Башкир Белорус Кусараш

Башкир йылме-Кугезе сюр йылме, кудыжо Республикыште башкортан, Россий ойла. Тудо тюрк йылме-влакын кипчакский группышкышт пура, тушто 1,5 миллион наре еҥ маныт.

Башкир йылме тӱрлӧ, тушто республик мучко шуко тӱрлӧ диалект шарлен. Тиде башкир йылме гыч да тудын ӱмбак неле задаче шотышто кусарымашым ышта. Диалект-влак коклаште ятыр тӱҥ ойыртем уло, тудо кусарымашым, мутвож гай мутмучаш ден ойсавыртышым поснак нелемден кертеш.

Йылме нюансым умылышо опытан носитель-влак лияш кӱлеш. Нине кусарыше-влак тӱрлӧ диалектым лончылен моштышаш да эн изи ойыртышымат кучен моштышаш улыт. Теве молан профессионал кусарыше-влаклан утларак пагалымашым пуат, кунам башкир йылмыш кусарыме нерген мут пура.

Кусарышым башкир йылме гыч кычалме годым икмыняр кӱлешан фактор уло, тудым шотыш налаш кӱлеш. Опыт эн кугу значениян; кусарыше шке оригинал йылмыж дене, кусарыме йылме денат пайдаланен шогышаш, тыгак культур контекстым умылышаш. Тыгак рашемдаш кӱлеш: кусарыше тиде йылме дене кучылтмо пеш кӱлешан терминологиян, илен-толын вашталт кертеш.

Чумыр налмаште, чумыр налмаште, лӱмын шинчымашым да моштымашым, тыгак диалект ден культурым умылымашым йодеш. Шонымо кӱлешлыклан гарантийым пуаш опытан да сайын палыше кусарышым тарлаш кӱлеш.

Могай эллаште башкир йылме дене ойлат?

Башкир йылме дене утларакшым Российыште ойлат, Казахстаныште, Украиныште Да Узбекистаныште шуко нумалше уло.

Башкир йылмын историйже могай?

Башкир йылме-тюрк йылме, туштыжо Республикыште Утларакшым Урал курык регионышто верланыше Башкоростан маныт. Тиде республикысе ик официальный йылме, туштыжо тыгак пошкудо удмурт меньшинствын южо ӱшанъеҥже-влак ойлат. Тиде йылме шуко курым мучко кучылталтеш да тымарте ойлымо ик эн тошто тюрк йылме гыч ышталтеш.
Башкир йылме нерген эн ондак возымо лӱм-влак 16 курымыш пурат. Тиде жапыште тудо араб да перс йылме-влакын виян мутышт йымалне лийын. 19 курымышто башкир йылме регионышто икмыняр тӱрлӧ тыгыде регионлаште возымо йылме лийын. Тыгак тудын пӱтынь регион мучко шарлаш полшымыжлан шанче пашаште кучылталтын.
Совет жапыште башкир йылме россий влиянийлан кӧра чот орланен. Шуко башкир шомак нуным руш эквивалент дене вашталтен. Тиде йылме школышто туныкталтын,садлан иктештыме башкир алфавитым ышташ тӧчен.
Совет саманыште башкир йылме активнын кучылталтын, да тиде йылмым аралыме шотышто утларак тыршалтын. Шуко еҥ кызыт башкир йылмым кокымшо йылме семын шымла да Республикын правительствыже Башкоростан тиде йылмым илен лекташ йӧным ыштышашлан утларак вийым пышта.

Башкир йылмым вияҥдымашке эн кугу надырым пуышо 5 еҥ-влак кӧ пура?

1. Тудо Габдрафиков-поэт, публицист да сценарист, башкир литературышто да башкир йылмым нӧлтымаште пеш кӱлешан капкыл лийын.
2. Николай Галиханов-башкир шанчызе да поэт, тудо башкир йылме дене лу пашам возен да кызытсе башкир наукын негызшылан шотлалтеш.
3. Дамир Имагилов-академик, философ да лингвист, тудо башкир йылмым нумалше-влак коклаште грамотлык кӱкшытым нӧлтымаште шуко пашам ыштен да башкир йылме дене возен.
4. Аскер Амбетов-башкир поэт, прозаик да учёный, тудо башкир йылме да литератур шотышто ик вӱдышӧ фигур лийын да тиде йылме дене икмыняр кугу произведенийым возен.
5. Ирек Яхно – кумдан палыме башкир писатель да драматург, тудын произведенийже-влакым Российыште веле огыл, пӱтынь тӱняште, тыгак тудо лудшо-влаклан башкир йылмым утларак пайдале лияш манын, Шуко ыштен.

Башкир йылмын структуржым кузе ыштыме?

Башкир йылме-тюрк йылме ешын кипчак укшлаж дек пурышо агглютинатив йылме. Тудо грамматике функцийым ончыктышашлан кучылталтше суффикс ден лӱмын ыштыме йӱк-влакым кучылтын кучылталтеш. Башкир йылме тыгак согласный ден йоҥйӱк-влакын поян системышт уло, тидын шотыштак слогысо, тыгак деепричастиян конструкций-влакат тудын чумыр структуржым ыштат.

Кузерак башкир йылмым утларак чын йӧн дене тунемаш?

1. Башкир алфавит да ойлымаш дене палыме лийза. Башкир йылмым тунемаш гына тӱҥалыда гын, тиде эн кӱлешан икымше ошкыл. Башкир йылме дене южо тӱҥ текстым лудса да кажне буквам чын каласымаште кучылтза.
2. Репетиторым але курсым муын ончыза. Йылмым сайын тунемаш-тиде йылме нумалше дене индивидуал туныктымашым эрташ. Тидым ышташ ок лий гын, верысе курсыш але аудио - да видеокурсыш ончалза.
3. Башкир йылме дене шуко материалым лудса, колыштса да ончыза. Тендан йылме дене сай палыме лиймыда семын тӱшкаувер йӧн-влакым башкир йылме дене лудмаште да колыштмаште умбакыже практиковатлыза. Башкир йылме дене аудиописьым, литературым, фильмым да мурымат муын ончыза да вуйге йылмыш пурен шичса.
4. Башкирла кутырымаште практикылыза. Муын моштыза практикылан партнёрым але ушныза онлайн-форумыш, кушто еҥ-влак башкирла ойлат. Йоҥылышым ышташ ида лӱд-туныктымо ужаш!
5. Умбакыже тунемаш тӱҥалза. Те шкендам тӱҥ шотышто комфортно шижыда гынат, эре ала-могай у, молан тунемаш да практиковатлаш тунемаш лиеш. Башкир йылме дене кузе-гынат материалым утларак лудаш, колышташ да ончаш тӱҥалза.

Россий Дене гранитлыше Беларусь-эрвел европысо эл, Украина, Польша, Литва да Латвий. Белорус йылмыш документ-влакым, литературым да сайт-влакым белорус йылмыш кусарымаш белорус ден моло калык коклаште веле огыл, эл кӧргыштат тӱнямбал обществын тӱҥ ужашыжлан шотлалтеш. 10 миллион наре калык улмо годым тиде тӱрлӧ элыште обществын чыла лончыжо дене пайдалын кутырен мошташ кӱлын.

Белорус-влакын официал йылмышт дене белорусский шотлалтеш, да возымо кок тӱҥ йӧн уло, нунын кокла гыч кажныжат кусарыме годым чӱчкыдын кучылталтеш: латин алфавит ден кириллице. Латин алфавит латынь, Рим империй йылме деч ышталтеш да ятыр касвел эллаште кучылталтеш; тудо польский алфавит дене чак кылдалтын. Тиде жапыште шемшыдаҥ алфавит дене кылдалтше да монах-влак дене ваш кылдалт шогышо кириллице руш йылме дене чак кылдалтын да Эрвел Европышто да Рӱдӧ Азийыште шуко эллаште кучылталтеш.

Белорус кусарыше тӱҥалтыш текстын ыҥжым раш каласаш кок алфавит денат сайын умылтарен шогышаш. Кусарыше тыгак белорус грамматике да лексике дене, тыгак белорус культурын шинчымашыжым раш кусараш пеш сайын кучышаш.

Англичан гыч белорусский але белорусский гыч англичан йылме дене кусарымым кусарыше йылмым умыла да увертарымашым чын каласен кертеш гын, тунарак неле огыл. Но задаче изишак неле: кӧ белорус гыч вес йылмыш кусараш шона, немыч, француз але испанский гай. Тиде теве мо дене кылдалтын, кусарыше кусарыме йылме дене увертарымашым, белорус йылмыште уке мут але ой-влакым кучылтын, кусарен кертеш.

Эше ик проблеман, туштыжо белоруссий кусарыше-влак керылт пурат, тудо факт шотлалтеш: ятыр мут ден ой-влак контекст шот дене икмыняр кусаралт кертыт. Тылеч посна южо годым англичан да белорусс йылме дене тӱрыс тӱрлӧ значениян шомак-влак улыт, садлан кусарыше тиде ойыртем нерген палышаш да шке кусарымым кӱлеш семын коррективлышаш.

Пытартышлан, белорус йылмыш кусарыме годым культурный контекстым эскераш да иктаж-могай культур але культур шиждыме терминым але фразе-влакым сайынрак эскераш кӱлеш. Кусарыше уверым белорус йылме дене чын каласаш манын, йылмын анюансше, тудын грамматике структуржо да белорус обществын культур контекстше дене палыме лийшаш.

Белорус йылмыш кусарымаш могай задачым ончыде, кугу шинчымашан да опыт улмо годым сай шинчымашан лийын кертеш. Йылме кузе ышталтмым умыленат, культур контекстын кӱлешан улмыжым шотыш налын, опытан белорус кусарыше йылме кӱрылтмашым сеҥаш да кӱлешан кылым рашемдаш полшен кертеш.

Могай эллаште белорус йылме дене ойлат?

Белорус йылме дене утларакшым Российын южо районлаштыже, Украин, Литва, Латвий да Польшылаштыже кутырат.

Белорус йылмын историйже могай?

Белорус калыкын тӱҥалтыш йылмыже акрет годсо-славянский ыле. Тиде йылме 11 курымышто лийын да Киевский русь саманын йылмыже 13 курымышто йӧрлмешкыже. Тиде жапыште тудо черке славянскийын да моло йылме-влакын пеш кугу влиянийышт йымалне лийын.
13-14 курымлаште йылме кок тӱрлӧ диалектлан шелалташ тӱҥалын: йӱдвел да кечывалвел диалект-влак белорус йылмын диалектше. Кечывалвел диалект великий князь семын кучылталтше литератур йылмын негызшылан возалтын, тудыжо вара элын официал йылмыже лийын.
Моско пагытыште, 15 курым гыч тӱҥалын, белорус йылме руш йылмыш умбакыже тунемаш тӱҥалын, кызытсе белорус йылмат шке ӱжакажым налаш тӱҥалын. 16-17 курымлаште квалификацийлаш да стандартизироватлаш тӧчымаш ылыже, но тиде тыршымаш арам лие.
19 курымышто белорус йылме кутырымо да сылнымут семын уэш ылыжмым чытен. 1920-шо ийлаште Тудо Советский Союзын ик официал йылмыжланат шотлен ыле. Туге гынат 1930-шо ийласе сталинград репрессий-влак тиде йылмым кӱчыкемдымашке шуктеныт. Тудо 1960-шо ийла мучаште уэш шочо да тылеч вара беларусин официал йылмыж дене де-факт лийын.

Кӧ белорус йылмым вияҥдымашке эн кугу надырым пыштыше 5 еҥ пура?

1. Францис Скорине (1485-1541): "белорус литературын Ачаже" Манын Лӱмдалтын, Скорина христиан текстым икымше савыктыше да латынь да чех йылме дене белорус йылме дене кусарыше лийын. Тудлан тиде йылме дене пашам ышташ ончыкылык писатель-влакын кумылыштым нӧлтымым да ончыкылык писатель-влакын кумылыштым возат.
2. Полкысо Симеон (1530-1580): Богослов, поэт да философ, Полцкий йылме, историй, культур, религий да географий шотышто шуко шӧрынан пашашт дене палыме. Тудо белорус литературын канонический произведенийже-влак дене икмыняр текстым возен.
3. Янка Налын (1882-1942): Поэт ден драматург, Белоруссла, тыгак руш йылме денат да 20 курымысо эн кугу белорус поэт семын кумдан палыме.
4. Якып Классым (1882-1956): Поэт ден прозаик, Колас белорус йылмын диалектыштыже возен, туштыжо элын касвел ужашыштыже ойлалтеш да ятыр у мутым да ой-влакым йылмыш пуртен.
5. Василь Быков (1924-2003): Поэт, драматург, сценарист да диссент, Былов ойлымашым, пьесым да почеламутым возен, могайыштыже совет оккупаций годым белрусышто илыш сӱретлалтын. Тудын произведенийже-влак кокла гыч шукышт кызытсе белорус литературышто ик эн кӱлешан улыт.

Белорус йылмын структуржым кузе ыштыме?

Белорус йылме эрвел славян тӱшкашке пура да руш ден украин йылме дене чак кылдалтын. Тиде виян флектив йылме, мутын тӱрлӧ формыжо тичмаш радамысе значенийым ончыктышашлан кучылталтеш, тыгак йыгырмут мут ден муткылдыш-влак вес мут ден морфеме-влакыш аффиксым ешарыме йӧн дене ышталтыт манмым ончыктышо агглютинатив йылме. Грамматически тиде SIV (объект-глагол) мут радам дене да пӧръеҥ семын, тыгак ӱдырамаш тукым да шуко падеж дене кучылталтеш. Викшымак каласаш гын, славян йылме южо чех да польский влияний дене кылдалтын.

Белорус йылмым кузе утларак чын тунемаш?

1. Официальный йылме курсым эртыза: белорус йылмым тунемме шотышто те серьёзнын ончеда гын, сай йӧн дене тӱҥалаш онайн - але очный йылме курс. Йылме курс тыланда йылме негызым шымлен да тендан моштымашда вияҥме структурым пуэн кертеш.
2. Келгын шоналтен ончымо: йылмым сайын тунем шуаш да тудым эрык дене кучаш кӱлеш, йылмышке возаш жапым кузе-гынат шукырак кучылташ кӱлеш. Белорус музыкым колыштса, белоруссий фильм ден телеом ончыза, белоруссий книга, блог да статья — влакым лудса-тыланда белорус йылмым колышташ да кучылташ полшышо чыла.
3. Практике: йылмым тунемшашлан кутырымо йылмылан да колыштмашлан жапым кучылташ кӱлеш. Йылме дене мутланымаште икмыняр йӧн уло-те йылме тӱшкаш ушнен кертыда, йылмысе партнёр-влакым муын але йылмым тунемме приложенийым кучылтын кертыда.
4. Мӧҥгешла кылым налза: мутланыме мут да аудиовещанийыште йоҥылыш лиймыда деч вара тудым чын кучылтмыдам рашемдаш мӧҥгешла кылым налыда. Те йылмым туныктышо-влак деч мӧҥгешла кылым налын кертыда але янайн-репетиторым муын кертыда, кудыжо тыланда индивидуал рекомендацийым да мӧҥгешла кылым пуэн кертеш.