Мари Сӑрчӗ Акӑлчан Куҫар

Финн-угор чӗлхин уйрӑм диалекчӗ шутланать, тӗпрен Илсен Раҫҫей, Эстони тата Финлянди регионӗсенче пурӑнакан ту-мари халӑхӗн сахалӑшӗпе усӑ курать. Ку чӗлхе сахалрах пулин те ту-мари халӑхӗн культурӑллӑ хӑйне евӗрлӗхӗшӗн калама ҫук пысӑк пӗлтерӗшлӗ. Ҫапла вара, ту-сӑртлӑ марийскинчен куҫару пулӑшӑвӗ пек пуҫарусемпе ҫак чӗлхене упраса хӑварасси ҫине ытларах та ытларах тимлӗх уйӑрать.

Юлашки ҫулсенче марий чӗлхинчен куҫару пулӑшӑвӗ ытларах та ытларах палӑрса пырать. Ҫакӑ ту-сӑртлӑ мари чӗлхин, культура хӑйне евӗрлӗх маркерӗн, ҫавӑн пекех онлайн-куҫару пулӑшӑвӗсемпе анлӑн усӑ курнипе ҫыхӑннӑ. Онлайн-куҫару пулӑшӑвӗсемпе усӑ курса ту-сӑртлӑ мари чӗлхипе ҫӳрекенсем пӗтӗм тӗнчипе тӗрлӗ чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе хутшӑнма пултараҫҫӗ. Унсӑр пуҫне онлайн-куҫару пулӑшӑвӗсемпе те ту-сӑртлӑ мари чӗлхипе ҫырнӑ паха документсемпе литературӑна урӑх чӗлхе ҫине куҫарма пулать.

Ту-сӑртлӑ мари чӗлхинчен тӑлмач пулӑшнипе тӗрлӗ меслетсемпе усӑ курма пулать. Сӑмахран, вӗсене фильмсем е телешоу тума ту-мари чӗлхин актерӗсем хутшӑннипе е ту-мари чӗлхипе кӗнекесене ҫак чӗлхене пӗлмен ҫынсемшӗн юрӑхлӑ тума пулать. Ҫавӑн пекех вӗсем ҫуралнӑ кун ҫинчен пӗлтерекен свидетельствӑсем, юридически документсем, шкулти учебниксем, ту мари чӗлхи валли кирлӗ документсемпе те усӑ курма пултараҫҫӗ. Ҫак тӗслӗхсем ҫумне ту-мари чӗлхинчен куҫару пулӑшӑвӗпе усӑ курни ҫумне ҫавӑн пекех ҫак чӗлхепе калаҫма вӗренекен ачасене пулӑшу пама е словарьсемпе учебниксене ту-мари чӗлхипе грамматика вӗренӳҫисем туса хатӗрлеме усӑ курма пултараҫҫӗ.

Ту-сӑртлӑ мари чӗлхинчен куҫарас ӗҫ ҫак кирлӗ чӗлхене упраса хӑварассинче пысӑк усӑ парать. Литературӑна, фильмсене тата ытти ту-сӑртлӑ мари чӗлхипе ытти кирлӗ документсене панӑ чухне ту-сӑртлӑ мари чӗлхипе ҫӳрекенсем культурӑпа йӑхран тухнӑ ҫынсемпе хутшӑнма пултараҫҫӗ. Ту-сӑртлӑ марийскинчен куҫару пулӑшӑвӗ панӑ май ҫынсем ҫак кӑсӑк чӗлхепе ытларах та ытларах паллашаҫҫӗ, ҫавна май ӑна малашлӑхра упраса хӑварма пулӑшаҫҫӗ.

Хӑш ҫӗршывсенче ту-сӑртлӑ мари чӗлхипе калаҫаҫҫӗ?

Раҫҫейре Тата Беларусире ту-сӑртлӑ мари чӗлхипе калаҫаҫҫӗ.

Горно-мари чӗлхин историйӗ мӗнле?

Ту-мари чӗлхи-Урал чӗлхи, Унта Раҫҫейри ту-мари халӑхӗ калаҫать. Ҫак чӗлхене пӗрремӗш хут 17 ӗмӗр варринче, вырӑс тӗпчевҫисемпе ученӑйӗсем ҫак регион тӑрӑх мари халӑхӗн ҫул ҫӳревӗсем ҫинчен отчет ҫырма пуҫласан, документланӑ. 19 ӗмӗр пуҫламӑшӗнче лингвистсем малалла чӗлхене документлама тата унпа халӑх хушшинче усӑ курма пуҫланӑ. Совет влаҫӗ вӑхӑтӗнче ҫак чӗлхене хисеплесси чылай ӳснӗ, мӗншӗн тесен вӑл шкулсенче вӗрентнӗ тата официаллӑ документсемпе нумай усӑ курнӑ. Совет Союзӗ арканнӑ хыҫҫӑн ҫак чӗлхе ҫӗнӗрен чӗрӗлнине тӳссе ирттернӗ, ҫамрӑксенчен нумайӑшӗ ӑна паян вӗренеҫҫӗ те усӑ кураҫҫӗ.

Ту-сӑртлӑ мари чӗлхине аталантарас ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Павел Чудинов-горно-мари ученӑйӗ, 1973 ҫулта пичетленсе тухнӑ горно-мари чӗлхин пурне те ҫавӑрса илекен пӗрремӗш энциклопедийӗн авторӗ.
2. Павел Пентков - ту-мари чӗлхин икӗ словарӗн авторӗ, вӗсенчен пӗри 2003 ҫулта, тепри - 2017 ҫулта пичетленсе тухнӑ.
3. Татьяна Рудина - ӑна ачасене вӗрентме ту-сӑртлӑ мари чӗлхин пӗрремӗш курсӗсене йӗркелекен.
4. 1983 ҫулта горн - мари чӗлхин пӗрремӗш учебникне йӗркеленӗ Юрий Макаров-горно-мари лингвисчӗ.
5. Анна Кузнецова - горно-мари чӗлхин грамматикипе, словарьсемпе вӗренӳ материалӗсен темиҫе учебникӗн авторӗ.

Ту-мари чӗлхин структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Ту-сӑртлӑ мари чӗлхи урал чӗлхипе, сӑмахран, атӑл-финла туратсемпе ҫыхӑннӑ. Ку агглютинативлӑ чӗлхе, вӑл сӑмахсене грамматика ҫыхӑнӑвӗсене палӑртас тесе суффикссем хушса ҫырнипе йӗркеленине пӗлтерет. Тӗслӗхрен, суффикс хушнине пӑхӑнса пӗр никӗс "кӗнеке", "кӗнеке" е "кӗнеке вулани"тенине пӗлтерме пултарать. Ҫавӑн пекех вӑл уҫӑ сасӑсен, сасӑ процесӗн килӗшӗвӗпе усӑ курать, ҫав процесс сӑмахри паллӑ уҫӑ сасӑсене пӗр-пӗр ӳкерчӗке тытса пыма улӑштарма хушать. Ту-сӑртлӑ мари чӗлхинче гендер уйрӑмлӑхӗсем ҫук, вӑл ытти чӗлхе ҫемйисенчен кивҫен илнӗ сӑмахсем сахал пулнӑран ытти финн-угор чӗлхисенчен консервативлӑрах шутланать.

Горно-мари чӗлхине мӗнле тӗрӗс вӗрентмелле?

1. Горно-мари чӗлхипе ҫӳрекен ҫынна тупӑр: чӗлхене вӗренмелли Чи Лайӑх меслет - ӑна пуҫӗпех путса ларасси. Грамматика, произведени тата словарь запасӗ ҫинчен спектакль курас тесе ту-сӑртлӑ мари чӗлхин носителӗпе калаҫӑр.
2. Алфавит вӗренӗр: эсир ҫӗнӗ сӑмахсемпе пуплевсене вӗренме пуҫличчен ту-сӑртлӑ мари чӗлхин алфавитӗпе паллашмалла.
3. Ансат сӑмахсенчен тата пуплевсенчен пуҫлӑр: тӗссем, цифрӑсем, эрне кунӗсем, ҫавӑн пекех "сывлӑх сунатӑп", "сывӑ пулӑр", "тархасшӑн" тата "тавтапуҫ" текен тӗп сӑмахсене асра тытма тӑрӑшӑр.
4. Хилл Мари чӗлхине вӗренмелли занятисене ҫӳрӗр: сирӗн регионта май пур пулсан Хилл Мари е онлайн-чӗлхе курсне вӗренмелли занятисене ҫырӑнасси ҫинчен шухӑшлӑр. Пӗлӗр, вырӑнти университетсем ту-сӑртлӑ мари чӗлхи валли ятарласа курс сӗнеҫҫӗ-и?
5. Тӑтӑшах практикӑра пулӑр: Ҫӗнӗ чӗлхене вӗреннӗ чухне Йӗрке тӗп фактор пулса тӑрать. Кашни кун практикӑра ӗҫлеме тӑрӑшӑр, ҫак чӗлхене кулленхи пурнӑҫа кӗртмелли майсем тупӑр. Hill Mari музыкӑна итлӗр те Hill Mari фильмсене е шоу Hill Mari фильмсене пӑхӑр, сарӑлнӑ сӑмахсемпе пуплевсене астуса юлӑр.

Акӑлчан чӗлхи тӗнчери чи сарӑлнӑ чӗлхе шутланать, вӑл пӗтӗм тӗнчери ҫынсемшӗн культура хушшинчи кӗпер пулса тӑрать. Чӗлхе барьерӗсене ҫӗнтерсе пыракан обществӑн хакне йышӑннӑҫемӗн предприятисемпе правительствӑсемпе организацисем акӑлчанла куҫарас кӑмӑл ӳссех пырать.

Акӑлчанла куҫару процесӗ пӗр чӗлхепе ҫырнӑ пуҫламӑш документа илнине, ӑна урӑх чӗлхепе улӑштарассине малтанхи пӗлтерӗшне ҫухатмасӑр улӑштарассине шута илет. Ку пуплеве куҫарса парассинчен е икӗ тӗрлӗ чӗлхепе роман е корпоративлӑ брифинг тӑвассинчен кӑткӑсрах пулма пултарать.

Акӑлчан чӗлхин куҫаруҫисем тӗрлӗ инструментсемпе меслетсене куҫарӑва тӗп-тӗрӗс пурнӑҫлама шанаҫҫӗ. Вӗсен икӗ чӗлхене те тарӑн пӗлмелле, пӗлтерӗшпе контекс нюансӗсене тӗп-тӗрӗс интерпретацилеме пӗлмелле. Кунсӑр пуҫне акӑлчанла куҫарма специалистсем культура терминологине, вырӑнти тата йӑласене тарӑн ӑнланмалла.

Акӑлчан чӗлхин тухӑҫлӑ куҫаруҫи пулас тесен вӗренӳ тата практика ҫулӗсем кирлӗ, нумайӑшӗ куҫаруҫӑсен е университетсенчи аккредитациленӗ ассоциацисенче сертификаци ирттерме кӑмӑллаҫҫӗ. Ҫак сертификаци вӗсен опытне кӑтартса парать кӑна мар, вӗсен ӗҫӗ професси органӗ палӑртнӑ пахалӑхпа тухӑҫлӑх стандарчӗсене тивӗҫтернине те шантарать. Сертификаци те акӑлчан чӗлхине куҫаракансене отраслӗн юлашки ӗҫ хатӗрӗсене пӗлсе тӑма пулӑшать.

Акӑлчанла куҫарни-хаклӑ хӑнӑху, вӑл обществӑри тӗрлӗ сийсенчи ҫынсене пӗр-пӗринпе хутшӑнма, идейӑсемпе опытсене улӑштарма май парать. Тӗнче глобализациленнӗҫемӗн пӗр-пӗринпе ҫыхӑнса пынӑран акӑлчанла куҫару ӗҫ, социаллӑ тата политика сферисенче пӗлтерӗшлӗ вырӑн шутланать.

Хӑш ҫӗршывсенче акӑлчанла калаҫаҫҫӗ?

Акӑлчан чӗлхи анлӑ сарӑлнӑ, вӑл тӗнчери нумай ҫӗршывсенче официаллӑ чӗлхе пулса тӑрать, Пӗрлешӳллӗ Штатсем, Королевство, Канада, Австрали, Ирланди, Ҫӗнӗ Зеланди, Кӑнтӑр Африка, Ямайка Тата Лӑпкӑ океанри Кариб бассейнӗпе Утравсен ытти ҫӗршывӗсене те кӗртет. Акӑлчан чӗлхи те Индире, Пакистанра, Филиппинӑра Тата Африкӑпа Азири ытти ҫӗршывсенче официаллӑ чӗлхе пулса тӑрать.

Акӑлчан чӗлхин историйӗ мӗнле?

Акӑлчан чӗлхи хӑйӗн тымарӗсемпе хӗвеланӑҫ германи чӗлхин, протогерман чӗлхисен пӗрлехи аслашшӗнчен пулса кайнӑ ҫемьене каять. Ҫак йӑла пирӗн эрӑчченхи 1000 тата 500 ҫул хушшинче хальхи ҫурҫӗр Германипе Скандинави территорийӗнче аталаннӑ тесе шутлаҫҫӗ.
Унтан ӗмӗрсем тӑршшӗпех темиҫе тӗрлӗ германи диалекчӗ аталаннӑ, вӗсенчен хӑшӗ-пӗрисем юлашкинчен англи-фриз, староангли тата авалхи артаксон пулса тӑнӑ. Англире Пирӗн эрӑри 1150 ҫулччен, халӗ вӑтам англи чӗлхипе эволюцилеме пуҫласан, авалхи акӑлчан чӗлхи пулнӑ. Ҫак куҫса ҫӳрекен тапхӑра 1066 ҫулта норманди ҫӗнтерсе илнӗ шайра йышӑннӑ французла сӑмахсене кӗртнипе палӑртнӑ.
Чосер вӑхӑтӗнче 1300-мӗш ҫулсен вӗҫӗнче вӑтам акӑлчан Англин доминировать тӑвакан чӗлхи пулса тӑнӑ, вӑл французла тата латынла вӑйлӑ витӗм кӳнӗ. 1500-мӗш ҫулсен пуҫламӑшӗнче акӑлчан чӗлхин ҫак форми паян акӑлчан чӗлхи пулса тӑнӑ, ӑна вӑл анлӑн йышӑнса, паянхи ир акӑлчан чӗлхипе йышӑннӑ.
Хальхи акӑлчан чӗлхи пӗтӗм тӗнчипе те пӗр евӗрлӗ пулман, унпа тӗрлӗ ҫӗршывсенче тата регионсенче усӑ курнӑ. Сӑмахран, америкӑри пӗрремӗш англи британи английӗнчен 17 ӗмӗре чылай уйрӑлса тӑма пуҫланӑ.
Паян акӑлчан чӗлхине промышленность революци хыҫҫӑн пулса иртнӗ культурӑпа технологи улшӑнӑвӗсемпе ҫыхӑннӑ нумай ҫӗнӗ сӑмахсем тата пӗлтерӳсем хушӑннӑ. Кунсӑр пуҫне тӗп коммуникаци технологийӗсем тухни тата пӗтӗм тӗнчери ҫулсене активизацилени те нумай неологизмсем патне илсе ҫитернӗ. Ҫапла вара акӑлчан чӗлхипе тӗнчери чи анлӑн усӑ курма пуҫланӑ.

Акӑлчан чӗлхине вӗренес ӗҫе пысӑк тӳпе хывнӑ топ-5 ҫынна кам кӗрет?

1. Вильям Шекспир - акӑлчан чӗлхипе чи паллӑ драматург, шекспира ку таранччен усӑ куракан пин-пин сӑмах тата сӑмахсем шухӑшласа кӑлараҫҫӗ.
2. Джеффри Чосер - вӑтам акӑлчанла ҫыракан чи паллӑ авторсенчен пӗри, унӑн ӗҫӗсене чӗлхе стандартизаци енӗпе пулӑшу параҫҫӗ.
3. Сэмюэл Джонсон - час-часах акӑлчан литературин ашшӗ теекенскер-акӑлчан чӗлхин чи ӑнланмалла словарьне хатӗрленӗ.
4. Джон Мильтон - унӑн "Ҫухалнӑ рай" эпикӑллӑ поэми акӑлчан чӗлхипе чи паллӑ поэзиллӗ произведенисенчен пӗри пулса тӑрать.
5. Вильям Тиндейл - англи реформацийӗн тӗп фигури, Вӑл Библие акӑлчанла унӑн еврейсемпе грек ҫӑлкуҫӗсенчен куҫарнӑ пӗрремӗш ҫын пулнӑ.

Акӑлчан чӗлхин структури мӗнле йӗркеленнӗ?

Акӑлчанла аналитика чӗлхи вӑл уйрӑм морфемӑсене е пӗлтерӗшлӗ единицӑсене пайланине пӗлтерет. Вӑл предложенири сӑмахсен ҫыхӑнӑвне кӑтартас тесе грамматика ӑрӑвӗпе е вӗҫӗпе мар, сӑмах йӗркипе усӑ курать. Акӑлчан чӗлхи те субъект-глагол-объект принципӗ тӑрӑх сӗнӳсем панӑ йӗркепе чылаях хытӑ синтаксика тытӑмӗ пур. Кунсӑр пуҫне, акӑлчан чӗлхинче паллӑ ячӗсен ячӗсене ҫырса кӑтартма чылай ансат йӗркепе усӑ кураҫҫӗ.

Акӑлчан чӗлхине тӗрӗс меслетпе мӗнле вӗренмелле?

1. План тӑвӑр. Эсир эрнере миҫе сехет акӑлчан чӗлхине вӗренме пултарни ҫинчен тата кашни занятие мӗн чухлӗ вӑхӑт сая ярасси ҫинчен шутлӑр.
2. Тӗпрен пуҫлӑр. База грамматикине тата словарь запасне вӗренӗр, вӑл чӗлхепе калаҫма тата ӑна ӑнланма кирлӗ.
3. Пуҫӑр ҫине ларӑр. Хӑвӑра ҫак чӗлхепе ҫавӑрса илме тӑрӑшӑр. Фильмсене пӑхӑр, юрӑсемпе подкастсене итлӗр, ҫавӑн пекех акӑлчанла кӗнекесемпе журналсене вулӑр.
4. Ҫынсемпе калаҫӑр. Калаҫакан класпа е онлайн-пӗрлӗхпе пӗрлешесси ҫинчен, акӑлчан чӗлхипе чӗлхе йӑтса ҫӳрекенсемпе усӑ курасси ҫинчен шухӑшлӑр.
5. Онлайн-курсран иртӗр. Онлайн-курссемпе руководствӑсем нумай, вӗсем сире акӑлчан чӗлхине структурисемпе тата интереслӗ мелпе вӗренме пулӑшаҫҫӗ.
6. Яланах практикӑра пулӑр. Акӑлчанла калаҫу тата ҫыру калаҫӑвӗнче кашни кунах практикӑра усӑ курма вӑхӑт уйӑрӑр. Ку темиҫе минутлӑха ҫеҫ пулсан та, эсир хӑвӑр графике тытса пынине, малалла та практикӑра ӗҫленине ӗненӗр.