Башкир Тылы билээччи Тылбаастаа

Башкир тыла-башкир тыла, Башкортостан Республикатыгар, Россия диэн былыргы түүр тыла. Түүр тылларын кипчак бөлөҕөр сыһыаннаах, онно 1,5 мөлүйүөн киһи этиллэр.

Башкир тыла араас, онно республика үрдүнэн араас диалектар тарҕаммыттара. Ону башкир тылын кытта тылбаас оҥорор уонна киниэхэ уустук сорукка сыһыаннаах. Диалектар ыккардыларыгар тыл бүтүүтүн уонна айымньыга уларыйыы курдук тылбаастыыр хас да сүрүн уратылар бааллар.

Чуолкай тылбааһы хааччыйарга Саха тылын кыаҕын толору өйдүүр опыттаах носителей буолуохтаах. Бу тылбаасчыттар араас диалектарга үчүгэйдик ырытыллан, сатаан сааһылана сатыахтаахтар. Ол иһин профессиональнай тылбаасчыттарга үгүстүк тутталлар,тыл башкир тылыгар тылбаастанар.

Саха тылын тылбаасчытын булууга тылбаасчыт болҕомтоҕо ылыахтаах хас да улахан фактордаах. Уопут быһаарыылаах суолталаах; тылбаасчыт оригинал тылын да, тылбаас тылын да быһыытынан баһылыахтаах, ону тэҥэ культурнай контекска өйдүөхтээх. Тылбаасчыт тыл чэрчитинэн туттуллар Терминологияҕа актуальнай билиилээх- көрүүлээх буолан, кэмтэн ыла уларыйыан сөп диэн эмиэ кэрэхсэбиллээх.

Уопсайынан, башкир тылын кытта тылбаас анал билиини, дьоҕуру, ону тэҥэ диалектары уонна культураны өйдүүрү ирдиир. Сэрэйиллэр өйдөбүлү чуолкай биэриини мэктиэлиир туһугар опыттаах уонна үчүгэйдик билэр тылбаасчыт куортамныыра улахан суолталаах.

Ханнык дойдуларга башкирдыы тылынан саҥаралларый?

Башкир тылыгар сүрүннээн Арассыыйаҕа, Казахстаҥҥа, Украинаҕа уонна Узбекистаҥҥа аҕыйах носителей баар.

Башкир тылын историята хайдаҕый?

Башкир тыла-түүр тыла, манна ордук Урал хайатын регионугар баар Башкортостан Өрөспүүбүлүкэтигэр киирэр. Бу-ыаллыы сытар удмурт сорох бэрэстэбиитэллэрэ этэллэр республика соҕотох официальнай тыла. Бу тыл үгүс үйэтин тухары туһаныллар уонна билиҥҥэ диэри түүр тылларыттан биирдэстэрэ буолар.
Башкир тылын туһунан эрдэтээҥи суруктар 16- с үйэҕэ киирэллэр. Бу кэмҥэ араб уонна перс тылларыгар күүстээх сабыдыаллаабыта. 19- с үйэҕэ башкир тыла региоҥҥа хас да араас омук тылын суругунан буолар. Кини эмиэ научнай үлэлэргэ туһалаабыта, регион үрдүнэн тарҕанарыгар көмөлөспүтэ.
Сэбиэскэй кэмҥэ Саха тыла Россия сабыдыалыттан улаханнык эмсэҕэлээтэ. Үксүлэрэ нууччалары кытары тэҥнииллэрэ. Бу тыл оскуолаҕа үөрэммитэ, биир кэлим башкир алфавиты оҥорорго холонуу оҥоһуллубута.
Сэбиэскэй кэм саҕана Саха тыла актыыбынайдык туһаныллыбыта уонна бу тылы харыстааһыҥҥа элбэх сыра- сылба ууруллубута. Үгүс дьон билигин иккис тыл быһыытынан үөрэтэллэр уонна республика Правительствота бу тылы хааччыйыыга улахан сыраны уурар.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Ильдар Габдрафиков-поэт, публицист уонна сценарист, башкир литературатыгар уонна башкир тылын тилиннэриигэ дьоһун суолталаах фигура этэ.
2. Николай Галиханов-башкир тылыгар учуонай уонна поэт, башкир тылыгар уонунан үлэни суруйбута уонна билиҥҥи башкир наукатын төрүттээччитинэн ааҕыллар.
3. Дамир Исмагилов-академик, философ уонна лингвист, башкир тылын үөрэтээччилэрин ортолоругар грамотаны үрдэтиигэ элбэх үлэлэспит уонна башкир тылыгар элбэх сурук үлэлэспит.
4. Аскер Амбетов-башкирскай поэт, прозаик уонна учуонай, башкир тылын уонна литературатын уобалаһыгар биир биллэр фигуралартан биирдэстэрэ этэ уонна бу тылынан хас да улахан айымньыны суруйбута.
5. Ирек Яхтина-биллиилээх башкир суруйааччыта уонна драматург, кини айымньылара Россияҕа эрэ буолбакка, аан дойдуга билиннилэр, онон башкир тылын ааҕааччыларга аһаҕастык билинэр туһугар элбэҕи оҥорбута.

Башкир тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Башкир тыла-агглютинативнай тыл, тюрк тылларыгар сыһыаннаах. Грамматическай функцияны этэргэ туттуллар суффикс уонна анал дорҕооннору туттуу. Башкир тыла кытта дьүөрэлэһэр уонна дорҕооннор баай тиһиктэрэ, сүһүөхтэрин да, дееприческэй конструкциялара да кини уопсай структуратын оҥороллор.

Саха тылын саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Башкир алфавитын уонна айымньытын кытта билсиҥ. Бу саамай улахан хардыы, башкир тылын үөрэтиини саҕалыыр буоллаххытына эрэ. Башкир тылыгар сорох сүрүн тиэкистэри ааҕыыттан саҕалааҥ уонна хас биирдии буукубаны сөпкө этэргэ кыһаллыҥ.
2. Репетитор эбэтэр куурус буларга холонуҥ. Тылы үөрэтии бастыҥ ньымата-тыл тумус туттарааччыны кытта анал үөрэҕи ааһыы. Ол кыаллыбат буоллаҕына, эһиэхэ тылы үөрэтэргэ көмөлөһөр олохтоох курстарга эбэтэр аудио- видеоксаларга көрөҕүт.
3. Ааҕыҥ, иһиттиҥ уонна көрүҥ. Тылгытын кытта билсэр ордук буоларгытынан, ааҕыыга уонна маассабай информация средстволарын истиигэ практикаланыҥ. Аудиозаписи, литератураны, киинэлэри уонна ырыалары башкир тылыгар булан көрөргө холонуҥ.
4. Кэпсэтэргитигэр башкирдыы кэпсэтиҥ. Практика партнерын Булуҥ эбэтэр онлайн форумҥа кыттыҥ, дьон башкирдыы саҥараллар. Сыыһалартан куттанымаҥ-үөрэх чааһа!
5. Салгыы үөрэниҥ. Оннооҕор бэйэ бэйэҕитин кытта эйэлэһэр буоллаххытына, куруук туох эрэ саҥаны, туохха үөрэниэххин, туһаныахха сөп. Башкир тылыгар элбэх матырыйаалы ааҕыҥ, истиэххин уонна көрөргүтүн салгааҥ.

Тыл тылбааһа-суругунан эбэтэр уус- уран тылга тылбаас практиката. Бу олус элбэх билиини, уопуту ирдиир кыараҕас уобарас. Тылы тыл Словакияҕа официальнай тыл буолар, онон тылбаас буолуохтаах ханнык баҕарар докумуон эбэтэр иһитиннэрии саамай үрдүк стандартыгар сөп түбэһиэхтээх.

Тылбаасчыт талыы, туруоруллубут соругу толорууга квалификациялаах киһини талыы процеһа саҕаланар. Тылбаасчыт оригинал тылын да, тылбаас тылын да үчүгэйдик баһылыахтаах, ону тэҥэ ураты культурнай уонна лингвистическай нюстары кытта ситимнээх тылдьыты кытта билсиэхтээх. Ону таһынан тылбаасчыт дьиҥнээх матырыйаалы ыытыы сэрэйиллибитин чопчу быһааран биэрэр кыахтаах.

Сөптөөх тылбаасчыт талыллыбытын кэнниттэн аныгыскы хардыы кинилэргэ төрүт матырыйаалы тылбаастааһын саҕаланыыта буолар. Текст уустуктарыттан көрөн ити хас да мүнүүтэттэн хас да чааска диэри ылар кыахтаах. Сорох түгэннэргэ тылбаасчыт тылын эбэтэр култууратын чопчу уонна толору тылбааһы ситиһэрин туһугар экспертэр консультацияларын ирдиэн сөп.

Тылбаасчыт түмүктэнэрин курдук, тылбаасчыт үлэтин чопчу бэрэбиэркэлиир суолталаах. Ол аата тиэкиһи хас да төгүллээн ааҕыы, бары чахчылар, сыыппаралар, оннооҕор нюстар сөпкө туттуллубуттарын итэҕэтиэххэ. Тылбаасчыт ону тэҥэ потенциальнай өйү- санааны уонна төрүт матырыйаалы кэтээн көрүөхтээх уонна сөптөөх көннөрүүлэри киллэриэхтээх.

Тылга тылбаас уустук буолуон сөп, ол эрээри туһалаах сорук. Наадалаах билиилээх- көрүүлээх, уопуттаах буоламмыт, квалификациялаах тылбаасчыт эҥкилэ суох тылбааһы хааччыйар уонна икки араас култууралар икки ардыларыгар ситиһиилээхтик обществоҕа таһаарыан сөп.

Тылдьыкка ханнык дойдуларга тыл этэллэрий?

Словакияҕа сүнньүнэн, Австрия, Чехия, Венгрия, Польша, Сербия уонна Украинаны киллэрэн туран, атын дойдуларга көрсүөххэ сөп.

Тыл историята хайдаҕый?

Тылбыт-арҕааҥҥы Савва тылыгар, эрабыт 5- с үйэтигэр киирэр. Орто үйэҕэ кыра эрдэҕинэ тыл бэйэтэ туспа тыл быһыытынан сайдара уонна Латинскай, чех уонна немецкэй диалектар күүстээх сабыдыалларынан сылдьыбыта. 11- с үйэ саҥатыгар старлавянскай тыл Словакия бодоруһар тылларынан буолбута уонна 19- с үйэҕэ диэри хаалбыта. 1800- с сыллар ортолоругар тылы салгыы стандартааһын саҕаламмыта уонна биир грамматика уонна орфография олохтоммута. 1843 с. Антон Бернолак кэлин Бернолак стандарт быһыытынан биллибитэ. Бу стандарт 19 үйэ устата хаста да саҥардыллан, хаста да хаста да саҥардыллан, тиһэҕэр, тиһэҕэр билигин туттуллар аныгы тылдьыты үөскэтиигэ тириэрдибитэ.

Тыл тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1. Людмила Штур (1815-1856): тыл лингвиһэ, суруйааччы уонна бэлиитикэ, 19- с үйэ национальнай кєрўүўн кэмигэр дьоһун суолталаах фигура этэ. Кини "киһи тыла"диэн биллэр тылдьыт бастакы стандартын оҥорбута.
2. Павел Добршинскай (1827-1885): Саха поэта, драматург уонна прозаик, Саха тылын аныгы тыл сайдарыгар сүрүн оруолу оонньообута.
3. Юзе Миллослав Хурбан (1817-1886): словак суруйааччы, поэт уонна издатель, который был одним из первых раздел словацкой национальной идентичности. Кини айымньылара поэзияны уонна историческай романнары киллэрэн туран, аныгы тыл сайдарыгар көмөлөстүлэр.
4. Антон Бернолак (1762 - 1813): Бернолак тыла диэн аныгы тыл бастакы кодифицированнай форматын айбыт нуучча филолог уонна аҕабыыт.
5. Мартин Хаттал (1910-1996): тыл лингвиһэ уонна лексикограф, ону тэҥэ тыл грамматикатын уонна тылдьытын туһунан элбэхтик суруллубута.

Тыл тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Тыл структурата төһөнөн элбэх тылы структуратыгар ческай уонна нуучча курдук атын славянскай тыллар структураларыгар олоҕурар. Кини синтаксиһыгар сөп түбэһэр-объект уонна аат туохтуурдары кытта туттуу, тыҥааһын уонна түһүк сыһыарыы уустук тиһиктээх. Бу флективнай тыл сэттэ падежтардаах уонна икки биис уустаах. Тылы үтүктэр туохтуур элбэх, ону тэҥэ икки бириэмэ (билиҥҥи уонна ааспыт). Атын славянскай тылларга курдук, араас грамматическай формалар биир силиһинэн буолаллар.

Тылы саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Тылдьыт тылын уонна үлэһит тэтэрээтин атыылаһыҥ. Ити тыл саппааһын, грамматика уонна культура сүрүн төрүтүнэн буолуоҕа.
2. Онлайн ресурсаларын туһаныҥ. Үп- харчы өттүнэн тиийимтиэ, тылга үөрэтэр видео- видеолик элбэх. Веб- сайт баар, онно киинэлэр эрчиллиилэрэ уонна атын үөрэх матырыйааллара эмиэ киирэллэр.
3. Дьарыктанар сиргит туһунан толкуйдааҥ. Тыл үөрэтиигэ дьоһуннаахтык сыһыаннаһар буоллаххытына, олохтоох идиомы дьиҥнээхтик өйдүүгүт-бу төттөрү сибээһи биэриэн уонна бүтүн процесс нөҥүө ыытар кыахтаах тылы илдьэ сылдьааччы.
4. Практикаланыҥ хайдах баарынан. Кэпсэтиигэ уонна аудованиеҕа киирэн тылы солбуйааччылары кытта сэһэргэһэн, эбэтэр тылы атастаһыы партнерын булан ылыаххытын сөп. Киинэлэри, тэлэбиидэнньэни уонна ырыалары тылдьыкка туһаныҥ, ааҕыы уонна аудитория үөрүйэхтэрин тупсарарга.
5. Культураҕа тиэйиҥ. Күннээҕи олоххутун, үгэстэргитин, бырааһынньыктары, үгэскитин билэргэ холонуҥ. Бу эһиэхэ мөлтөх, олохтоох этиилэр өйдөнөллөрүгэр көмөлөһөр.
6. Туттарымаҥ. Атын тылы үөрэтии судургута суох сорук, ол гынан баран, толоруллуохтаах. Реалистическай сыалы туруоруҥ уонна кинилэри тутуһуҥ. Арахсан эрэр буолбуккутун биллэххитинэ, кэлин төннөн кэлиҥ.