗсем Вӑтаҫӗр Азире пӗрремӗш хут вырӑнаҫнӑ. 13 ӗмӗр тӗлне Азербайджан перси культурипе чӗлхин пӗтӗм регионӗпех пысӑк центрӗ пулса тӑнӑ. Вырӑспа перси вӑрҫисем вӑхӑтӗнче 19 ӗмӗрте азербайджан чӗлхипе усӑ курнине Раҫҫей империйӗ вырӑс чӗлхи майлӑ путарнӑ. ССР союзӗ арканнӑ Хыҫҫӑн Азербайджан хӑйӗн никама пӑхӑнманлӑхне пӗлтернӗ, азербайджан чӗлхине ҫӗршывӑн официаллӑ чӗлхи тесе йышӑннӑ.
Ҫавӑнтанпа азербайджан чӗлхи темиҫе реформа тӳссе ирттернӗ, чӗлхене чӗррӗн упраса хӑварас тата унӑн малашнехи стандартизацине аталантарас тӗлӗшпе чӗлхе политикине йышӑннӑ. Ҫакӑ Азербайджанра, ҫавӑн пекех регионти ытти ҫӗршывсенче, Турци, Грузи тата Иран йышши миллионшар ҫын калаҫакан чӗлхене ҫӗнӗрен чӗртсе тӑратасси патне илсе ҫитернӗ. Унсӑр пуҫне азербайджан чӗлхи те ҫӗршывсенче пӗтӗм тӗнчипе паллӑ ют чӗлхе пулса тӑрать.

Азербайджан чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Мирза Фаталя Ахундов-азербайджан писателӗ, драматург, философ тата педагог. Унӑн ӗҫӗсем азербайджанецсене 19-мӗш ҫул вӗҫӗнче тата 20-мӗш ӗмӗр пуҫламӑшӗнче нацилле вӑратма витӗм кӳнӗ.
2. Мамед Саид Ордбади - вӑл хальхи азербайджан литературин ашшӗ, ҫавӑн пекех унӑн чи чаплӑ пионерӗ шутланать.
3. Физуля Мухаммед-азербайджан поэчӗ тата 16 ӗмӗрти писатель. Ӑна азербайджан литературин никӗслевҫи тесе шутлаҫҫӗ.
4. Расул-вӑл 20 ӗмӗр пуҫламӑшӗнче азербайджан чӗлхине аталантарассинче пӗлтерӗшлӗ фигура пулнӑ. Азербайджан чӗлхине аталантарассишӗн пыракан юхӑма хастар хутшӑннӑ вӑл, уншӑн алфавит тӑвас ӗҫре пысӑк вырӑн йышӑнса тӑнӑ.
5. Анатри Гянджеви-12 ӗмӗрти перси поэчӗ, пӗтӗм литературӑри чи аслӑ поэт-романтиксенчен пӗри пекех паллӑ. Вӑл персипе азербайджан чӗлхисемпе ҫырнӑ, унӑн ӗҫӗсенчен хӑшне-пӗрне французла тата вырӑсла куҫарнӑ. Унӑн поэзийӗ азербайджан культурине иксӗлми витӗм кӳнӗ.

Азербайджан чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Азербайджан чӗлхи кӑткӑс структура пур. Ку агглютинативлӑ чӗлхе, вӑл сӑмах никӗсӗ ҫумне суффикссем хушса пӗлтернине пӗлтерет. Ку процесса агглютинаци теҫҫӗ. Сӑмахран, "чӗлхе" (ҫыратӑп) "яза-м" пулса тӑрать (эпӗ ҫыратӑп). Азербайджан чӗлхи те уҫӑ сасӑсен килӗшӳлӗхне кӗртет, ҫав килӗшӳллӗн суффикссемпе сӑмахсем сӑмахри лару-тӑрӑва кура пӗр-пӗринпе килӗшсе тӑмалла. Грамматика азербайджан чӗлхи икӗ йӑхран, виҫӗ падежран тата ҫичӗ вӑхӑтран тӑрать.

Азербайджан чӗлхине мӗнле тӗрӗс вӗрентмелле?

1. Алфавитпа паллашма пуҫлӑр. Азербайджан чӗлхинче 33 саспаллирен тӑракан азербайджан алфавитӗпе усӑ кураҫҫӗ.
2. Чӗлхе никӗсне вӗренмелли учебник е онлайн-вӗренӳ пособийӗ тупӑр. Грамматика, предложени тытӑмӗ тата словарьсен запасӗ - ҫаксем пурте чӗлхене ӑнланма кирлӗ.
3. Чӗлхене вӗренӗр. Азербайджанла ҫырнисене итлӗр, азербайджанла видеосемпе фильмсем пӑхӑр, унпа калаҫура калаҫас тесе вӑй хурӑр.
4. Яланах практикӑра пулӑр. Эсир мӗн вӗреннине пурне те пӑхса тухӑр, пурне те туса пӑхӑр. Упражненисем тӑвас тата чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫас ӗҫе хутшӑнни сирӗн пӗлӗве ҫирӗплетме пулӑшать.
5. Репетиторпа ӗҫлӗр. Репетитор сире хӑвӑр хӑвӑртлӑхпа вӗренме тата сирӗн прогресӑра хаклама пулӑшма пултарать. Вӗсем те сирӗн кирек мӗнле ыйтусем ҫине те рекомендаци пама, ответ пама пултараҫҫӗ.
6. Онлайн-ресурссемпе усӑ курӑр. Онлайн-уроксемпе ресурссем нумай, вӗсем сире вӗрентме пултараҫҫӗ.

Якутски - Тӗрӗк чӗлхи, Унта Российӑн ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫӗнче ҫур миллион ытла ҫын калаҫать. Чӗлхе нумай пулмасть официаллӑ йышӑну илнӗ пирки якутскинчен куҫару пулӑшӑвӗпе ҫыхӑннӑ чылай ыйту пур. Ҫак статьяра эпир якутла куҫарнин пӗлтерӗшне тата унран та пӑхса тухӑпӑр, ҫавӑн пекех ҫак процеспа ҫыхӑннӑ ыйтусене сӳтсе явӑпӑр.

Якут чӗлхипе Российӑра ҫеҫ мар, Монголи, Китай тата Казахстан пек ҫӗршывсенче те калаҫаҫҫӗ. Ҫакӑ тӗнчери лару-тӑру якутла, ҫавӑн пекех ҫӗршывра та куҫарас ӗҫре кирлӗ пулнине пӗлтерет. Якутла куҫарас тӗп тӗллевӗ-тӗп халӑхсен тата ытти интересленнӗ енсен пӗр-пӗринпе хутшӑнассине ҫӑмӑллатас тесе чӗлхе пробелисене туллин пурнӑҫласси. Куҫарусем те ҫавӑн пекех массӑллӑ информаци тата культура хатӗрӗсемпе ҫыхӑннӑ юридически документсем, дипломати килӗшӗвӗсем, вӗренӳ материалӗсем, материалсем тата ытти документсем валли кирлӗ.

Ӗҫ якут чӗлхипе унран та куҫарас тесен хӑш-пӗр паха проблемӑсене асра тытмалла. Пӗрремӗшӗнчен, произведени проблеми пур. Якут чӗлхинче калаҫакан регионти диалекта пӑхӑнса сӑмахсен каларӑшӗнче уйрӑмлӑх пур. Ҫапла вара куҫаруҫӑсен ҫак регионти вариацисемпе паллашмалла, тӗп-тӗрӗс тивӗҫтермелле. Тата тепӗр проблема пулса тӑрать: чылай сӑмахсем хӑйсем усӑ куракан контект тӑрӑх темиҫе пӗлтерӗшлӗ. Ҫакӑ тӑлмачсене сӑмахӑн е пуплевӗн пӗлтерӗшне тӗрӗс палӑртма йывӑрлатать, ҫакӑ вара пушшех те кирлӗ ӗҫ тӑвать.

Якут чӗлхине тата унран куҫарнипе ҫыхӑннӑ йывӑрлӑхсене пӑхмасӑрах ҫак процесс пӗлтерӗшне йышӑнмалла. Якут чӗлхи хӑйӗн сӑмахне малалла тӑснӑ май якутла та, унран та куҫарусен пахалӑхне тата тӗрӗслӗхне пысӑкрах пахалӑхпа тивӗҫтересси пысӑк пӗлтерӗшлӗ пулса пырать. Культура хушшинчи ӑнӑҫлӑ диалогпа ҫыхӑнусене, уйрӑмах тӗп обществӑсен хушшинче, культура час-часах маргинализациленекен тӗп хутшӑнусене аталантарма пахалӑхлӑ куҫарусем пурнӑҫри пӗлтерӗшлӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче якутла калаҫаҫҫӗ?

Якутла российӑра, Китайра тата Монголире калаҫаҫҫӗ.

Якут чӗлхин историйӗ мӗнле?

Якут чӗлхи - тӗрӗк чӗлхи, вӑл каспи чӗлхин ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ чӗлхисен ушкӑнӗпе ҫыхӑнса тӑрать. Ун ҫинче Саха Республикинче 500 000 яхӑн ҫын, Пуринчен ытла Лена шывӗпе унӑн юпписен бассейнӗнче калаҫаҫҫӗ. Якут чӗлхи литература историйӗ пуян, вӑл 14 ӗмӗр варринчи пӗрремӗш ҫыру литературине тухать. Якут литератури Ҫывӑх Хӗвелтухӑҫӗнчен Тата Вӑтаҫӗр Азирен суфи поэчӗсен, ҫавӑн пекех император Российинчи вырӑс писателӗсемпе авторӗсен пултарулӑхне вӑйлӑ витӗм кӳнӗ. Якут чӗлхинчи чи малтанхи ҫырусенче тӗн тексчӗсем пулнӑ, Коранпа Зулайх ҫинчен калакан легендӑри сыпӑксен куҫарӑвӗсене те кӗртнӗ.
Якутла ҫырнӑ малтанхи хайлавсем 19 ӗмӗр вӗҫӗнче пичетленсе тухнӑ: якут халӑхӗн кулленхи пурнӑҫӗ ҫинчен калакан сӑвӑсем, калавсемпе романсем. Якут писателӗсем те хӑйсен произведенийӗсенче колониализмпа кӗрешни, ҫӗпӗрти йӑлана кӗнӗ культура пӗлтерӗшне тата регионти пусмӑрти халӑхсен йывӑр лару-тӑрӑвне тӗпчеме пуҫланӑ. 1920-1930 ҫулсенче Якут чӗлхи Юрий Чегерев, Анатолий Каюов, Геннадий Титов тата Иван Тазетдинов пек писательсем ертсе пыракан литература ренессансне тӳссе ирттернӗ. Ҫак тапхӑрта якутла кӑларнӑ кӗнекесен шучӗ ҫивӗччӗн ӳсрӗ, ҫавӑн пекех правительствӑпа административлӑ документсенче ҫак чӗлхепе усӑ курни те ӳсрӗ.
Паян якут чӗлхи хӑй йӑтса ҫӳрекенсем хушшинче ҫӗнӗрен чӗрӗлсе тӑрасси пирки пӑшӑрханать, унта темиҫе ҫӗнӗ хаҫат-журнал пичетленсе тухать. Ҫавӑн пекех Раҫҫей тулашӗнче якут чӗлхине вӗренессипе кӑсӑкланать, мӗншӗн тесен темиҫе университет ку чӗлхепе курссем сӗнеҫҫӗ.

Якут чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Юрий Николаевич Винокуров-лингвист, историк тата филолог; 2. Степан Георгиевич Островский – якут поэчӗ, драматург, прозаик тата тӑлмачӑ; 3. Олег Михайлович Беляев – якут литературоведӗпе публицист; 4. Лилия Владимировна Багаутдинова – якут фольклорисчӗ; 5. Кулине Чӑрӑш Павлова-лексикограф тата диалектологи тӗпчевҫи.

Якут чӗлхи тытӑмӗ мӗнле йӗркеленнӗ?

Якут чӗлхи тӗрӗк чӗлхин ҫемйине тивет, вӑл ҫурҫӗрпе хӗвелтухӑҫ группӑн пӗр пайӗ пулса тӑрать. Ку агглютинативлӑ чӗлхе вӑл ҫӗнӗ пӗлтерӗшсемпе формӑсем тума пултаракан суффикссемпе усӑ курнине пӗлтерет. Якут чӗлхи пысӑк флексипе уйрӑлса тӑрать, ку вӑл сӑмахсем хӑйсен формине предложенире мӗнле усӑ курнине кура улӑштарнине пӗлтерет. Пурлӑх, местоименисем, паллӑ тата глаголсем вӗсен формине контекстран килет тесе палӑртма ыйтаҫҫӗ.

Якут чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. Якут чӗлхи учебникӗн экземплярне е инструктор валли ертсе пымалли руководствӑна илӗр. Ҫак материалсенче илсе килнӗ уроксене туса хатӗрлени-чӗлхене лайӑхлатмалли чи лайӑх меслет.
2. Калаҫусемпе аудиторире практикӑра усӑ курӑр. Кирек мӗнле чӗлхене те вӗренмелли чи лайӑх меслет - ӑна май килнӗ таран ытларах практикацилемелле, ҫавӑнпа та хӑвӑрпа калаҫакан ҫынна тупма тӑрӑшӑр.
3. Якутла ҫырнӑ материала вуласа тухӑр. Ҫакӑ сире чӗлхе структурипе грамматикине ӑнланма пулӑшӗ.
4. Якутсен культурипе тата историйӗпе паллашӑр. Эсир ҫынсем ҫинчен тата вӗсен пурнӑҫӗ ҫинчен ытларах пӗлсен, ҫакӑ сире чӗлхене лайӑхрах ӑнланма пулӑшӗ.
5. Пӑхӑр та итлӗр якутски МИХӖСЕМ. Ҫак чӗлхепе усӑ курма пултаракан радиопрограммӑсемпе телешоусемсӗр пуҫне онлайн-ресурссем те нумай.
6. Якутие Кайса Килӗр. Регионта вӑхӑт ирттернӗ хыҫҫӑн эсир чӗлхене кӗрсе чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе калаҫма май илетӗр.