Башкир Мальтийскай Тылбаастаа

Башкир тыла-башкир тыла, Башкортостан Республикатыгар, Россия диэн былыргы түүр тыла. Түүр тылларын кипчак бөлөҕөр сыһыаннаах, онно 1,5 мөлүйүөн киһи этиллэр.

Башкир тыла араас, онно республика үрдүнэн араас диалектар тарҕаммыттара. Ону башкир тылын кытта тылбаас оҥорор уонна киниэхэ уустук сорукка сыһыаннаах. Диалектар ыккардыларыгар тыл бүтүүтүн уонна айымньыга уларыйыы курдук тылбаастыыр хас да сүрүн уратылар бааллар.

Чуолкай тылбааһы хааччыйарга Саха тылын кыаҕын толору өйдүүр опыттаах носителей буолуохтаах. Бу тылбаасчыттар араас диалектарга үчүгэйдик ырытыллан, сатаан сааһылана сатыахтаахтар. Ол иһин профессиональнай тылбаасчыттарга үгүстүк тутталлар,тыл башкир тылыгар тылбаастанар.

Саха тылын тылбаасчытын булууга тылбаасчыт болҕомтоҕо ылыахтаах хас да улахан фактордаах. Уопут быһаарыылаах суолталаах; тылбаасчыт оригинал тылын да, тылбаас тылын да быһыытынан баһылыахтаах, ону тэҥэ культурнай контекска өйдүөхтээх. Тылбаасчыт тыл чэрчитинэн туттуллар Терминологияҕа актуальнай билиилээх- көрүүлээх буолан, кэмтэн ыла уларыйыан сөп диэн эмиэ кэрэхсэбиллээх.

Уопсайынан, башкир тылын кытта тылбаас анал билиини, дьоҕуру, ону тэҥэ диалектары уонна культураны өйдүүрү ирдиир. Сэрэйиллэр өйдөбүлү чуолкай биэриини мэктиэлиир туһугар опыттаах уонна үчүгэйдик билэр тылбаасчыт куортамныыра улахан суолталаах.

Ханнык дойдуларга башкирдыы тылынан саҥаралларый?

Башкир тылыгар сүрүннээн Арассыыйаҕа, Казахстаҥҥа, Украинаҕа уонна Узбекистаҥҥа аҕыйах носителей баар.

Башкир тылын историята хайдаҕый?

Башкир тыла-түүр тыла, манна ордук Урал хайатын регионугар баар Башкортостан Өрөспүүбүлүкэтигэр киирэр. Бу-ыаллыы сытар удмурт сорох бэрэстэбиитэллэрэ этэллэр республика соҕотох официальнай тыла. Бу тыл үгүс үйэтин тухары туһаныллар уонна билиҥҥэ диэри түүр тылларыттан биирдэстэрэ буолар.
Башкир тылын туһунан эрдэтээҥи суруктар 16- с үйэҕэ киирэллэр. Бу кэмҥэ араб уонна перс тылларыгар күүстээх сабыдыаллаабыта. 19- с үйэҕэ башкир тыла региоҥҥа хас да араас омук тылын суругунан буолар. Кини эмиэ научнай үлэлэргэ туһалаабыта, регион үрдүнэн тарҕанарыгар көмөлөспүтэ.
Сэбиэскэй кэмҥэ Саха тыла Россия сабыдыалыттан улаханнык эмсэҕэлээтэ. Үксүлэрэ нууччалары кытары тэҥнииллэрэ. Бу тыл оскуолаҕа үөрэммитэ, биир кэлим башкир алфавиты оҥорорго холонуу оҥоһуллубута.
Сэбиэскэй кэм саҕана Саха тыла актыыбынайдык туһаныллыбыта уонна бу тылы харыстааһыҥҥа элбэх сыра- сылба ууруллубута. Үгүс дьон билигин иккис тыл быһыытынан үөрэтэллэр уонна республика Правительствота бу тылы хааччыйыыга улахан сыраны уурар.

Саха тылын сайдыытыгар саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһи кимнээҕий?

1. Ильдар Габдрафиков-поэт, публицист уонна сценарист, башкир литературатыгар уонна башкир тылын тилиннэриигэ дьоһун суолталаах фигура этэ.
2. Николай Галиханов-башкир тылыгар учуонай уонна поэт, башкир тылыгар уонунан үлэни суруйбута уонна билиҥҥи башкир наукатын төрүттээччитинэн ааҕыллар.
3. Дамир Исмагилов-академик, философ уонна лингвист, башкир тылын үөрэтээччилэрин ортолоругар грамотаны үрдэтиигэ элбэх үлэлэспит уонна башкир тылыгар элбэх сурук үлэлэспит.
4. Аскер Амбетов-башкирскай поэт, прозаик уонна учуонай, башкир тылын уонна литературатын уобалаһыгар биир биллэр фигуралартан биирдэстэрэ этэ уонна бу тылынан хас да улахан айымньыны суруйбута.
5. Ирек Яхтина-биллиилээх башкир суруйааччыта уонна драматург, кини айымньылара Россияҕа эрэ буолбакка, аан дойдуга билиннилэр, онон башкир тылын ааҕааччыларга аһаҕастык билинэр туһугар элбэҕи оҥорбута.

Башкир тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Башкир тыла-агглютинативнай тыл, тюрк тылларыгар сыһыаннаах. Грамматическай функцияны этэргэ туттуллар суффикс уонна анал дорҕооннору туттуу. Башкир тыла кытта дьүөрэлэһэр уонна дорҕооннор баай тиһиктэрэ, сүһүөхтэрин да, дееприческэй конструкциялара да кини уопсай структуратын оҥороллор.

Саха тылын саамай сөптөөх ньыманан үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Башкир алфавитын уонна айымньытын кытта билсиҥ. Бу саамай улахан хардыы, башкир тылын үөрэтиини саҕалыыр буоллаххытына эрэ. Башкир тылыгар сорох сүрүн тиэкистэри ааҕыыттан саҕалааҥ уонна хас биирдии буукубаны сөпкө этэргэ кыһаллыҥ.
2. Репетитор эбэтэр куурус буларга холонуҥ. Тылы үөрэтии бастыҥ ньымата-тыл тумус туттарааччыны кытта анал үөрэҕи ааһыы. Ол кыаллыбат буоллаҕына, эһиэхэ тылы үөрэтэргэ көмөлөһөр олохтоох курстарга эбэтэр аудио- видеоксаларга көрөҕүт.
3. Ааҕыҥ, иһиттиҥ уонна көрүҥ. Тылгытын кытта билсэр ордук буоларгытынан, ааҕыыга уонна маассабай информация средстволарын истиигэ практикаланыҥ. Аудиозаписи, литератураны, киинэлэри уонна ырыалары башкир тылыгар булан көрөргө холонуҥ.
4. Кэпсэтэргитигэр башкирдыы кэпсэтиҥ. Практика партнерын Булуҥ эбэтэр онлайн форумҥа кыттыҥ, дьон башкирдыы саҥараллар. Сыыһалартан куттанымаҥ-үөрэх чааһа!
5. Салгыы үөрэниҥ. Оннооҕор бэйэ бэйэҕитин кытта эйэлэһэр буоллаххытына, куруук туох эрэ саҥаны, туохха үөрэниэххин, туһаныахха сөп. Башкир тылыгар элбэх матырыйаалы ааҕыҥ, истиэххин уонна көрөргүтүн салгааҥ.

Мальт тылын тылбаастааһын сирэйтэн соҕуруу байҕалга барар Мальт тылын уонна культуратын өйдүүргэ кыаҕы биэрэр. Мальт официальнай тылынан Латинскай буукубаларынан суруллубут мальт тыла буолар. Мальти тыла араб курдук эрээри, кини сорох уратылардаах, ол иһин тыл муннуга буолбат, мальтийскайы тылбааһа суох өйдүүрэ уустук.

Мальт тыла финикянист уонна римлян иннилэрин диэки барар уһун историялаах. Итальянскай, английскай уонна французскай курдук атын тыллар Саха тылын сайдыытыгар үйэ тухары сабыдыаллаабыттара. Ол иһин тыл ис кыаҕын толору өйдүүрүн туһугар мальтийскайдыы тылбааһы ылыы улахан суолталаах.

Дьыала чопчу тылбаас ыларыгар тиийдэҕинэ, аҕыйах тоҕоостоох варианнар бааллар. Суругунан тылбаас профессиональнай сулууспалара ханнык баҕарар докумуону эбэтэр тиэкиһи тылынан тылбаастыырга, дьыалабыай докумуоннартан саҕалаан СГУ уонна медицинскэй докумуоннартан саҕалаан өҥөнү биэриэхтэрин сөп. Тылбаас профессиональнай сулууспатын кытта үлэ барыта текси бастакы өйдөбүлү, өйү- санааны тутуһан чопчу быһаарыллыа диэн мэктиэлиир.

Ордук экономическай варианы көрдүүгүтүнэ, онлайн- тылбаас өҥөтө элбэх веб- сайт баар. Бу веб- сайты мальтийскайы киллэрэн туран араас тылларга тылбаастыыллар. Онлайн- тылбаас сулууспалара чуолкай тылбаастаныахтарын сөп эрээри, кинилэр культурнай нэилиэктэри барытын учуоттуур кыахтара суох. Онон цифровой тылбаастар мальтиоҥҥа судургу докумуоннары уонна тиэкистэри туһаныахха ордук.

Дьэ, онлайн нууччалыы тылдьыт, бэчээттэммит да көрүҥнэригэр сөп түбэһэр мальтийскай- английскай тылдьыттар элбэхтэр. Бу тылдьыттар эһиэхэ чуолкай тылбаастары, ону тэҥэ грамматикаҕа уонна айымньыга туһалаах сүбэлэри биэриэхтэрин сөп. Тылдьыт тылбаастара көдьүүстээх буолуон сөп эрээри, быраабыла курдук, кээмэйинэн хааччахтан уонна уустук докумуоннарга туһаныллыа суохтаах.

Ханнык тииптээх тылбаастан тутулуга суох, эһиги наадаҕытыгар сөптөөх быһаарыыны булуохтааххыт. Профессиональнай тылбаас сулууспалара эһиэхэ үрдүк тылбаастары биэриэхтэрин сөп, онлайн сервиһэ тылбаас уонна тылдьыттар базовай тылбаастарга туһалаах буолуон сөп. Эһиги талыыгытыттан тутулуга суох, нууччалыы тылбаас эһиэхэ Мальт тылын уонна культуратын өйдүүргэ көмөлөһүөн сөп.

Мальтийскай тылынан ханнык дойдуларга саҥаралларый?

Мальтийскай тылынан ордук Мальт тылынан саҥараллар, ол гынан баран манна Австралия, Канада, Германия, Италия, холбоһуктаах Штаттар уонна атын дойдуларга мальт диаспоратын чилиэннэрэ этэллэр.

Мальт тылын историята хайдаҕый?

Мальт тыла олус уһун уонна араас историялаах, ону биһиги эрабыт 10- с үйэтин иннин биэрэллэр. Хотугу Африка, француз, Испан уонна английскай тыллары күүстээх сабыдыаллаабыт сикико- Арабскай диалектартан арахсыбыта дииллэр. Мальт арыыта бэйэтин историятын былаһын тухары араас держава былааһынан сылдьарын быһыытынан, тылы оккупациялаабыт арыыны туттаран араас тылы, этиилэри хомуйбут. Мальт тыла Европаҕа биир уһулуччулаах тыл буолар, кини лексиконо кини историятын сорҕото буолар бары культуралар элеменнэрэ бааллар.

Мальт тылын үөрэтиигэ саамай улахан кылааты киллэрбит топ- 5 киһиттэн кимнээх киирэрий?

1) Микиэль Антон Вассали (1764-1829): "мальт тылын аҕата" диэн ааттаах, Вассали мальт лингвиһэ, философ уонна филолог этэ.
2) Дан Карм Псайл (1871-1961): Поэт уонна Мальт бастакы национальнай поэта, Псала мальтийскай тылынан элбэхтик суруйбута уонна тылга кэккэ саҥа тыллары уонна тыллары киэҥник тарҕатыыга эппиэтинэстээх этэ.
3) Гузе Мушат Аззопарди (1927-2007): Саха тылын лингвист уонна чинчийээччи, Аззопарди мальтийскай тылынан элбэхтик суруйбута, ону тэҥэ тыл лингвистическэй уонна литературоведческай чинчийиини ыыппыта.
4) Антон ван Лир (1905-1992): аҕабыыт - иезит, Ван Лир сүүрбэһис үйэ Саха тылын уонна литературатын уобалаһыгар биир биллэр фигурата этэ уонна бу тылга таба суруйуу чуолкай тиһигин тэрийии иһин эппиэтинэстээх.
5) Джо Фригиери (1936-2020): мальтийский поэт уонна суруйааччы, Фигиери английскайдыы да, мальтийскайдыы да элбэхтик суруйбута уонна аныгы мальтийскай тыл сайдарыгар улахан кылааты киллэрбитэ, ону тэҥэ мальт поэзиятын биир бастыҥ автордарынан ааҕыллыбыта.

Мальт тылын структурата хайдах оҥоһулунна?

Мальт тылын структурата араб тылыгар маарынныыр,онно үс дьүөрэлээх тылтан турар. Француз уонна Италия тылларыгар күүстээх сабыдыаллаах, кыра артикль иннигэр баар уонна хас да сыһыарыылаах сыһыарыылаах тыллар бааллар. Мальт тыла эмиэ икки чыыһылалаах, ол аата аат даҕааһын, даҕааһын уонна туохтуурдар биирдиилээн ахсааҥҥа эбэтэр иккилии көрүҥҥэ сөп түбэһиэхтэрин сөп.

Мальт тыла ордук сөптөөх ньыманан хайдах үөрэтиэххэ сөбүй?

1. Мальтийскай грамматиканы уонна айымньыны үөрэтииттэн саҕалааҥ. Грамматика быраабылатын быһаарар онлайн ресурсалары уонна үөрэх пособиеларын көрдөөҥ,ону тэҥэ тылы таба суруйуу хайдах сөпкө этэрин.
2. Тыл атастаһыытыгар эбэтэр практикаҕа партнеру Булуҥ. Сахалыы саҥарар киһини кытта кэпсэтии-бастыҥ ньыма.
3. Ыччаттарга радио, киинэлэри уонна телевизионнай программалары истиэҕиҥ. Тылгытыгар болҕомтоҕутун ууруҥ, эһиги тугу истибиккитин хатылыаххыт.
4. Тыл пленарнай саппааһыгар уонна грамматикаҕа сыһыаран туһаныҥ. Тылы үөрүйэхтэрин туттуу структуралаах буолуон сөп.
5. Хас да мальт доҕотторун илдьэ барыҥ. Бу, биллэн турар, тыл үөрэхтээхтэрин кытта бодоруһуу, ону тэҥэ эһиэхэ көмөлөһөргө бэлэммит атын омук тылын илдьэ сылдьар бастыҥ ньыма.
6. Оҕолоххутуна, Мальтаҕа сылдьыҥ. Тылга, культураҕа уонна Мальт дьонноругар тиэйиҥ. Онон тылгытын быдан түргэнник баһылыаххыт!