Башкир Чувашовскай Тылбаастаа

Башкир тыла-башкир тыла, Башкортостан Республикатыгар, Россия диэн былыргы түүр тыла. Түүр тылларын кипчак бөлөҕөр сыһыаннаах, онно 1,5 мөлүйүөн киһи этиллэр.

Башкир тыла араас, онно республика үрдүнэн араас диалектар тарҕаммыттара. Ону башкир тылын кытта тылбаас оҥорор уонна киниэхэ уустук сорукка сыһыаннаах. Диалектар ыккардыларыгар тыл бүтүүтүн уонна айымньыга уларыйыы курдук тылбаастыыр хас да сүрүн уратылар бааллар.

Чуолкай тылбааһы хааччыйарга Саха тылын кыаҕын толору өйдүүр опыттаах носителей буолуохтаах. Бу тылбаасчыттар араас диалектарга үчүгэйдик ырытыллан, сатаан сааһылана сатыахтаахтар. Ол иһин профессиональнай тылбаасчыттарга үгүстүк тутталлар,тыл башкир тылыгар тылбаастанар.

Саха тылын тылбаасчытын булууга тылбаасчыт болҕомтоҕо ылыахтаах хас да улахан фактордаах. Уопут быһаарыылаах суолталаах; тылбаасчыт оригинал тылын да, тылбаас тылын да быһыытынан баһылыахтаах, ону тэҥэ культурнай контекска өйдүөхтээх. Тылбаасчыт тыл чэрчитинэн туттуллар Терминологияҕа актуальнай билиилээх- көрүүлээх буолан, кэмтэн ыла уларыйыан сөп диэн эмиэ кэрэхсэбиллээх.

Уопсайынан, башкир тылын кытта тылбаас анал билиини, дьоҕуру, ону тэҥэ диалектары уонна культураны өйдүүрү ирдиир. Сэрэйиллэр өйдөбүлү чуолкай биэриини мэктиэлиир туһугар опыттаах уонна үчүгэйдик билэр тылбаасчыт куортамныыра улахан суолталаах.

Ханнык дойдуларга башкирдыы тылынан саҥаралларый?

Башкир тылыгар сүрүннээн Арассыыйаҕа, Казахстаҥҥа, Украинаҕа уонна Узбекистаҥҥа аҕыйах носителей баар.

Башкир тылын историята хайдаҕый?

Башкир тыла-түүр тыла, манна ордук Урал хайатын регионугар баар Башкортостан Өрөспүүбүлүкэтигэр киирэр. Бу-ыаллыы сытар удмурт сорох бэрэстэбиитэллэрэ этэллэр республика соҕотох официальнай тыла. Бу тыл үгүс үйэтин тухары туһаныллар уонна билиҥҥэ диэри түүр тылларыттан биирдэстэрэ буолар.
Башкир тылын туһунан эрдэтээҥи суруктар 16- с үйэҕэ киирэллэр. Бу кэмҥэ араб уонна перс тылларыгар күүстээх сабыдыаллаабыта. 19- с үйэҕэ башкир тыла региоҥҥа хас да араас омук тылын суругунан буолар. Кини эмиэ научнай үлэлэргэ туһалаабыта, регион үрдүнэн тарҕанарыгар көмөлөспүтэ.
Сэбиэскэй кэмҥэ Саха тыла Россия сабыдыалыттан улаханнык эмсэҕэлээтэ. Үксүлэрэ нууччалары кытары тэҥнииллэрэ. Бу тыл оскуолаҕа үөрэммитэ, биир кэлим башкир алфавиты оҥорорго холонуу оҥоһуллубута.
Сэбиэскэй кэм саҕана Саха тыла актыыбынайдык туһаныллыбыта уонна бу тылы харыстааһыҥҥа элбэх сыра- сылба ууруллубута. Үгүс дьон билигин иккис тыл быһыытынан үөрэтэллэр уонна республика Правительствота бу тылы хааччыйыыга улахан сыраны уурар.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Ильдар Габдрафиков-поэт, публицист уонна сценарист, башкир литературатыгар уонна башкир тылын тилиннэриигэ дьоһун суолталаах фигура этэ.
2. Николай Галиханов-башкир тылыгар учуонай уонна поэт, башкир тылыгар уонунан үлэни суруйбута уонна билиҥҥи башкир наукатын төрүттээччитинэн ааҕыллар.
3. Дамир Исмагилов-академик, философ уонна лингвист, башкир тылын үөрэтээччилэрин ортолоругар грамотаны үрдэтиигэ элбэх үлэлэспит уонна башкир тылыгар элбэх сурук үлэлэспит.
4. Аскер Амбетов-башкирскай поэт, прозаик уонна учуонай, башкир тылын уонна литературатын уобалаһыгар биир биллэр фигуралартан биирдэстэрэ этэ уонна бу тылынан хас да улахан айымньыны суруйбута.
5. Ирек Яхтина-биллиилээх башкир суруйааччыта уонна драматург, кини айымньылара Россияҕа эрэ буолбакка, аан дойдуга билиннилэр, онон башкир тылын ааҕааччыларга аһаҕастык билинэр туһугар элбэҕи оҥорбута.

Башкир тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Башкир тыла-агглютинативнай тыл, тюрк тылларыгар сыһыаннаах. Грамматическай функцияны этэргэ туттуллар суффикс уонна анал дорҕооннору туттуу. Башкир тыла кытта дьүөрэлэһэр уонна дорҕооннор баай тиһиктэрэ, сүһүөхтэрин да, дееприческэй конструкциялара да кини уопсай структуратын оҥороллор.

Саха тылын саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Башкир алфавитын уонна айымньытын кытта билсиҥ. Бу саамай улахан хардыы, башкир тылын үөрэтиини саҕалыыр буоллаххытына эрэ. Башкир тылыгар сорох сүрүн тиэкистэри ааҕыыттан саҕалааҥ уонна хас биирдии буукубаны сөпкө этэргэ кыһаллыҥ.
2. Репетитор эбэтэр куурус буларга холонуҥ. Тылы үөрэтии бастыҥ ньымата-тыл тумус туттарааччыны кытта анал үөрэҕи ааһыы. Ол кыаллыбат буоллаҕына, эһиэхэ тылы үөрэтэргэ көмөлөһөр олохтоох курстарга эбэтэр аудио- видеоксаларга көрөҕүт.
3. Ааҕыҥ, иһиттиҥ уонна көрүҥ. Тылгытын кытта билсэр ордук буоларгытынан, ааҕыыга уонна маассабай информация средстволарын истиигэ практикаланыҥ. Аудиозаписи, литератураны, киинэлэри уонна ырыалары башкир тылыгар булан көрөргө холонуҥ.
4. Кэпсэтэргитигэр башкирдыы кэпсэтиҥ. Практика партнерын Булуҥ эбэтэр онлайн форумҥа кыттыҥ, дьон башкирдыы саҥараллар. Сыыһалартан куттанымаҥ-үөрэх чааһа!
5. Салгыы үөрэниҥ. Оннооҕор бэйэ бэйэҕитин кытта эйэлэһэр буоллаххытына, куруук туох эрэ саҥаны, туохха үөрэниэххин, туһаныахха сөп. Башкир тылыгар элбэх матырыйаалы ааҕыҥ, истиэххин уонна көрөргүтүн салгааҥ.

Чувашов тылбааһа, ону тэҥэ Чувашия транслитерацията-бу чуваш тылынан бодоруһарга туттуллар тылбаас анал формата. Бу тыл Россия уонна Украина сорох оройуоннарыгар олорор чуваш омугар төрөөбүт тыл буолар. Бу түүр тылларыттан биирдэстэрэ мөлүйүөнтэн тахса киһи саҥарар, тылбаас улахан суолталаах.

Чуваш тылын эбэтэр киниэхэ сөпкө тылбаастыырга, транслитерация уустук көрүҥүн өйдүөххэ наада. Ити чуваш алфавита Латин алфавитыттан уратыта диэн, сүрүннээн Европа тылларыгар туһаныллар. А, Б, К курдук күүстээх кириллическай буукубалардаах тыллар түмүгэр, өйдөөх ааҕааччы буолуохтаахтар.

Төрүт тылынан тылбаас процеһа хас да түһүмэхтэн турар. Бастатан туран, тылбаасчыт төрүт да, целевой да тылы үчүгэйдик баһылыахтаах. Кинилэр төрүт тыл ис хоһоонун, суолтатын уонна суолтатын өйдүөхтээхтэр. Ол кэнниттэн целевой тыл грамматическай быраабылаларын уонна структураларын болҕомтоҕо ылан, целевой тылынан сөпкө тиэрдиэхтээх.

Тылбаасчыт тылбаасчыт тылбаастаммыт версияны кытта оригинальнай тиэкиһи кичэйэн тэҥнээн көрүөхтээх. Бу тылбаас чопчу уонна сөптөөх иһитиннэрии оҥоһулларын мэктиэлиир. Тылбаасчыт ону тэҥэ салгыы бэрэбиэркэлиири ыытыыга ханнык баҕарар култуура уонна ыһаарылыыр тыл чуолкай тылбаастаммытын итэҕэтээри эппиэтинэһи сүктэрэр.

Чуваш тылын үөрэтиэн баҕарар киһиэхэ онлайн уонна университеттарга баар араас курстар бааллар. Ол эрээри тылы үөрэтии төрүт тыл толору өйдөбүлүн хааччыйбат диэн суолталаах. Хас да сыллаах практикаҕа, бэйэни харыстаныыга эрэ баһылыахха сөп.

Уопсайынан, чуваш тылын тылбаастааһын-омук тылын кытта бодоруһуоххутун баҕарар буоллаххытына баһылыыр улахан үөрүйэх. Сөптөөх сыһыан, билии- көрүү кэмигэр ити элбэх бириэмэни ылар да, туһаны аҕалыан сөп.

Ханнык дойдуларга чуваш тылынан саҥаралларый?

Чуваш тылынан ордук Чувашия Республикатыгар, ону таһынан Марий Эл, Татарстаҥҥа уонна Удмуртияҕа, Казахстаҥҥа уонна Украинаҕа саҥарар.

Чуваш тылын историята хайдаҕый?

Чуваш тыла-Российскай Федерацияҕа 1,5 мөлүйүөн киһи саҥарыллар түүр тыла. Бу түүр тылларыгар огурсу соҕотох бэрэстэбиитэлэ. Былыр ити тылынан билигин Чувашия Республиката диэн биллибит оройуоннарга кэпсииллэрэ.
Чуваш тылын историятын 13- с үйэҕэ диэри кэтээн көрүөххэ сөп, онтон саамай эрдэтээҕи сурук- Бичик ахтыылара 14-15 үйэ рукопиһыгар булуллубуттара. Бу суруйуулартан үгүстэрэ тыл кэмиттэн улахан уларыйыылар тахсыбыттарын туоһулууллар. 15- с үйэҕэ чуваш тыла ыаллыы татаар тылын күүстээх сабыдыалынан сылдьыбыта уонна старотатарскай алфавитынан суруллубута.
18- с үйэҕэ алфавиты кириллицаҕа олохтообут нуучча учуонайа Семен Ремезов айбыта. Бу саҥа алфавит 19 үйэ саҥатыгар бастакы бэчээттэммит чувашистар кинигэлэрин оҥорорго туһаныллыбыта. 19 үйэ бүтүүтэ чуваш тыла Россия империятын официальнай тылынан билиниллибитэ уонна бу кэмҥэ атын литературнай айымньылар тэриллибиттэрэ.
Чувашов тылынан салгыы кэпсэтэр кэмнэрбит, ону тэҥэ Чувашия Республикатын сорох оскуолаларыгар үөрэтэллэр. Ону тэҥэ Россияҕа да, кыраныысса таһыгар тылы харыстааһыҥҥа уонна популяризациялааһыҥҥа актыыбынай кыһамньылар үөскүүллэр.

Чуваш тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Михаил Васильевич Яковлев-Саха государственнай педагогическай университетын лингвиһэ уонна профессора, тыл бастакы кэлим грамматикатын оҥорбут.
2. Яков Костюков-лингвист уонна профессор чувашистскай государственнай педагогическай университет профессора, элбэх үлэни редакциялаан, бэчээттээн таһаарыыга бэйэтин кылаатын киллэрбит.
3. Николай Зиберов-чуваш тыла Латинскай графигы киллэриигэ бөдөҥ кылаат.
4. 1904 сыллаахха чуваш тылынан бастакы оскуола учебнига Василий Песков- учуутал.
5. Олег Бессонов-тыл араас диалектарын холбуурга улэлиир аныгы стандарт чуваш тылын ырытан онорууга сабыдыаллаах фигура.

Чуваш тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Чуваш тыла түүр тылларыгар сыһыаннаах. Бу агглютинативнай тыл, ол аата тылы хас да приставка уонна суффикс силбэһиилэригэр олоҕуран үөскэтэр. Тыл бэрээдэгэ, быраабыла курдук, субъект-тыл бэрээдэгэр сыһыаннаах, этии ис бэрээдэгэр сыһыаннаах. Баар дьон икки көлүөнэҕэ арахсаллар уонна кылаас суффикстарын ахсааны, падежтары уонна быһаарыылары туһаналлар. Туохтуурдар туһааннаах этиилэри кытта сөп түбэһэллэр уонна аспект кэмиттэн көрөн кэлэллэр.

Чуваш тыла саамай сөптөөх ньыманан үөрэтэрий?

1. Алфавит курдук төрүт тылы үөрэтии, базовай грамматика курдук төрүт тылы үөрэтии саҕаланна. Онлайн ресурсалара хас да уратылаахтар Chuvash.org или Chuvash.eu бу эһиэхэ көмөлөһүөн сөп.
2. Аудиозаписи с носителей языка и примеры предложения, чтобы сделать база разговорных слов и фраз. Радопрограмманы уонна киинэлэри уонна телепрограммалары истиҥ. Тыл үөрэтиигэ тирэҕирэн, тупсаҕай көрүҥнээх, тупсаҕай көрүҥнээх буоларга дьулуһуҥ.
3. Эһиги үөрэммиккитин, тылбытын илдьэ сылдьыҥ дуу, эбэтэр онлайн форумнарга дуу. Бу эһиэхэ олохтоох нэьилиэктэри хабан, култуура туһунан өйдөбүлү ыларга көмөлөһүөҕэ.
4. Тыл саппааһын уонна грамматикатын тупсарар туһугар кинигэлэри уонна хаһыаттары ааҕыҥ. Чем больше читать, тем лучше будет вашим понимание и грамматика.
5. Дьэ, чувашистыы тылынан тиэкистэри суруйуу, Чувашия онлайн форумнарыгар кыттыы уонна экзаменнарга бэлэмнэнии курдук көрүҥнэри эбии киллэриҥ. Ити эйиэхэ тылы бигэтик баһылыырга көмөлөһүөҕэ.